woensdag 31 december 2014

0465 Dictee woensdag 31 dec 2014 (5): dictee Sint Anthonis bij dorpenstrijd √

Dictee - dictees [0465]

Bij een competitie tussen de kernen van Sint Anthonis moest op zeker moment iemand van elk team zich naar een zekere plaats spoeden om even een dicteetje te maken ...

Ik wist het niet (kwizzutnie)

1. Nadat jouw team, na het lezen van de cryptische omschrijving jou uitverkoren heeft omdat jij als geschiktste persoon deze secrete opdracht het allerbeste zult vervullen, ben jij met het routeboekje in je hand als een razende roeland naar Ledeacker geracet.


2. Over een accuraat gebreid en uitgespreid rood tapijt ben je als een vippersonage onder het toeziend oog van de borstloze Catharina dit gesacreerde, gewijde gebouw binnengeschreden om er een ware sisyfusarbeid te verrichten.


3. Je was wis en waarachtig beretrots toen je als pionier of missionaris uitgezonden werd maar je betreurt nu te elfder ure dat je als
ex-vmbo-leerling of ex-havoër of ex-vwo'er op z'n janboerenfluitjes de lessen Nederlands bijgewoond hebt.


4. Terwijl je baalt als een stier en je je afvraagt waarom jij je brein pijnigt met de niet te volgen hersenbrouwsels van een enigszins sadistisch ingesteld persoon, spreek jij zachtjes maar hartgrondig een verwensing uit: “Mogen de gemeenste wraakgodessen onmiddellijk hier nederdalen!”


5. Je bent bijdehand genoeg om niet “kwizzut” te vervloeken want je bent ervan overtuigd dat dit prijzenswaardig initiatief een een- of tweejarige traditie moet worden, alhoewel jij bevreesd bent, getraumatiseerd te zijn na dit satanische dicteetje dat alle regionale, zelfs continentale grenzen overschrijdt.


6. Met een zucht van verlichting: “Dit heb ik overleefd!” en met een verkrampt handje, schuif jij afgetobd je schrijfgerei terzijde, verlangend naar het ijsgladde en besneeuwde paadje dat onder een vollemaan en omringd door nevelige – het mistte – weiden een rust uitstraalt, goed voor jouw gestreste zenuwen.


7. Eén ding heb je vanavond geleerd: nooit ofte nimmer nog ooit een geheime opdracht. Ammenooitniet, liever nog goed voorbereid deelnemen aan het Groot Dictee van de gemeente Sint Anthonis.

 

dinsdag 30 december 2014

0464 Dictee woensdag 31 dec 2014 (4): dictee 809 (deel 3) √

 Dictee - dictees [0464]

Oefendictee 809 (deel 3)

Dictee 809, alinea 7 t/m 10.

7. Dulse [dahls] is een eetbare zeewiersoort met donkerrode bladeren. Een dumbbell is een korte halter met gewichten. Du moment dat hij zijn handen ten hemel hief, besefte ik het (me, sic). Zij was, laat ik maar zeggen, d'un certain âge. De DUO is de Dienst Uitvoering Onderwijs. Wat een grappig duodecimootje. Zoekgemakshalve heb ik nog maar even in de elektronische Van Dale gezocht. Een durfal en een durfniet, dat scheelt nogal. Een durf- is een risico-investeerder. Een durum is een Turkse dunne pannenkoek van tarwemeel. Jullie zijn mijn dushi's [schatje]. Dutchbat was het Dutch Battalion (Nederlandse VN-vredesmacht in Bosnië en Herzegovina ten tijde van de Joegoslavische burgeroorlog). Dat is echt een gerecht du terroir [regionaal]. Die opvatting is du ton [in]. Op den duur (ook wel: de) durf je niks meer. Een dux [hertog], meer duces.

8. In duxelle(s) [mengsel, saus] zitten paddenstoelen. Was getekend uw dv. [afkorting - dienstvaardig(e)] en dw. [afkorting - dienstwillig(e)] bewonderaar … De schrijfwijze 'duw- en trekwerk' begrijp ik wel, 'cd- en dvd-bon' minder [niet in wdb.]. De afkorting rw staat voor rewritable in cd-rw en dvd-rw en is overigens de internetextensie van Rwanda [rw]. Zijn ineptie [zotheid] droop eraf (ervan af - ook: er af). Een
idee-fixe is een dwangvoorstelling. Feuilles mortes zijn dwarrelvluchten. In een T- of krukhuis kun je niets drinken. Bij metselwerk kom je soms een dwars liggende laag tegen. Die rotjochies moeten niet zo vaak dwarsliggen. Een dwergbuffel is een tamarau. DXM staat voor dextromethorfan. In HCN en HNC vormen CN en NC een dyade. Het harde dagelijkse leven heeft meer van een dys- dan van een utopie. Dwazen en dwazeriken gedragen zich vaak dwaselijk. Een dwergmispel is een cotoneaster. Wat doet een dynamiteur? Waarom duidt DZD de Algerijnse dinar aan? Een Engels antwoord: DZ is derived from Dzayer, the local name for Algeria.


9. Het wildetentje ontaardde in een wild etentje. Wat is het verschil tussen de scherp- en zachtheldere 'e'? Gelukkig staat 'egregiously an ass' (bij uitstek een ezel, Shakespeare) nog steeds in de oVD. Curieus: een ear- en eyecatcher. Een e.a. is een épreuve d'artiste (kunstenaarsproef). Een eager beaver is een uitslover. Eau de cologne, eau de vie en eau de toilette hebben meervoudsvormen, de andere eautjes niet [x achter 'eau' of s achter laatste woord]. Die ebenist (schrijnwerker - hij ebeneert) werkt momenteel met coromandel, gestreept ebbenhout. Eben-Haëzer: tot hiertoe heeft de Here ons geholpen. De EBG, dat is de Evangelische Broedergemeente (de hernhutters). De EBU is de European Broadcasting Union, de Europese
Radio-unie. Rijdt de eurocity (EC) daar ook? E [èh] causa ignota: met (medisch) onbekende oorzaak. Deze wedstrijd is echt om het echie.


10. Zij zijn echt gescheiden, in Vlaanderen zelfs echtgescheiden. Hij was echt-, maar ook schipbreukeling. In het weekend is hij echt scheidsrechter, doordeweeks echtscheidsrechter. Wat voor geheugenstoornis is ecmnesie [opdoemen beelden verleden]? Wat doet de Ecofin-raad? De économie de bouts de chandelle is de zuinigheid die de wijsheid bedriegt. DVT, diepveneuze trombose, is het economyclasssyndroom. Ecstasy [xtc] zal toch niet tot ectasie [uitzetting, verwijding] kunnen leiden? Een edax rerum lijkt een rupsje-nooit-genoeg. De baron hechtte aan het 'U Edele' (afkorting: U Ed.). De Eerste Edele was de vroegere vertegenwoordiger van de adel in de Staten van Zeeland.



0463 Dictee woensdag 31 dec 2014 (3): dictee 809 (2) √

Dictee - dictees [0463]

Oefendictee 809 (deel 2)

Dictee 809, alinea 4 t/m 6.

4. Hoe werkt dubbelboekhouden? Watskeburt: what's going on? De mouwen moeten de handen vrij laten. In het huwelijk, vinden sommigen, moet je elkaar vrij laten. Een kwestie van vrijlaten dus, net als vrijlaten van gevangenen. Bij zwevende koersen van valuta's worden die vrij gelaten. Hoe vinden we een goede dueña [gezelschapsdame meisjes aanzienlijke stand]? Wat was 'wallen onder de ogen' ook alweer? O ja: draperies d'amour. Mijn reactie: o zo Koos! Ik zal erbovenop zitten: ze moet weer erbovenop komen! Ze zocht de brief onder de tafel, maar die lag echt erbovenop. Tata, zeggen kinderen, dáág! Wat is schadelijker voor de tarwe, een tarwe-uil of -aaltje? Tegen iets opzien is ertegen opzien. Opzienbarend is wat opzien baart. Die muur is niet bedoeld om ertegenop te klimmen. Het naderende afscheid, jullie zullen wel ertegenop zien, denk ik zo.

5. Wat doen jullie liever: winkels- (statten) of tv-kijken? Daar zijn Temmincks en andere strandlopers te zien. In Rotterdam heb je geen t-dievegges, daar zeggen ze gewoon 'ik loopt'. Probeer niet mijn dochter te na te komen! Mijn paspoort is tenietgelopen. Een stemloze plofklank (p, t, k) is een tenuis [tee-nuu-wihs], meervoud: tenues. Het antoniem ervan is media (in dit verband wél enkelvoud) met als meervoud mediae (stemhebbende explosieven – b, d, g). Denk ook nog aan een medium (M) biefstuk of T-shirt. Waarom heet de terreur blanche in het Nederlands Witte Terreur? Jullie mogen kiezen uit teriyaki, teppanyaki en sukiyaki. Je hebt terecht gesteld dat hij terechtgesteld zal worden. Wat is phubbing [in gezelschap smartphone gebruiken] precies?

6. Heeft de TGG, de transformationeel-generatieve grammatica van Chomsky, ook nog iets te zeggen over een T-ford? De furor teutonicus is de teutoonse razernij. We doen aan theezetten en theedrinken op ons thee-uurtje: zonder uitzondering en altijd gezellig. Het THC-gehalte (tetrahydrocannabinol – de psychoactieve stof in marihuana) is allesbepalend, allesoverheersend. Een duffelcoat is een duffelse jas (montycoat, houtje-touwtjejas - plaats Duffel - provincie Antwerpen). Een dugazon [karakter of stem - mezzosopraan] speelt en zingt. Duimendik (duimdik) is een duim dik. Het rijk der duisternis is het rijk van de Satan, die ook wel de Prins der Duisternis genoemd wordt. De Rode Duivels hebben gisteren gewonnen. De ziekte van Bornholm wordt ook duivelsgreep genoemd. Hij is vandaag du jour [modieus]. In dukkah [mengsel noten, zaden, kruiden] kun je brood dippen. Een dulcimer is een hakkebord.

 

0462 Dictee woensdag 31 dec 2014 (2): dictee 809 (deel 1) √

Dictee - dictees [0462]

Oefendictee 809 (deel 1)

Dictee 809, alinea 1 t/m 3.

1. De jongste bediende werd op den dril gezet [voor gek lopen op 1 april]. Een vates [geen mv.] is een ziener, voorspeller, profeet. Een drinkuit is een stortebeker. Aldrin en dieldrin zijn drins. Een drip is in Nederland een dynamisch  route-informatiepaneel (bord boven een snelweg waarop verkeersinformatie wordt getoond). Ja, makkelijk, als je in de driver's seat verkeert. Ze heeft een morose [somber - ze is moroos] natuur, zeker niet geërfd van haar maffioze vader. Druzen en droezen duiden hetzelfde volk (en religieuze sekte) aan. Hij is geheel gevangen in chimères [hersenschim]. Drogmetica zijn drogisterijartikelen en cosmetica. Ging het bij het droit du seigneur (jus primae noctis) om veel, of kon dat ook via de eerste huwelijksnacht (het recht van avondkout, soms wel op een koude avond) afgekocht worden? Onze koning Willem-Alexander heeft geen droit de réponse [recht om te antwoorden op openbare kritiek]. Een drogreden is een sofisme.

2. Daar heb je drolletje drie (van Krommenie of van Overschie). Wat zijn drôleries [komische beeldjes]? Een drôle de guerre is een phoney war, toch? Laat je toch niet in met die dromerijen (rêverieën). Wat is dat toch een droge klaas. Een odium in longum jacens is een langgekoesterde(!) haat. Een oneiroloog legt dromen uit. Die koe heeft droop (wrang - uierziekte). Een drop-out [outcast, mislukkeling] is geen dropdown [rolmenu]. Bij een dropping moet de weg terug gevonden worden! Drosera is zonnedauw en een droschke is een vigilante. Hoeveel van die Dr. Strangeloves moeten er eerst nog opstaan? Hij druipstaartte beschaamd. Hoeveel hectopascal (hPa) was dat? Heeft het NBG zelf bijbeldrukkers in dienst? Hij zit flink in den drum [moeilijkheden]. Een druppel van Leidenfrost is een druppel in sferoïdale toestand. Is drum-'n-bass een jungle? Ja. De druppelreactie is de stillireactie. Druppel- of calimerohelm.

3. Een DTC is een Dutch Treasury certificate (door De Nederlandsche Bank uitgegeven schatkistcertificaat) en de DTe is in Nederland de Dienst Uitvoering en Toezicht Energie (organisatie die toezicht houdt op de energiemarkt). Ik weet het: dit is een dubbelpunt (VD ook: dubbelepunt en Taaladvies ook: dubbele punt). Zelf ben ik dubbellinks. Een dubbeltjesaandeel is een pennystock. De Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie is de Donaumonarchie (GB: dubbelmonarchie = Donaumonarchie). Zijn er nog dublinclaimanten in de zaal? De dubstep is een van oorsprong Britse stijl in de popmuziek die is beïnvloed door o.a. drum-'n-bass, dub en 2 step (muziek - niet te verwarren met twostep, de stepdans!). Duce [k] et auspice de mp: onder leiding van de minister-president. Ducttape is zeer sterk, waterdicht plakband gemaakt van textiel. Een flamencozanger of -gitarist moet duende [inspiratie] bezitten.

 

0461 Dictee woensdag 31 dec 2014 (1): dictee Hannes √

Dictee - dictees [0461]

Hannes

1. Hannes, ja. VD heeft deze verkorting van 'Johannes' als lemma. Met als vermelding: mansnaam, waaraan toegevoegd 'mettertijd komt Hannes in het wammes' (van lieverlee bereikt men zijn doel, het gaat langzaamaan maar zeker; wammes = wambuis = vroeger gedragen mansbovenkledingstuk dat het lijf van de hals tot aan het middel bedekte).

2. Eerst maar eens zoeken op het kale 'hannes'. Een hannes (met kleine letter) is een lummel, een sul en een schele hannes is iemand die scheel kijkt. Het meervoud is 'hannesen' en er is ook een werkwoord hannesen: 1) de tijd met nutteloos werk of zouteloos gepraat doorbrengen, 2) onhandig te werk gaan, synoniem: knoeien – wat zit je toch te hannesen! Uit een kinderliedje vinden we ook nog: Hannes loopt op klompen, zimpe zampe zompen. Een andere versie luidt: Hannes loopt op klompen (…), hij laat zich niet lompen (ook uit een kinderliedje; zich laten lompen = zich laten foppen).

3. Overigens is hanne (met meervoud hannes) ook nog een tamme ekster of een nuchter kalf. Daarmee is de koek op en gaan we verder met zoeken op '*hannes*' en vinden: gehannes (geknoei, gepeuter, gezeur), een johannes (meervoud: johannesen, man vervuld van broederlijke mensenliefde), johannesbroodboom (boom uit de christusdoornfamilie met geveerde bladeren en bloemen zonder kroon – wetenschappelijke naam: Ceratonia siliqua, synoniem:  sint-jansbroodboom, johannesbrood (de roodbruine, eetbare peulen van de johannesbroodboom), johanneskever (rozenkever), johannesridder (johannieter = 1) lid van een geestelijke orde, die tijdens de kruistochten in Palestina ontstond en die tot doel had de bescherming van de pelgrims en de verdediging van het Heilige Land tegen de ongelovigen (synoniem: hospitaalridder, johannesridder, johannieterridder, Maltezer ridder) en 2) lid van een vereniging van adellijke personen voor liefdewerk (met name ziekenverpleging).

4. Verder: johanneswormpje (glimworm), kloothannes (klootzak, mv. en ww. kloothannesen), lulhannes (kletskous, sufferd, sukkel), een schinderhannes (verzamelnaam: een onordelijke, woeste troep), Schinderhannes (met hoofdletter: roverhoofdman die tegen het einde van de achttiende eeuw het Rijnland onveilig maakte) en schrielhannes (scheldwoord: schriel persoon). Binnen artikelen (= sub lemma) in VD komt het 69 x voor (vaak i.v.m. Johannes). Ik meld wat nog interessant is: geklooi = gekloot = gesodemieter = gehannes, het bnw. johanneïsch = als of van de evangelist Johannes en ten slotte een hannekemaaier = 1) Westfaling of bovenlander, zoals die vroeger in de hooitijd naar Nederland kwam om gras te maaien, 2. (figuurlijk) lompe, ongemanierde kerel, 3) (figuurlijk) stijve, houterige vent.

 

zondag 28 december 2014

0460 Dictee woensdag 24 dec 2014 (12): dictee Ditjes en datjes (13) √

Dictee - dictees [0460]

Ditjes en datjes (13)

A. Heb je een 'klik' of een 'click' met iemand, zo werd me gevraagd. GB heeft beide woorden, VD alleen 'klik' (wel clickfonds, clickjacking, clickratio en clicksong). In GB staan er geen betekenissen bij, in VD uiteraard wel. VD meldt bij 'klik': 1) tussenwerpsel, klanknabootsend gevormd, 2) znw. klik (mv. klikken), het geluid klik, een klikschaaf, etc., 3a) (taalkunde) klakkende taalklank, die vooral bij Zuid-Afrikaanse volken voorkomt (mv. kliks), b) muisklik (mv. kliks en klikken), c) gevoel dat men bij elkaar past, op één lijn zit, echt contact met elkaar heeft, synoniem: match: een klik hebben, voelen met iemand (geen mv.). Het antwoord is dus 'klik' met de aantekening dat de papieren VD van 2005 deze betekenis (nog) niet had. Wat GB trouwens met een 'click' bedoelt, weet ik niet. Als ze me het vertellen zal ik het hier later nog toevoegen!

B. Mij werd de vraag voorgelegd of het niet raar is dat VD als meervoud van 'vop' (voetgangersoversteekplaats) 'vop's' hanteert. Ik denk het niet. Het meervoud van 'vip' (uitspraak: 'vihp', een zogenaamd letterwoord – van de letters is een 'echt' woord gevormd) is 'vips', net zoals het meervoud van 'shop' (een gewoon woord) 'shops' is. Ook zo bij: aidsvirus, petfles en pincode. Bij initiaalwoorden (die je letter voor letter uitspreekt) gaat dat anders: pc, pc's, tv, tv's (teevee en teevees mogen ook), lp, lp's (of elpee en elpees). Of ik het er nu mee eens ben of niet (en ik kan de uitspraak in VD niet controleren en in GB staat het niet), kennelijk hanteert VD niet de uitspraak 'vohp' (dan zou het wel 'vops' zijn), maar 'vee-oo-pee', en dan is de schrijfwijze echt 'vop's'. Verwante problemen zijn de schrijfwijzen van de afleidingen van letter- en initiaalwoorden (havoër en vwo'er) en de schrijfwijzen van samenstellingen ermee: havoleerling en vwo-leerling. Let er daarbij wel op dat je 'havo' niet uitspreekt als 'haa-aa-vee-oo', maar als 'haa-voo'. Een curieus geval is nog (ze staan allebei in GB): hivgeïnfecteerde (uitspraak 'hihf') en hiv-geïnfecteerde (uitspraak 'haa-ie-vee'). 2020: GB en VD zijn het eens: 'overal' twee vormen van!

C. Waarom schrijven we 'een witte kerst' en 'op eerste kerstdag' met kleine letters? Wel, alleen de officiële naam van feestdagen krijgt een hoofdletter (tot aan Moederdag toe). In dit geval is het Kerstmis (het kerstfeest dus). Er zijn ook nog kerstmissen in de
rooms-katholieke kerk. Verder krijgen alle afgeleide vormen een kleine letter: kerststol, kersttoespraak (pas op: een kerstomaat heeft niks met kerst te maken), kerstavond en kerstkind (een kind dat met kerstmis geboren is). Ik heb maar 2 uitzonderingen ontdekt: dé Kerstman (net als de échte Sinterklaas, maar wie ervoor speelt is een kerstman of een sinterklaas) en het Kerstkind (alleen als Jezus bedoeld wordt). VD heeft ook nog Kerstster met een hoofdletter, maar dat is volgens mij fout: ik houd u van de discussie hierover op de hoogte! 2020: de kerstster is een plan, de Kerstster is de ster van Bethlehem!




zaterdag 27 december 2014

0459 Dictee woensdag 24 dec 2014 (11): dictee 808 (deel 3) √

Dictee - dictees [0459]

Oefendictee 808 (deel 3)

Dictee 808, alinea 7 t/m 10.

7. Is een dovemansgesprek een gesprek met dovemansoren of aan dovemans deur? Door die douw viel hij met zijn neus in de dauw. Hoe staat de Dow-Jones ervoor? In Downing Street vindt men geen downies. Hij was weer down-to-earth, maar zijn sollicitatie ging wel down the drain. De doyenné du comice is een geelbruine, zoete en sappige handpeer. Doza's vullen vakken, wanneer, dat is wel duidelijk [donderdag, zaterdag]. Zou de gelekoortsverwekker stegomyia ook myiasisverwekker zijn? De paus is de stedehouder Gods op aarde. Via zeven steppingstones (stapstenen) konden de kinderen het watertje oversteken. Wat waren de tafelen der Wet? De Wmo is in Nederland de Wet maatschappelijke ondersteuning. Aan haar strapatsen zou je het niet zeggen, maar ze kwam uit een ultraorthodox, strenggelovig, streng gereformeerd gezin.

8. Je ziet hier een strikte strofebouw. Die sudoku'tjesboekjes waren succès fous, successtory's. Op het suprême moment, op het moment suprême, blokkeerde hij. Heel curieus: soerateksten op surahkleding als amulet, talisman, tegen de surraziekte. Het bedrijf werd surseance verleend. Volgens GB schrijf je 'surplustje' [uu] of 'surplusje' [uhs] [uitspraak]. Een stukadoor is een stucwerker, die ook stucplafonds stuukt en stucco lustro bewerkt. Een SWOT-analyse (strengths, weaknesses, opportunities, threats) is een analyse van de sterkte en zwakte van een onderneming, alsmede van de kansen en de bedreigingen in de markt. Zie je die Sydneyer daar op zijn sydniër [paard]? Heeft Portugal sdr's (special drawing rights)? Een voertuig kan dan een draagas hebben, maar wat is een draaggas?

9. Met iemand de draak steken is nog geen draaksteken. Wat, een 21 juliviering zonder drache nationale [regenbui]? Neem je demee [zo meteen] die dragee nog wel? Ken jij een Middelnederlands drama? Hé, jasses, toch niet weer van die drandussen … Een AOW'er is een soort dreestrekker, die trekt van Drees. Op Chanoeka spelen zij met drejdels [draaitolletje]. Bij een ileus treedt drekbraking op. De synthipop, daar kan Liesje niet mee spelen. Syncytia zijn tot massa's samengesmolten cellen. Vroeger huisvestten ze daar een paar Tadzjikistaanse vluchtelingen uit Tadzjikistan. Tagliatelle [uitspraak!] is een Italiaanse lintvormige pasta. Dat het daar tafeltje-dek-je is, dankt zijn naam aan de spreuk 'tafeltje dek je'. Zouden we dat op Taalunieversum kunnen vinden? Die Chinese tayer [tropisch gewas met stengelknol] is nog taaier dan ik dacht. Naar welk takatoekaland [exotisch land] gaan jullie?

10. Ze bewogen zich als vogeltjes zo vrij – denk aan takahe's – door de lucht; jammer, mis: die kunnen niet vliegen , net als emoes. De Drenten drentelden door Drenthe en genoten van het drenthe- of zwitserlevengevoel. Wat voor dreun is een rumble [geluid trillingen platenspeler]? Een dreuzel is in de Harry Potterboeken iemand die niet kan toveren. Een driebond is een triple alliantie. Een driedekker is een 17e-18e-eeuws oorlogsschip. Een drie-eilandenschip heeft een kampanje. Lekker: drie-in-de-pannen. Wanneer zat de priesteres van Delphi op de drievoet van de Pythia? Op Drievuldigheidsdag wordt de Heilige Drievuldigheid herdacht. Een Amsterdams drijfsijsje is schertsend een eend.


0458 Dictee woensdag 24 dec 2014 (10): dictee 808 (deel 2) √

Dictee - dictees [0458]

Oefendictee 808 (deel 2)

Dictee 808, alinea 4 t/m 6.

4. Dodekop heeft volgens mij de meeste synoniemen: almagra, caput mortuum, colcothar, Engels rood, Parijs rood, Persiaans rood, Perzisch rood, poleerrood, polijstrood, Spaans rood en Venetiaans rood. Doemetoch, spreek ik 'doemens' weer verkeerd uit. Doerra is kaffer- of negerkoren. De alarminstallatie werkt d'office [vanzelf, automatisch]. Een dogla is een persoon van gemengd creools-Hindoestaanse afkomst. Hoor de doksen [doks = eend] snateren. Triest, maar je moet naar dokter Beffie [geslachtsziekte]. Zijn vrouw, geen domineese, is aan het dokterfranken, niet aan het sonjabakkeren: 't is me wat met die diëtetiek en dan is het nog geen moermandieet. Wat is een kopman zonder domestiques [knecht]? Zij is dominatrix in een bdsm-relatie. Een dominicaner monnik zit in een dominicaner- of dominicanenklooster. Black Thursday heet ook wel de Zwarte Donderdag.

5. Spreek snel uit: dominomus. Een donjuan wordt ook wel een dongiovanni genoemd. Het donum exitiale Minervae is het paard van Troje. De doom en gloom is een onheilsdreiging. Hij heeft een goedgevulde portemonnee. Doorbijten is nog niet doodbijten. Geef een voorbeeld van een door-bepaling. Die tunnel, we zijn eronderdoor gegaan. Zijne en Hare Doorluchtigheid, Hunne Doorluchtigheden, gaven acte de présence. Kun je van een doornen haag een doornenkroon maken? Doorwaternat is door en door nat (door- en doornat). Wil je die brief even door-x'en? De doowop is verwant met gospel en rock-'n-roll (en kenbaar aan het ‘shoobydoowop’). Hij is idolaat van balletje-balletje. Die leraar heeft acht (8) jaar geleden gedopt. .

6. De dopregeling (letterwoord van doorstroming onderwijspersoneel) is een eenmalige VUT-regeling voor leraren vanaf 55 jaar. Doppleriet is in de delfstofkunde een bruine tot zwarte, colloïdale humusafzetting. Na een staaroperatie krijg je een dopverband. In de Bommelboeken van Marten Toonder komt een dorknoper voor. De Dorpsstraat moet je tegenover de Wetstraat zien. Dorstlessend is de dorst stillend. In een dory kan je roeien. Als voorbeelden noemen we het dossier Bouwfraude en het dossier-Dutroux. DOS is een disk operating system. Als je dos-à-dos danst, is dat rug tegen rug, rug-aan-rug. Wat doet een dotcom(bedrijf)? De douairière is douanière geworden. Leg eerst de douchemat neer voordat je jezelf doucht. Hoeveel Dougalls sterns heb je geturfd? Een doula [niet-medisch bijstaan kraamvrouw] is geen gynaecologe.

 

0457 Dictee woensdag 24 dec 2014 (9): dictee 808 (deel 1) √

Dictee - dictees [0457]

Oefendictee 808 (deel 1)

Dictee 808, alinea 1 t/m 3.

1. Dik doen is dikdoenerig zijn. Dikkertje Dap zat op de trap … en was een dikkerdje. Met 10 dimes heb je weer een dollar. Di meliora: God beware (me, godbewaarme). Hoeveel dimples heeft een golfballetje? Veel. Diner plus lunch is dinch. Deze diner [Andorrese munt] kun je niet nuttigen. Bij Ding an sich moet ik aan een noumenon [idee - Plato] denken. Een dink is een dropshot vlak achter het net. Op de derde dinsdag in september is het Prinsjesdag. Hoeveel s'en zitten er in 'businessclass'? Dit spionnetje zit in de spionage. De kosten gaan de pan uit rijzen: het gaat de spuigaten uitlopen. Ik sta in de weg met mijn auto, die is dus een sta-in-de-weg. Een dipylon is een zekere hoge grafvaas zonder bodem. Hij is eerder dirty-minded dan open-minded. We eten vandaag directklaarsoep (instantsoep). Discalsen [ongeschoeide karmeliet] zullen toch af en toe wel op de blaren lopen?

2. Hoe zou jij disneyficatie omschrijven? Op grafstenen stond wel D.M.S.: Diis Manibus Sacrum . Het dislokeren wordt ook wel disloque genoemd. Arabische mannen zie je wel dishdasha's [lang gewaad] dragen. Het DPS is het disfunctioneleperceptiesyndroom. Maak morgen maar een MRI-scan. Met dissrap kun je iemand dissen. Volgens mij lijkt CDA-bashing daar een beetje op. Een dissolve is een zeker filmbeeld. De Orde van de Distel is een Schotse ridderorde. Bij distichomythie zeggen beide sprekers om beurten een distichon. Wanneer noem je een tempel een distyle [2 zuilen voor gevel]? Daar is die dit-en-datse vent weer. Je vindt daar meerdere dive-unders [weg of spoorweg onder andere door]. Een club kan een divot [stukje graszode - mee slaan] veroorzaken. De dixiecraten hadden op hun openluchtcongres dixi's [toilet]. Een djaksa was een inheemse officier van justitie op Java en Madoera in voormalig Nederlands-Indië.

3. De djamboe bidji is de guave, je hebt ook nog de djamboe monjet. Een jeres is in de typografie een deelteken. DMMP is dimethylmethylfosfonaat en een belangrijke grondstof voor o.a. sarin, een zenuwgas. D.O.C. staat voor denominazione d'origine controllata [Italiaanse wijn]. Onze behuwdzoon [schoonzoon] is ziek. Docimasie [z] is essayeerkunst. We hebben de doctor designatus [promoveert binnenkort] en de doctor ecclesiae [kerkleraar] en verder nog vele doctores (zoek maar op, wie, wat waar, hoe): (Doctor) Angelicus, Divinus, Evangelicus, Extaticus, Illuminatus, Mirabilis, Scholasticus, Seraphicus, Singularis, Solemnis, Subtilis, Universalis en Venerabilis. En vergeet doctor Clavan niet, noch Doktor Eisenbart! Breek me de bek niet open: dodecacarbonyltriruthenium. In zijn dobli zag hij een adembenemend mooi doblootje. Allerzielen is dodendag. Een dodo is een dodaars.

 

woensdag 24 december 2014

0456 Dictee woensdag 24 dec 2014 (8): Diverse weetjes √

Dictee - dictees [0456]

Zomaar wat diverse weetjes:

1) In samenstellingen zijn e en ij botsende klinkers, het is dus
'vanille-ijs', maar voor afleidingen geldt dat niet: daarbij wordt het 'geijzeld'. Ook voor ongelede woorden zoals geijkt (als bnw., niet als vd., dan is het weer een afleiding!) geldt het niet. Net zo wordt het met i en i dus mini-instructie, maar wel draaiing en wiiitis (maar wel: wiiën).

2) Verdere voorbeelden (met i-i via zoeken naar '*ii*'):  vloei-ijzer, vinculum matrimonii (huwelijksband), veluti in speculum = als in een spiegel, uiig, twee-eiig, tosti-ijzer, tertii gaudentes = lachende derden, taaiigheid, sub sigillo silentii = (logica) het beginsel van de uitgesloten derde mogelijkheid, multi-interpretabel, klei-industrie, kopiist, I-ijzer,
hifi-installatie,
buiig, brei-inrichting, basaltglooiing en ad modum Minellii =
(letterkunde) op de wijze van Minellius (vertaald en/of geannoteerd).

3) Let op: net zoals bij i - i en e - ij ook bij: i - j [mini-jas, bijectie] en e - ui [geuit en college-uitstap].

4) Afbreken van woorden. Meestal is dat wel duidelijk, de meeste tekstverwerkingsprogramma's doen het vrij goed. Een paar voorbeelden: herf-stig (niet: her-fstig, fst is geen correcte Nederlandse lettercombinatie), niet e-zels of regi-o, geen losse letters), pro-gramma (prog-ramma zou een verkeerde uitspraak geven).

5) Let er ook op dat apostroffen en trema's wegvallen omdat die voor de uitspraak niet (meer) nodig zijn: onderzeeër, afgebroken
onderzee-er, café, cafeetje, café-tje (weer de oorspronkelijke vorm), zo ook negligé, negligeetje, negligé-tje, beëindigen en be-eindigen, sherry, sherry'tje en sherry-tje, baby, baby'tje en baby-tje.





 

maandag 22 december 2014

0455 Dictee woensdag 24 dec 2014 (7): dictee 807 (deel 3) √

Dictee - dictees [0455]

Oefendictee 807 (deel 3)

Dictee 807, alinea 7 t/m 10.

7. Hij is getuige de visu [oog]. DeVlag was de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap. De moderne devotie was de beweging tot verdieping en verinniging van het geloofsleven uitgaande van Geert Groote en de Broeders des Gemenen Levens (14e-15e eeuw). Je moet je aan het dharma [grondregels sociaal gedraag oosterse religies] houden. Zijn dhimmitude [positieve grondhouding niet-moslim t.o. islam] is geveinsd. Een dhole is een alpenhond, een dhow een traditioneel Arabisch zeilscheepje. Dhurrie is Indiase kelim. De dhuhr [oe] is in de islam een gebed kort na het middaguur, een van de vijf gebeden van de salat. Een diak is een tweeverdiener met kinderen (double income and kids), een dinkie is een tweeverdiener zonder kinderen (double income, no kids). Dinky toys zijn weer iets anders. Een diaconicum is een diakonikon [kleine ruimte rechts naast de apsis, vgl. prothesis - links]. Het was een soi-disant [zogenaamd] project X-feest. Hoeveel solotniks [Russisch gewicht - 4 gram] gaan er in 2 poeden [= 16 kg]? 8000 dus. Als volgeling ben je soumis [onderworpen, gedwee].

8. De jeugd vindt die specie heel speci [speciaal]. De soroptimiste en de Rotarian hadden wat met elkaar. De sonnettendichter maakte ook weleens sonetto's (sonetti). De verkorting van 'de Olympische Spelen' is 'de Spelen'. Mijn moeder zal het wel goedvinden, met goedvinden van mijn vader. De oetlul speelde nog oed [luit] ook. Diamant- of jodenhaas is koosjer. De dianetica is de door L. Ron Hubbard ontwikkelde theorie over de relatie tussen lichaam en geest die ten grondslag ligt aan scientology. Diatomeeënaarde is infusoriënaarde of kiezelgoer. Hé, ouwe dibbes, ben jij daar ook nog? Diabenzopyrrool is carbazool. Di (dii) boni, hij weer! Dicht en ondicht zijn poëzie en proza. Wil je de deur dichtdoen? Het dichtvuur – furor poeticus – bezielt hem. Fatsoenshalve, dicis causa, dicis gratia heb ik hem vormelijk de hand geschud.

9. Die dickensiaanse ellende behoeft een marxiaans reveil. Ga jij maar op de dickeyseat. De ontheemde kreeg dicta docta pro datis: mooie woorden in plaats van gaven. Een cicero telt 12 didotpunten. Het dieen is een organische verbinding met twee dubbele bindingen. Houdt den dief (archaïsch - houd de)! Die Kraniche des Ibykus vormen een betekenisvol toeval, een vingerwijzing Gods. Er zijn veel geneeskundige diensten: neem als voorbeeld de GD (Geneeskundige Dienst) van Almelo. De afkorting GGD staat (stond) voor de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst (de g.g.d. is de grootste gemene deler). De dienst na verkoop (GB, VD 2020) verleent service. Waar vindt men de technische dienst (td)? Hij gaat dienstdoen als matroos. De dienstbodekamer is om de hoek. Het Hollands Diep is de Moerdijk. Het schip zou uiteindelijk de dieperik in gaan (VD).

10. Waar zit dat plimsollmerk? Uit diepten van ellende: de profundis. Een bathometer meet de diepten van de zee (dieptemeter). De verkorting van Werelddierendag is dierendag. Zoölatrie is dierenaanbidding. Zeg je 'horen' voor 'hoorn', dan is er sprake van diëresis. Het dies- en jenseitige verdragen elkaar niet. Een dievenkrap belet het openschuiven van een raam. In Nederland heb je met DigiD een digitale identiteit. Het Bokmål en het Nynorsk zijn toegestane schrijftalen in Noorwegen (dat verschijnsel heet: diglossie). De dii minores zijn de mindere, lagere goden, figuurlijk van personen gezegd. Het is dijzig (diezig, nevelig) weer.

 

0454 Dictee woensdag 24 dec 2014 (6): dictee 807 (deel 2) √

Dictee - dictees [0454]

Oefendictee 807 (deel 2)

Dictee 807, alinea 4 t/m 6.

4. De deliramenta doctrinae [razernij van de geleerden]  is nog een graadje erger dan de rabies theologorum [van de theologen]. Een demarcatie(lijn) aanbrengen is demarqueren. Het gaat met dat boefje de mal en pis [van kwaad tot erger]. Zo is demaskeren een demasqué ondergaan. Hij zingt in een dementiekoor. Een demi-lune is een ravelijn. Klinkt niet: demi-johns zijn dame-jeannes [mandflessen].
Demi-reliëf is halfreliëf, bas-reliëf is laag- of vlakreliëf en haut-reliëf is hoogreliëf. De mortuis nil nisi bene: over de doden niets dan goeds. Op den duur word ik daar kriegel van. Ere wie ere toekomt: dem Verdienste seine Kronen. De voormalige Joegoslavische republiek Macedonië wordt aangeduid met FYROM (Former Yugoslav Republic of Macedonia, munteenheid: denar). Wat voor vlees heb je in de kuip met dendeng (dingding - dunne plakken)? Denique coelum [wij zullen de hemel verwerven], althans volgens de meeste kruisvaarders.

5. Hij denksportte van jongs af aan. Die nachtbraker trekt er vaak de nocte op uit. Onderhuur verboden: de non locando. Een densimeter [dichtheid] is geen dasymeter [veranderingen dichtheid lucht] (en ook geen densitometer - fotografie, zwartingsmeter). Hij at het op, wel dente superbo [met lange tanden]. De afkorting D.F. staat voor Deo favente. Uit dépit, geërgerd, trapte hij de deur in. De ambassadeur kreeg een gecodeerde depêche [ambtelijk bericht]. Een dépositaire is een depositaris. Het depositum fidei [geloofsinhoud] is onaantastbaar. De Bestendige Deputatie (van de provincie - BD - BE) heeft dat besloten. Waar vind je dat nog, drie uitspraakmogelijkheden: derby, garibaldihoed. In Epsom vindt in de week voor of na Pinksteren de Derby plaats. Begrijp jij echt het begrip derde-betalersregeling? Eenmaal, andermaal, derdemaal … Dat team is derdenationaler.

6. Bij de derdeordeling werd derdenbeslag gelegd. Der eingefrorene Dünkel: de in iemand vastgevroren eigenwaan. Een heavymetalband speelt harde hardrockmuziek. Dat knicksje was de rigueur [Frans - verplicht door de etiquette]. Dershanes zijn collegezalen van een medresse. Derrispoeder doodt insecten. Een derrick is een boortoren. Der Mensch ist, was er isst. Met meerdere gestolen derniers cris [modesnufjes] werd hij op zijn déroute [verwarde vlucht] gepakt. De orde van de Mevlevi's wordt wel omschreven met de dansende derwisjes. De term 'desda' komt uit de logica, dat valt niet te loochenen [dan en slechts dan]. Deshabillé [nachtkleding] en 'en déshabillé' verschillen maar gradueel. Die huid lijdt aan desquamatie [afschilfering]. Een desslachtoffer is een slachtoffer van
di-ethylstilbestrol. Naar het dessous des cartes [geheim van een zaak] kun je alleen raden. Vind je die twee dessus-de-portes [schilderstuk boven kalf deur] mooi? De afkorting d.e.t. staat voor 'daarentegen'.

 

0453 Dictee woensdag 24 dec 2014 (5): dictee 807 (deel 1) √

Dictee - dictees [0453]

Oefendictee 807 (deel 1)

Dictee 807, alinea 1 t/m 3.

1. Kende je de decibel adjusted (dBa) al? Het dbso (België) is het deeltijds beroepssecundair onderwijs. De DCD of dyspraxie is de developmental coordination disorder. Bij cd's is DDD digitaal opgenomen, digitaal gemixt, digitaal op de cd-master vastgelegd. Moeten we nog steeds vrezen voor een ddos-aanval (distributed denial of service)? De DDR was de Deutsche Demokratische Republik en DDT is dichloordifenyltrichloorethaan. Mooie uitdrukking: 'de alieno liberalis, riemen snijden uit andermans leer. Ik heb het ook maar de auditu, van horen zeggen. Ze deed een debaclevoorspelling. Deadliften is een onderdeel van powerliften. Het debarkement vond aan de débarcadère plaats. Wat wordt er in debije gemeten? Elektrisch dipoolmoment van een molecule - D. Debiliseren is verdommen. Bon gré, mal gré, willens nillens, nolens volens, nou, dan maar de bonne grâce = goedschiks.

2. De onvermijdelijkheid van de dood wordt wel aangeduid met 'debitum naturae'. Zeg het nou maar de but en blanc [op de man af]. Kun jij dat wel onthouden: debris is ruimteafval, débris is puin? Een decalcomanieplaatje is een calqueerplaatje. In één keer goed uitspreken: decalumen. De Decamerone is een boek van Boccaccio. Onverwacht ophouden met kamperen is ook een soort van decamperen. Ze neemt deel aan de decatlon. Decarbonyleren en decarboxyleren verschillen slechts gradueel (het gaat om één O-atoom: CO en
CO2 ). De cetero [overigens] ben ik van mening dat die decharge onterecht is. Die halo is een deceptio visus [gezichtsbedrog]. Er verdwijnt al zoveel, nou deze déchéance nog! Wat zijn 'dechers' [10 stuks huiden] en wat is de uitspraak [dee-chuhr]? De decimator universalis is de dood. Zie artikel 5 decies [lid 10]. Zijn dochter was een niet-benijdenswaardige declassee.

3. De déclaration des droits de l'homme is de (universele) verklaring van de rechten van de mens. Dat is de concert [in overleg, gezamenlijk] besloten. Een decujus is een erflater. Wat is een deësis [afbeelding van Christus met Maria en Johannes de Doper] in de Byzantijnse kunst? Bij een defilé wordt er gedefileerd. Ze moeten het schip nog degaussen [demagnetiseren]. Dit berichtje was zo lullig, ik heb je gedefriend [ie, èh] (ontvriend). Hij is het wel degelijk. Voor dit leer heb ik dégras [voor invetten] nodig. Leg het begrip deixis [verschillende taalbetekenissen in concrete gevallen - vgl. deiktisch] eens uit. Spreek snel uit 'dekaak'. Dekweefsel is epitheel. Het Engelse 'delay' [laag van organisatie] dekt niet helemaal ons délai [uitstel]. Het product van de g.g.d. [grootste gemene deler] en het k.g.v. [kleinste gemene veelvoud] van twee getallen is gelijk aan het product van die getallen zelf. Dat is nou echte deli [delicieus] deli [tabak]. Er is delicieuse [gebak] bij de koffie. Kijk, dat is nou echt mooi oud delfts. De delicta juventutis meae [jeugdzonden] werden mij vergeven. Deltavormig is driehoekig als een delta (deltoïdeus).

 

0452 Dictee woensdag 24 dec 2014 (4): dictee Ditjes en datjes (12) √

Dictee - dictees [0452]

Dictee Ditjes en datjes (12)

A. In VD vond ik 'X-thorax'. Nu schrijf je wel 'X-benen' omdat die benen de vorm van een X hebben. Vergelijk Y-buis, T-stuk en T-splitsing (wel: t-stroom, studierichting in de vroegere lts, waarbij de nadruk lag op theoretische vakken) en X- en Y-chromosomen. Maar bij röntgenstralen (x-stralen) is er geen sprake van een vorm. GB vermeldt nog x-aantal en x-as, x-coördinaat en X-eenheid (100 femtometer), x-factor en X-naad. Maar het is dus x-thorax. De Taalunie bevestigt dat en VD gaat het verbeteren!

B. Ik maak – gelukkig maar – ook fouten. Zo vergat ik bij de correctie van een dictee 'flux-de-bouche' te corrigeren naar 'flux de bouche' (radheid van tong, welbespraaktheid). Hetzelfde betekent 'flux de paroles' (let op het meervoud!). Verder nog even gezocht op '*flux*': efflux (uitstroming, uitvloed; influx = toevloed), flux (stoom, m.n. elektrische of magnetische stroomdichtheid), fluxie (wiskunde, differentiaalquotiënt), fluxierekening (wiskunde: differentiëren), de reflux (terugstroom, bijv. van maagzuur naar de slokdarm), refluxen (terugstromen) en refluxesofagitis (slokdarmontsteking die de eerder genoemde reflux veroorzaakt)

C. In datzelfde dictee kwam voor: ik weet niet wat we daarmee aanmoeten. Dat moet aan elkaar, maar is wel een lastige. Ik ga het hele verhaal niet overschrijven – zie daarvoor http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/0014. De essentie daarvan is: voorzetsel + 'gewoon' werkwoord aaneen (meetrekken), voorzetsel + hulpwerkwoord los als het een concrete zaak betreft (hij zal zijn jas aan moeten – omdat je voor 'aan' hier 'aantrekken' kunt lezen) en aaneen als het figuurlijk is (wat zullen we ermee aanmoeten).

D. Tenslotte in hetzelfde dictee: normaal gesproken zou(den) hierover een x-aantal enquêtes worden georganiseerd, tot het waddengebied aan toe. Het gaat daar nadrukkelijk over (Noord-)Groningen. Om twee redenen schrijf ik 'waddengebied' hier met een kleine letter: a) 'waddengebied' staat met kleine letter in GB (wel 'Waddenzee'). In VD komt 'Waddengebied' alleen binnen artikelen voor (en dus zonder betekenisverklaring). Een uitgebreid verhaal van Taaladvies staat bij vraag 1699 (vergelijk die 0014 hierboven). b) Voor mij gaat het hier om een gebied met wadden rond Groningen, een waddengebied dus (een geologische aanduiding). Hetgeen onverlet laat, dat discussie mogelijk is, dus wie er een verwijzing in ziet naar een aardrijkskundige entiteit (de eilanden ten noorden van Nederland of Duitsland of ten westen van Denemarken), hij of zij schrijve gerust 'Waddengebied'.
2020: algemene term: waddengebied, specifieke aardrijkskundige eigennaam Waddengebied.




 

0451 Dictee woensdag 24 dec 2014 (3): dictee Oplossing dictee De feestdagen √

Dictee - dictees [0451]

Dictee De feestdagen

In dit dictee zaten 10 fouten.

Die moesten onderstreept worden.

Deze opgave stond in blogpost [0414]

Hieronder: rood = fout en (verbeterd) groen = goed (blauw = opmerking)

Eerste kerstdag

In de advent wordt er vaak uit Lucas 1 gelezen: de geboorte van Johannes (later genoemd: de Doper) wordt aangekondigd door een engel aan Zacharias, die tempeldienst deed. Hij geloofde het niet en werd daarom letterlijk met stomheid geslagen. Ook de Heilige Maagd, de maagd Maria, de Moeder Gods kreeg een aankondiging, namelijk van Jezus Jezus' geboorte. Hij zal Zoon van God en Zoon van de allerhoogste Allerhoogste genoemd worden. Met Kerstmis, op eerste kerstdag, op het kerstfeest is het dan zover. De dominee preekt in de kerstdienst en bid bidt, de preeses preses van de kerkenraad is ouderling van dienst en de cantor-organist speelt en zingt dat het een lieve lust is. Er wordt uit het kerstevangelie gelezen. In de kerk staat vaak een kerstboom en er worden spesiale speciale kerstliederen zoals 'Ere zij God' gezongen. Bij de rooms-katholieken zijn er maar liefst drie kerstmissen, te weten de nachtmis, de dageraadsmis en de dagmis. Het kindjewiegen is ervoor al geweest: dat gebeurt in een kerstdienst voor de kinderen op 24 december s 's middags. Natuurlijk zijn er veel mensen die eerste kerstdag met een kerstdiner(tje) afsluiten.

Tweede kerstdag

Op deze dag, op tweede kerstdag, gaan we altijd met ons gezinnetje op stap. We gaan nu wandelen in de Loonse- Loonse en Drunense Duinen en daarna gaan we stadten statten in Eindhoven, de lichtstad. Voor moeder een nieuwe deux-pièces, voor vader een trendy stetson, voor de oudste dochter een mooi negligeetje en voor de jongste zoon een cowboypak. Daarna gaan we brunchen met een kipsatéfiletje (goed gespeld maar een onzinnig woord) , een milkshakeje en wat dies meer zij. Gewoontengetrouw Gewoontegetrouw gaan we in de loop van de middag naar de cinema, de bioscoop. Daar draait dan een zwart-witfilm, maar een paar zalen verder een bloedstollende horrorfilm, een successtory en een feelgoedfilm feelgoodfilm - die laatste als waar kassucces. Het is overdaad, maar daarna genieten we later op de avond ook nog van een dinertje, met borsjtsjsoep, biefstuk met bearnaisesaus en een kaasplateautje met exquise rode port toe. Welvoorzien, in meer dan één opzicht, keren we huiswaarts.


zondag 21 december 2014

0450 Dictee woensdag 24 dec 2014 (2): dictee Maagd √

Dictee - dictees [0450 ]

Maagd

1. Hierover is het nodige te zeggen. Volgens VD is een 'maagd' (lemma = trefwoord, met kleine letter) een vrouwelijk persoon die geslachtsrijp is maar nog geen geslachtsgemeenschap heeft gehad, ongerepte jonge vrouw. Verder spreekt (nou ja, 'spreekt') VD over:
(rooms-katholiek) de Heilige Maagd, de maagd (kleine letter, ik kan daar ook niets aan doen) Maria, de Moeder Gods. Ook geeft VD nog de Maagd van Orléans (waarom die nu wel een hoofdletter krijgt …, een soort (ere)titel, denk ik), Jeanne d'Arc.


2. Bij 'maagd' lezen we ook nog: kloosterzuster, ongehuwde jonge vrouw, meisje, (gewestelijk) dienstbode (vergelijk dienstmaagd). Even uitleggen: bij 'een goede man' wordt het bnw. 'goed' attributief gebruikt (vóór het znw.) en bij 'de man is goed' predicatief, dus als naamwoordelijk deel van het gezegde. Dat gezegd hebbende, noemt VD ook nog: maagd = (in predicatief gebruik dikwijls zonder lidwoord) man of vrouw die nog geen geslachtsgemeenschap heeft gehad. De laatste vermelding is: personificatie van een stad of land, bijv. de Hollandse maagd.

3. Het lemma 'Maagd' (met hoofdletter) vermeldt: (astronomie) een sterrenbeeld van de hemelequator (Virgo), (astrologie) het zesde teken van de dierenriem en (meervoud: Maagden, astrologie) iemand die geboren is in het tijdvak waarin de zon zich bevindt in het teken Maagd (van de dierenriem, van 24 augustus tot en met 23 september). Leuk voor een dictee: Piet is een Maagd of: mijn moeder is een Maagd!

4. Verder vermeld ik, vrij willekeurig nog een aantal voorkomens van 'maagd' of 'Maagd' binnen artikelen in VD: vestaalse maagd – priesteres van Vesta te Rome; ieder van de zes maagden die het altijddurende vuur in de tempel van deze godin moesten onderhouden, ook (figuurlijk) zeer kuis meisje, Allerreinste Moeder (= Maria), B.V. = Beate Virgo, de Heilige Maagd (Maria) of de Zalige Maagd (Maria), Madonna, Onze-Lieve-Vrouw(e), de mater gloriosa, een oblaat (vrouw: oblate) is een lid van de missiecongregatie van de Onbevlekte (!) Maagd Maria, een reine maagd (kuise maagd, volschone maagd of ongerepte maagd), salve regina (lofzang ter ere van de Heilige Maagd, zo genoemd naar de aanvangswoorden), ster of sterre der zee, een van de namen voor de Heilige Maagd Maria (stella maris) en Weesgegroet = naam van rooms-katholiek kort gebed tot de Heilige Maagd [x bidden = w], dat begint met de woorden ‘wees gegroet, Maria’ [Ave Maria - naam gebed - keer bidden = ave (maria)], naar de groet van de engel Gabriël toen hij Maria de blijde boodschap bracht (Lucas 1:28), synoniem: Ave, Ave Maria. Na 'maagd' en 'Maagd' komen trouwens de maag-darmcatarre, het maag-darmkanaal en de maag-darmproef, maar dat is weer een ander verhaal, (but) that's another story.
 

0449 Dictee woensdag 24 dec 2014 (1): dictee Oplossing Voorronde Woerden 2015 √

Dictee - dictees [0449]

Oplossing Voorronde Groot Woerdens Dictee 2015

De opgaven stonden in blogpost [0446]

A Zinnen (de fouten zijn onderstreept - groen = goed)

1. In grote getalen kwamen de leeuweriken af op de pinda'tjes en macadamianoten.
groten getale - pindaatjes

2. Vorige week smeeden de schurken nog vilijne plannen, maar gisteren belanden zij in een fuik van de Politie.
smeedden - vileine - belandden - politie

3. Als je de programma’s niet update, kunnen de fluorescerende
TV-schermen ernstige schade leiden.
updatet - tv-schermen - lijden

4. Met haar vergrootte decolletee behaalde de mezzo-sopraan grote successen.
vergrote - decolleté - mezzosopraan

5. De chef-kok bestelde boerekool, kabeljouw en vijftien kilo T-bonesteaks.
boerenkool - kabeljauw

6. Wordt je benauwd of krijg je maag-darmklachten van teveel gluten, dan heb je mischien coeliakie.
Word - te veel - misschien

B Woorden (meerkeuzetoets)
Selecteer van onderstaande woorden het juiste gespelde woord of woordgroep.
De juiste spelling is onderstreept en groen.

1. choqueren                  shockeren                   choqeren

2. ruggegraat                  ruggengraat                ruggengraad

3. sciencefiction              science fiction             Science Fiction

4. EHBO-er                     ehbo-er                       EHBO’er

5. gestrest                       gestresst                     gestressd

6. hang-en-sluitwerk       hang en sluitwerk        hang- en sluitwerk

7. pyramide                    piramide                       piramyde

8. hij is verhuist              hij is verhuisd               hij is verhuisdt

9. eczeem                       exceem                        ecxeem

10. Ebolapatiënt             ebolapatiënt                 Ebola patiënt
 

zaterdag 20 december 2014

0448 Dictee woensdag 17 dec 2014 (12): dictee Oplossing Taalquiz Merelbeke √

Dictee - dictees [0448]

Oplossing Taalquiz Merelbeke 2014 – Spellinggerelateerde opgaven

De opgaven stonden in blogpost [0439]

A. Zijn de volgende woorden goed of fout gespeld? Onderstreep de goede

corrosie                         electrode                           algorithme

dyscalculie                    formateren                        isgelijkteken

emaileren                      product                             ampèremeter 

B. Onderstreep in de volgende tekst het woord (de woorden) waarin een getal verborgen zit (alleen het getal is voldoende). Het zijn er 8! Getallen kunnen meer dan 1 keer voorkomen. De som van de 8 getallen is 220. Gebruik steeds het grootst mogelijke getal, als je 'zestien' tegenkomt, gebruik dat dan niet als 'zes' of 'tien'. Let op: het lidwoord een geldt niet als antwoord!

De man was zich niet van kwaad bewust toen hij zijn wagen tot stilstand bracht. 'Tiens! Die juffrouw heeft hulp nodig, denk ik'. Het was herfstachtig, inderdaad een weer om hoogstens een straathond er doorheen te jagen. Hij had in een speelfilm over kamikazeseks gezien hoe iemand bij zo'n weer op bedrieglijke wijze hulp bood aan natgeregende dames bij de tramhalte. Maar hij sprak een
politie-lokeend aan.

C. Zelfde opgave als B, weer 8 getallen, maar nu met som 61.

De chemieleraar hield van Bach. Telkens als het weer misliep bij zijn experimenten en het klaslokaal met rook gevuld werd, riep hij als een bezetene: 'Genoeg chemische reactie! Nu nemen we een pauze. Vensters open voor frisse lucht en oren gespitst voor een cd met wat Bach zelf het mooiste vond: het werk voor orgel! Fuga's en toccata's.

D. In de volgende 4 zinnen zijn 28 (7 + 9 + 7 + 5) woorden of woordgroepen vet + cursief gedrukt. Onderstreep de TIEN foute woorden of woordgroepen. Verscheidene fouten in één zo'n woord(groep) worden slechts als één fout gerekend. Let op: niet strikt noodzakelijke, zgn. 'facultatieve koppeltekens' moeten als fout worden beschouwd. Bijvoorbeeld 'quasi-klassiek' is hier als fout aan te rekenen. Let op: wat in VD gelabeld is als 'algemeen', zoals 'algemeen Belgisch-Nederlands' keuren we goed. Woorden met bijvoorbeeld het label 'Belgisch-Nederlands, niet algemeen), 'Belgisch-Nederlands, spreektaal' worden afgekeurd.

1. Toen de montignaccende     TSO-er (technisch secundair onderwijs) het zwaarwichtig begon te hebben over kHz, GHz en optische vezelactiviteiten, was de met stafylokokken besmette uitbater van drie zoos boos omdat die knowhow ver boven zijn koortsige petje ging, waarna hij besloot de dichtstbijzijnde verplegingsdienst op te zoeken. (7 - 2 fout)

2. Omdat hij er niet gerust op was, ploos de gerenomeerde viroloog de tot nog toe     polyinterpretabele symptomen van pseudovogelpest, pseudo-influenza en myxomatose uit, waardoor hij tot de vaststelling kwam dat ze sterk op elkaar gelijken en waarna hij meteen zijn bevindingen op een papiertje noteerde alsof het een kattenbelletje betrof. (9 - 2 fout)

3. Toen het merendeel van de professoren in de kwantumfysica te laat op het congres verschenen, bleek dat zij allen met hun vijfenzestigpluskaart enige Belgische treinperikels hadden moeten trotseren en tengevolge daarvan het FAQ'jesgedeelte geheel en al leken gemist te hebben. (7 - 3 fout)

4. Hij maakte ons allen deelgenoot aan zijn glasheldere kijk op wat proceduraal zeer ruïneus is voor de accuratesse van de resultaten van de koolstof 14-methode, waarbij hij refereerde naar het desastreuze vooronderzoek. (5 - 3 fout)