Dictee – dictees [2988]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee OUD 117, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee van de dag (740)
De Moedermaagd, mal de Naples, savvie, de sardonyx en de sawoe-manila
1. Hé, jij daar met je sambalbroek, wil je gewone sambal [pikant bijgerecht], sambal badjak [met knoflook, etc.] of sambal oelek [Spaanse pepers en zout – ww. oeleken]? De beide laatste gerechten zijn met trassi, een gefermenteerde garnalenpasta, een karakteristiek ingrediënt van Indische gerechten en sambals. Een sambaltrekker is trouwens een zesteur, een mesje om dun mee te schillen.
2. De oorspronkelijke, authentieke, bewoners van Lapland eten samen en heten Samen.
3. Veelledigheid betekent samengesteldheid, het is ook een samengesteld woord, een samenstelling. Een synoniem van samenlading is groepage. Na het samenlezen van gerst(e)korrels hebben ze ook nog een boek samen gelezen. Bij de samenloop van Maas en Waal kwamen de crimineeltjes bijeen voor het samen lopen, in hun geval: het hardlopen. De rechter sprak van een meerdaadse samenloop: geen samenloop van omstandigheden, maar van strafbare feiten.
4. Conniventie is samenspanning. Damhert en struisvogel zijn appositionele [bijstelling] samenstellingen, het tweede lid is als soortaanduidend woord toegevoegd. Moedermaagd en Godmens (Christus) zijn copulatieve [moeilijk ...] samenstellingen, het eerste lid drukt uit wat het tweede is. Vaarwel en vergeet-me-niet [in bepaalde context ook mogelijk: vergeet me niet] zijn imperatieve samenstellingen, ze drukken een wens of gebod uit. Dikhuid en roodhuid zijn possessieve samenstellingen, ze geven een eigenschap aan, die iets of iemand bezit. Van tautologische samenstellingen als doelwit, rooilijn, doeleinde en keisteen betekenen beide delen hetzelfde. Van een doorzichtige samenstelling ten slotte kan de betekenis uit de afzonderlijke delen worden afgeleid. Voorbeelden hiervan zijn schrijversduo en treinreis.
5. In een pps-constructie is er sprake van publiek-private samenwerking. Het bijvoeglijk naamwoord Samisch kan slaan op Lapland, maar ook het eiland Samos betreffen. De kabuto [oe] kennen we als de samoeraihelm.
6. Witte samojeden, zekere honden, komen uit de toendragebieden tussen de Witte Zee en de Jenisej. Het zijn de Samojeden, die ze fokken.
7. Neem nog een glas sancerre, een droge, witte loirewijn bereid uit de sauvignon blanc.
8. Het sanctus is het lofgebed aan het einde van de prefatie [plechtig gebed], het sanctum officium is het Heilig Officie oftewel de inquisitie en het sanctum sanctorum is het heilige der heiligen in de tempel te Jeruzalem.
9.
Dan kun je wel in een mooi kleedje van gros-de-Tours of
gros-de-Naples [zware,
zijden of halfzijden geweven stof]
lopen, maar als je dan vervolgens aan mal de Naples, syfilis, blijkt
te lijden, wordt het aanzienlijk minder leuk.
10. Soenda wordt ook wel het Sandelhouteiland genoemd en daar komen dan ook de sandalwoods oftewel sandelhoutpaarden vandaan.
11.
Met sandows [oefentoestel]
versterk je je spieren, sanel (sanella)
is een soort van geweven katoen, sanforiseren is krimpvrij maken en
sang-de-boeuf is het dieprood van
oud-Chinees porselein, zo schrijft Van Dale dat tenminste (vroeger:
'oud Chinees').
12. Het sanhedrin was de Hoge Raad bij de Israëlieten tijdens de Romeinse bezetting. Sanitas [gezondheid]! Dat wensten de sannyasins, de volgelingen van Bhagwan Shree Rajneesh oftewel rajneeshies, elkaar toe. De sansev(i)eria is een lelieachtige sierplant uit de agavefamilie.
13. 'Dat is Sanskriet voor hem' [onbegrijpelijk] betekent niet dat het Oudindisch is. Het Oost-Indisch doof zijn komt daar iets dichter bij in de buurt. Welke termen krijgen wel een koppelteken: sans cérémonie [ongedwongen], de sansculotte [drager lange broek i.p.v. kniebroek] zoals in een sansculotteoutfit [n/s], de sans-papiers [illegale vreemdeling], sans phrase [zonder praatjes], sans façon [zonder complimenten, zonder omslag], sans préjudice [onverminderd het recht van iemand anders], sans forcerorder [bestensorder zonder beïnvloeding van de koers] en/of sans relâche [zonder ophouden]?
14. Een Santomees woont op de eilanden Sao Tomé en Principe en betaalt met dobra's [STD]. Deze eilandnamen zijn Portugees en betekenen Sint-Thomas en Prins. Saoto is soep op basis van kippenbouillon.
15.
Een klant sprak bij de bloemist: "Mag ik voor twintig euro aan
duizendguldenkruid van u?" Deze plant komt uit de
gentiaanfamilie en heet ook wel kleine santorie (niet
meer in VD). Een santri is een
leerling van een Koranschool. Kent u de brave hendrik uit de
ganzenvoetfamilie? Bij een sapkuur drink je alleen vruchten-
en groentesappen. Een sappe(r)degroentje
is een herfstbergamot. Een sappeursbaard komt in een koude sappe
(loopgraaf,
vergelijk: sappeur) goed van pas.
Zeg maat, heb jij savvie [verstand]
van de
sawoe-manila, de sapotilleboom?
16. In de archeologie zeggen ze meermaals 'saxa loquuntur' [niet meer in VD], de antieke stenen spreken. Rara, een sarcina is … een verzameling van acht of meer kokken. Een kok oftewel coccus (meervoud: cocci) is een soort van bolvormige bacterie.
17. Sardes (Sardis) is een stad in Klein-Azië, ooit de hoofdstad van Lydië. Een Sard (Sardijn, Sardiniër) is een inwoner van het eiland Sardinië. Het begrip 'sardonische glimlach' kan ook een ziekte zijn, en komt ook van Sardinië. Het eten van een zekere soort van een op Sardinië voorkomende ranonkel veroorzaakte namelijk verwringing van de gezichtsspieren. Het sardonyx is een edelgesteente. De sardonyxsteen, een onyx uit Sardis, is een variëteit van kornalijn [zeker edelgesteente, ook: carneool]. In de Sargassozee of Krooszee, een wierzee bij de Azoren, zwemmen sargassovissen. Een Sasak is een islamitische bewoner van het eiland Lombok. Een sardane is een nationale dans in Catalonië.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten