3520 Dictee donderdag 02-11-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (1110) √

Dictee – dictees [3520]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee feb 2022 (4), geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (1110)

Oefendictee feb 2022 (4)

1. Het PIK is het Portugees-israëlitisch Kerkgenootschap. Met ‘ende’: “Mijn schild ende betrouwen, zijt Gij, o God, mijn Heer” [Wilhelmus, couplet 6], ter (tot) lering ende vermaak en om en(de) bij (om en nabij). Verder: ein Ende mit Schrecken [een einde met verschrikking], helegaar (komt van: heel ende gaar), op-en-duit (van: op ende uit),
op-en-top (van: op ende op), ik ben (op en) tenden (van: te ende) en und kein Ende (tot vervelens toe). Denk ten slotte ook aan: Karel ende elegast (niet in wdb.). Alstu(blieft)), hier is het beloofde artikel. Het woord ‘alstroemeria’ [plant – incalelie] moet je met ‘eu’ uitspreken. Zij leiden een kwijnend bestaan. Dat lijdt geen twijfel, weifel daar niet over/aan. Lijntrekken is gewoon de lijn trekken. Lijperiken!

2. Je kunt nog zo luid spreken, tegen luidsprekende telefooninstallaties kun je niet op. GB en VD kennen het znw. (een) ‘dankuwel’. Op *gus: ad captandum vulgus: om de grote hoop voor zich te winnen, *catalogus, areopagus: hoogste gerechtshof oude Athene met de archonten [rechtspraak, religie, leger], argus: opmerkzame waarnemer, bewaarder, Argus: reus met 100 ogen, iets met argusogen bekijken, [arguskapel, argusfazant/vogel, argusvlinder en arguspauw], asparagus (sierasperge), burgus (burgussen, burgi: klein castellum – legerkamp – voor ca. 160 soldaten), cunniling/ctus (beffen – dubieus: tot befs – bellen, e-mailen, faxen, sms’en – dan maar!), decalogus of decaloog (tien geboden), fungus (fungi, zwammenrijk), gus: dikwandig gietijzer of grindzand en negus: voormalig keizer of wijn.

3. Verder: indoctum vulgus: het ongeleerde volk, de onbeschaafde menigte, mobile vulgus: het veranderlijke, wispelturige volk, oesophagus (slokdarm; ontsteking: esofagitis), pagus: landelijk district in het Romeinse Rijk, sine nomine vulgus/plebs = het naamloze volk, de massa, tragus: uitsteeksel voorzijde oorschelp en vulgus: gepeupel, het gewone volk (ongunstig). De hallux (hallices) is een knobbelteen (scheefstand grote teen). Met *ges: ambages (omhaal van woorden), per ambages (dubbelzinnig, langs omwegen), sans ambages (zonder omslag, onmomwonden), auf Flügeln des Gesanges: op de vleugels van het lied, boanerges (Bijbeltaal, heftig man, prediker met vurige geloofsijver), brigges (brigadier, korporaal), cahier des charges (voorwaarden).

4. Verder: die Forderung des Tages: de eis van het ogenblik, dinges, huppeldepup, meneer Dinges, meneer die en die, meneer Van Ipschoten, meneer Van der Hummes, ges: verlaagde toon, ook: gis, slim, de ring van Gyges bezitten: je onzichtbaar kunnen maken, kunnen krijgen wat je maar wenst, ketelappendages: toebehoren van stoomketels, leges: schrijfkosten overheid, nages (plezier, genoegen), nieges: bnw. slecht, zich de nieges schamen = zich zeer schamen, pages = bang, ergens pages van blijven = er geen deel aan hebben, penages: rustig, behoedzaam, sjonge(s). tjonge(n/s), jonge, spem mentita seges = een gewas dat niet aan de verwachtingen heeft beantwoord, toges = achterste = tokes en vaneige(n/s/ns) is vanzelf.

5. Een bimbo is (ongunstig) een vrouw die voldoet aan een ordinair geacht schoonheidsideaal, zoals blond haar en grote borsten. Mapperen = karteren, bij mappemonde spreek je de sjwa niet uit. Een mappa is (r.-k.) een altaardwaal (van dweil: doek). A (À) propos, wie was de dader? M.b.t. de pupil zijn miosis (vernauwing) en mydriasis (verwijding – niet: verwijdering!) antoniemen. Er waren veel mitsen en maren. In de derde akte van het toneelstuk kwam die acteur goed tot zijn recht. De dief nam pakweg de halve winkel mee … De Aeginetische stijl slaat op Aegina (thans: Aigina – NL ook wel: Egina). Quizvraag: dat ligt wel/niet in de Egeïsche Zee. Niet dus. Lesbos (eiland) wel: hoofdstad Mytilene, vaderland van o.a. dichteres Sappho.

6. Vgl. ook sappisch en sapfisch (dat laatste alleen in GB – lesbisch). In VD: saffisme en sapfisme = lesbische liefde. Op *asj: [VD] hasj (stuff, hasjiesj) – ook: nederhasj, midrasj (commentaar op gedeelte Thora – mv. -iem VD GB), beet [mv. batee] midrasj (leerhuis, gewijd aan Thorastudie) en choemasj (de vijf boeken van Mozes, de Thora, in de vorm van een gebonden boek, mv. -im, GB). GB ook nog: nasjen (= nassen, lekker eten), ik nasj en polderhasj [= Nederlandse hasj]. Op *ash: [VD] backlash (repercussie), backslash (\), (beurs)crash [krach], brainwash, carwash, cash, clash (botsing, conflict), e-cash (e-geld), flash (flits), goulash, hash(tag) (zekere code), lavash (zeker brood – lavas = maggi], slash (/ – Duitse komma), smash (volleybal), slash (plons, klanknabootsing).

7. Verder: squash, stash (geheime bergplaats), trash (rotzooi, ook: muziek), whiplash (zweepslag, nekletsel), white trash (onderste laag blanken in een blanke maatschappij) en net-nietcrash. GB nog: e-crash, bashen, ik bash (hevig kritiseren), dashen, ik dash (wegvluchten), cashen, hashen, ik hash (coderen, in bitjes hakken), scashen = betalen met smartphone of tablet(-pc). – scannen en cashen, elec/ktro(clash) – muziek – VD alleen c en elektro in andere betekenis (dat uiteraard ook in GB) en partycrashen (onuitgenodigd zijn en zich misdragen). Vergelijk: dicteecrashen/r. In internetadressen is ru Rusland, de ISO-landcode is RU [Radboud Universiteit, Nijmegen, ook: RUN]. Niet-specifiek staat ru voor rijksuniversiteit. RUL: Leiden of Limburg, RUG slaat op Groningen.

8. Het symbool voor ruthenium is Ru (44, een hard, wit metaal). RUU was de Rijksuniversiteit Utrecht (vero). RUR was Rotterdam. De rub is een mengsel van kruiden en specerijen om vlees of vis mee in te wrijven. De RUB is de Russische roebel. Een open rug is een spina bifida. Een rooie/rode rug was een bankbiljet van 1000 gulden. Rul is mul. Een rup is een rural professional (yup op het platteland). Rut is blut. Op auto’s kun je ‘RUS’ [Rusland] aantreffen. Een dyne (symbool: dn) is 10^-5 newton – symbool N). Heb je voor de newskool [later stadium techniek, kunst] newspeak [nieuwspraak, met neologismen doorspekt] nodig? Newton was een humani generis decus (een sieraad voor de mensheid, op grafschrift). Aan hem danken we ook de afkoelingswet en de kleurenschijf. 1 pascal (Pa – druk) is 1 newton (N – kracht) per m².