Dictee – dictees [3430]
1.
Vreemde eend in de bijt: kelvin (symbool
K). Dat is de absolute temperatuur
(symbool T)
en daar hoort niet bij graden
kelvin – beslist fout – maar gewoon
‘kelvin’.
Je schrijft: 100 oC
– mag ook zonder spatie – of 100 graden Celsius of 100o
Celsius = 373 K (zonder o
dus!) of 373 kelvin = 212 oF
– met of zonder spatie. GB geeft bij lemma ‘kelvin’ graden
kelvin, dat is echt fout (internationale
afspraak) – gemeld aan GB!, maar ja,
de dicteeregels zijn keihard: in GB staat nu eenmaal – fout of niet
– graden kelvin
en zo moet je dat dus (tot aan een
eventueel komende correctie) bij een
dictee schrijven: met kleine k,
al is de verleiding groot om naar analogie van graden Celsius,
Fahrenheit en Réaumur ook graden
Kelvin te schrijven … NB in
2023 nog steeds fout, opnieuw gemeld GB.
2. Keten, keette, gekeet is een helemaal regelmatig werkwoord. Zweten niet helemaal: naast zweten, zweette, gezweet mag als voltooid deelwoord ook: gezweten [alleen VD]. Met *heit*: angeheitert (aangeschoten), Dichtung und Wahrheit (waarheid en fantasie vermengd), Fahrenheit (180-gradige temperatuurschaal, vb. 90 graden Fahrenheit, 90o Fahrenheit, 90 0F of 900F), heit (Bargoens: vijf, vijfde letter Hebreeuwse alfabet), heitje (kwartje = vijf stuivers, een heitje voor een karweitje – padvinders), niet in wdb.: heit en mem (vader en moeder, Fries), de klok heit negen, negen heit de klok, een heitjespiejijzer (kwartjesvinder = bedrieger die voorgeeft geld gevonden te hebben en je met valsspelen – GB: mag ook wel los – in toelichting!… – geld aftroggelt, klaploper), het heitres Franzosenvolk (die fransozen toch!), scheit (kruising van schaap (m.) en geit, vergelijk: gaap = geit (m.) x schaap) en scheitrechter (geen scheidsrechter dus!). Hun beider vies manquées (+) [mislukt leven, roeping misgelopen] waren het toonbeeld van glänzendes Elend [stralende ellende, Goethe, Werther). Elk jaar op 1 november valt Vrijgezellendag oftewel Single’s Day.
3. Waarom is 1/4 – 1/5 precies 1/20, 1/10 – 1/11 precies 1/110, etc.? Wel, 1/n – 1/(n+1) = (n+1)/(n(n+1)) – n/(n(n+1)) = (n+1-n)/(n(n+1)) = 1/(n(n+1)). Waarom overigens die ogenschijnlijk extra haakjes in de noemer? Vroeger ging vermenigvuldigen voor delen (mijnheer van Dalen wacht op antwoord – MVDWOA – machtsverheffen, vermenigvuldigen, delen, worteltrekken, optellen en aftrekken). Toen was 16 / 4 x 2 = 16 / 8 = 2. Als je het nu op de rekenmachine doet [RM, afko van RL], krijg je uit 16 / 4 x 2 = 4 x 2 = 8. M.a.w.: V gaat niet (meer) voor D, maar V en D gaan ‘van links naar rechts’. Als je toch de oude uitkomst wil hebben, moet je aan de RM (rekenmachine) voeren: 16 / (4 x 2): haakjes doorbreken de normale volgorde van de bewerkingen. Overigens was dat ‘van links naar rechts’ altijd al zo bij optellen en aftrekken: 13 – 4 + 7 was altijd al 9 + 7 = 16, en niet 13 – (4 + 7) = 13 – 11 = 2. Voor de RM kun je dus het best de gemodificeerde ezelsbrug M(VD)W(OA) gebruiken.
4. Met *thai*: (muay-)thaiboksen, pad thai (Thais gerecht), thai (restaurant, net als italiaan, griek, chinees en vietnamees = Vietnamees restaurant), Thai(lander) – manspersoon, Thai(land)se – vrouwspersoon, Thai (taal) en bnw.: Thai(land)s. De munt is de baht(s) [baat] (THB). Een Thaise ballon is een wensballon en Thaise massage is therapeutisch met yoga. Met *thay* vinden we alleen buitenbeentje hathayoga (lichaamsoefeningen, adembeheersing). Als je iemand een aar laat, een aar doet bloeden, dan ben je duidelijk met zijn aâren (= aders – vgl. de aar bij een bloem) bezig. Alle lof en dank zij Allah: alhamdullilah. In veel cafés staan aloë’s en in andere cafeetjes aloëetjes. Die bakru [SR, bosgeest] is in die bakra [straattaal: blanke Nederlander] gevaren. De buní’s [tonijnen] op het buna [synthetische rubber] werden door de biná’s [herten] vertrapt. Een lekkere cacciucco [Italiaanse vissoep], dan een cappuccino [koffie met hete melk en cacaopoeder] en naar die mooie caccia [muziek: jachtscène] luisteren … Zou die machiavellist [meedogenloos persoon] van (caffè) macchiato’s [espresso met opgeschuimde melk] houden ? Na wat cachaça [Braziliaanse sterkedrank, suikerriet] speelde hij nog veel vrijer op zijn snare- of snaardrum [trommel met snaren eronder] en cajon [handtrommel].
5. Bij die chaitya [heiligdom of stoepa met boeddhistische relikwieën] kon je gemakkelijk chikungunya [subtropische virusziekte] oplopen. Die chimaera (entbastaard) bleek alleen maar een chimère (hersenschim) te zijn. Voor de schrijfwijze van ‘Chroesjtsjov’ [geen r] kijk je naar ‘borsjtsj’. De celeb (beroemdheid) speelde op zijn celeste [see, hemelsblauw] celesta [tsjee, klavier]. Die capoeira [zelfverdedigingstechniek] werkt bij hem altijd cathartisch [catharsis = loutering]. Leg eens uit, wie de coccejanen [see] (Coccejus, Coch, Leiden, vrijzinnig] en de koksianen [ie] [Hendrik de Cock, Ulrum, christelijk-gereformeerd] waren. Zonder coërcitie [dwang] vaak geen co-existentie [naast elkaar bestaan]. Kun je van een hoen met coccidiosis/e (infectieziekte die je besmet met kokken of cocci, kogelbacteriën, mv. van kok of coccus) de aandoening coeliakie – glutenintolerantie – oplopen? Het was niet de daaraan voorafgaande (afko: d.a.v.) gebeurtenis, maar de daaraanvolgende (afko: dav. – dov. is daaropvolgende). Om het simpel te houden: voor dhuhr [doer, islamitisch middaggebed] mag je nu ook dohr [door] schrijven. Door de derrie kun je lopen, over een dhurrietapijt (kelim) ook.
6. De dhole [alpenhond] gaf de geest in de dhow [vaartuig]. VD’s dyuka (bosneger) is GB’s djoeka (dat lijkt fout). De donna [It.] en de doña [Sp.] schoffeerden, bruuskeerden, die coño [kohn-joo, schoft] van een doño [dohn-joo, baas]. Ken jij een eufemisme [verzachtende, verbloemende uitdrukking] voor een eufonium [koperen blaasinstrument, tenortuba] in het euphuïsme [gekunstelde lit(t)eraire barokstijl]? Esofagitis [dito ontsteking] krijg je aan je oesophagus (slokdarm). Na het Spaanse koude visgerecht escabeche kregen we croquembouche [toren van gevulde soesjes] als nagerecht. Kun je syfilis [sief] aan je epididymis [bijbal] krijgen? Hij hield een eloge (lofrede, GB, VD: éloge – dus niet voor dictees!) op dat eblouissante [schitterend, betoverend] herdersdicht, die ecloge [èhk-loh-chee]. Fyofyo’s [bedwantsen] moet je niet in je bed hebben. Hoe spreek je in vredesnaam futhark uit [/fuθɑrk/ – runenalfabet]? Freekeh [frie-kuh] is onrijp geoogste en daarna geroosterde tarwe. De focaccia is een platte Italiaanse broodsoort. De fikhschool, die islamitische rechtsschool, werd in de fik gestoken. De fellah (boer Egypte) versprak zich met een freudiaanse fehlleistung [verspreking] in het woord fettuccine (Italiaanse lintpasta). Je kunt het behoorlijk te pakken hebben met tourette, tourettesyndroom, gillesdelatourette, gillesdelatourettesyndroom of syndroom van Gilles de la Tourette [allemaal goed].
7. Van een ginkgo [Japanse waaierboom] oogst je geen nangka [vrucht van 30 m hoge fruitboom]. Hij weet en wijt het echt aan gurwitschstralen [mitogenetische – hypothetisch, nooit aangetoond]. Ze zweren bij gulab jamun [Indiase deegballen] en golauyoek [uitspraak! – Chinees gerecht]. Mao Zedong koesterde het hukou [zeker sociaal systeem]. Ze lurkten aan hun hookahs (waterpijpen). Aan de jacquard(machine) [weefgetouw voor patronen] bespraken ze de werking van een jaquemart (onderdeel klok). Voorlezen uit de Thora doe je met een jad in je jat(ten) [handen]. Een yurta mag je gerust joert noemen [maar niet: yurt!]. Als je toch aan het schelden bent, vergeet dan naast die kafirs of kufar [scheldwoord voor ongelovige niet-moslims] de kafri’s [SR, scheldwoord zwarte Surinamers] niet! Voor SR hebben we maar even het ka’i òrgel (draaiorgel), de snèkbar (eettent) en de trùk’i pan (foodtruck) gerepeteerd. Viert die loerah [dorpshoofd op Java – kepala kampong of petinggi in Indië en dorpskapitein in SR] ook het ketikotifeest [Ketikoti – afschaffing slavernij 1863]? Onder een kameez [lange ruime bloes] hoort een salwar [katoenen broek met ruime pijpen]. Een khimar bedekt hoofd en boezem van moslimvrouwen.
8. Met name bij het vrijdaggebed houdt de imam voorafgaand aan de salat [gebed, vijf maal daags] een preek, de khutbah. De kiyu is een leerlingengraad bij judo. Een kodkod is een nachtkat. Een koebba is de koepel van een koepelmoskee. De kafirs en kufar worden uitgescholden vanwege hun ongeloof in de islam, de koefr. Een koeswe [wih] is een anattoboom. Köfte is een Turks gerecht en de kombucha een theezwam. Korè (mv. korai) en kouros (mv. kouroi) zijn beelden van schone jonge vrouwen resp. (naakte) (jonge) mannen. Krawkraw [kraa-kraa] is chips van de cassave. Een krutu is een vergadering, een beraadslaging (SR). Een ksar is een versterkt woestijndorp en heeft tighremts [kasteel] en agadirs [opslagplaats]. Kukaleisi is snelkookrijst. De külliye is het bijgebouwencomplex van een moskee. Een kümbet is een vrijstaand islamitisch grafmonument. Een kutai is een hoogkijker (een vis) en de kyat [tsjaht] is de munteenheid van Myanmar (code: MMK).
