Dictee - dictees [0287]
Bolleboos
1. De Dikke van Dale bestaat 150 jaar. De bezoekers van de VD-site hebben tot woord van de afgelopen anderhalve eeuw gekozen: 1) bolleboos
(1886, een bijzonder knap mensch(!)), 2) regelneef (bedenksel in jaren 80 van
Koot en Bie), 3) bekokstoven (1900, toevallig ook regelen, maar dan heimelijk),
4) selfie (zelfportret, vaak gemaakt met de camera op armlengte en gepubliceerd
op sociaalnetwerksites e.d.) en 5) prima (1868, van de hoogste klas(se) of
soort).
2. Bij 'bolleboos' moet je niet denken aan 'Hé, bolle, (wat) ben je
boos!'. Een bolleboos is volgens de huidige Van Dale 1) iemand die zeer begaafd
is, bijzonder in iets uitblinkt (synoniem: uitblinker) en 2) (in Bargoens,
dieventaal) baas, burgemeester. Verder zoeken naar 'bolleboos' levert op: 1) (Bargoens,
zie ook verderop) balbes = huisbaas (ook afgeleid van bolleboos), 2) hij is een
baas in het rekenen, een bolleboos, 3) het Arabische woord kaïd betekent ook
uitblinker, bolleboos, 4) hij is een kei in natuurkunde, een bolleboos, 5) hij
is een absolute uitblinker, een bolleboos en 6) hij is geen overvlieger (ik zou
zeggen hoogvlieger), geen bolleboos.
3. Komt 'bolleboos' veel voor? Wel, de Grote
Spellinggids van Van Dale geeft bij alle woorden die daarin staan (veel minder
dan in de complete VD) aan, of ze 1, 2 of 3 sterren hebben. Eén ster betekent
zeldzaam, twee sterren betekent gangbaar en drie sterren frequent (voorkomend).
De kwalificatie van 'bolleboos' is **, het wordt dus wel gebruikt, maar zeker
niet door iedereen en/of iedere dag. Maar wat betekent nu 'bolleboos'. Van Dale
verwijst voor de etymologie (woordafleidkunde) naar bollebof (niet met de
betekenis 'Hé bolle, bof jij even', maar wel 1) grote meneer (baas, rijkaard,
vrouw: bolleboffin), 2) directeur van een gevangenis en 3) (bollebof van de
bazaar:) commissaris van politie. Waar komt 'bollebof' vandaan? Van het
Jiddische (Jiddisje mag ook en Jiddisch = Jodenduits) bal(le)boos en dat is
weer ontleend aan het Hebreeuwse ba'al (denk aan de god Baäl uit de Bijbel)
ha-bajith (de baas van het huis). En zo is het kringetje weer rond: huisbaas,
balbes. Maar waarom is 'bolleboos' nu zo'n leuk woord? Nou, toch ook wel vanwege die alliteratie met die b's, l'en en o's.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten