0379 Dictee woensdag 26 nov 2014 (2): dictee Ditjes en datjes (3) √

Dictee - dictees [0379]

Ditjes en datjes (3)

A. Ik moest bij de controle van een dictee controleren of het 'gotische' of 'Gotische' majuskels (hoofdletters in oude handschriften) zijn. Voor 'Gotisch' als znw. geeft VD: Oost-Germaanse taal, uitgestorven rond 600 n.Chr. (het Krim-Gotisch bestond tot ca. 1750) en als bnw. a) aan de Goten eigen, van de Goten – de Gotische taal, b) behorend tot of gesteld in het Gotisch, Oost-Germaanse taal, uitgestorven rond 600 n.Chr. – een Gotisch woord. Prachtig zou je zeggen, een Gotisch woord bestaat dus uit Gotische letters, maar zo simpel is het helaas niet, want als je bij 'gotisch' kijkt, zie je a) gotische stijl, gotische kerk, b) gotisch smeedwerk, gotische letters (monnikenschrift) en gotisch schrift. Een (Gotische) taal bestaat dus wel uit (Gotische) woorden, maar die (Gotische) woorden bestaan dus niet uit (Gotische) letters, want letters kun je voor elke taal en elk schrift gebruiken, niet alleen voor het Gotisch. Juist is dus (gelukkig voor sommigen, helaas voor anderen): een Gotisch woord bestaat uit gotische letters, in dit geval (gotische) majuskels (fraai geschreven monnikenhoofdletters, kleine letters zijn minuskels).

B. In hetzelfde dictee kwam 'jonge dames' voor. Het is me niet opgevallen, ik had er geen aanmerking op gemaakt, maar het is wel fout (Gelukkig heeft de jury beide vormen nu goed gerekend.) Zowel in GB als VD staat namelijk jongedame(s). Binnen artikelen (oVD) komt 5 maal 'jongedame' voor en 1 keer 'jonge dame' [2020: niet meer]. In dat laatste geval heb ik VD gesuggereerd om er ook maar 'jongedame' van te maken. Kennelijk gebeurd! Zeker met de klemtoon op 'da' (VD) wordt in het dictee de schrijfwijze aaneen afgedwongen. Ook de context (aanbrengen van tatoeages) wijst wellicht minder op (jonge) dametjes. Alleen met de uitspraak jonge dames is er nog een heel klein lansje te breken voor 'jonge dames'. Maar in een dictee dus liever niet.

C. In een ander dictee kwamen 'mama's-kindjes' voor. De Leidraad (GB) schrijft voor dat als een woord op apostrof+s eindigt, er dan een koppelteken komt, net als in McDonald's-maaltijd. Degene die het dictee besprak, legde dat goed uit. Er zit echter nog een klein addertje onder het gras: het is hier wel 'een' mama's-kindje met de specifieke betekenis 'moederskindje' (VD: a) kind waarvan de moeder het meest houdt of dat een sterke, hechte relatie met de moeder heeft, b) bij uitbreiding: onzelfstandig, afhankelijk kind. Als de moeder zelf het zonder die specifieke betekenis heeft over (haar =) mama's kindje, komt er beslist geen koppelteken! Waarvan akte!