0344 Dictee woensdag 29 okt 2014 (1): dictee - Ley... √ x

Dictee - dictees [0344]

Ley...

1. Bij een recent dictee in Harderwijk moesten wij opschrijven 'leycentrum'. Net als 'leylijn' kende ik dat woord, dus ik had dat goed. Volgens VD is een leycentrum het knooppunt van leylijnen. En een leylijn is elk van de denkbeeldige lijnen die prehistorische locaties en heilige plaatsen met elkaar verbinden; door sommigen ervaren als banen waardoorheen energie wordt geleid. De naam is ontleend aan het Engelse 'ley line'; de naam werd bedacht door amateurarcheoloog Alfred Watkins die de lijnen in 1921 ontdekte. Meer weten? Googel rustig wat rond naar de begrippen 'leylijn' en 'leycentrum! Dagen na het dictee deed een van mijn dicteevrienden een merkwaardige ontdekking: terwijl ook ik altijd dacht dat je 'ley' gewoon als 'lij' moet uitspreken, had hij echt goed in VD gekeken en hij ontdekte dat de uitspraak niet 'lij' maar 'lie' (met een lange 'ie') is. Verbazing alom en wij mailen dan onmiddellijk de Taaladviesdienst en die heeft bevestigd dat het toch echt 'lie' was. Curieus.

2. Enfin, we pakken '*ley*' dan maar meteen even mee. Hierbij de oogst. Ik kwam drie voorbeeldzinnen tegen: 1) … de italianiserende [italianiseren: a) Italiaans maken, b) in de schilderkunst:
(van West-Europese schilders uit de 15e-17e eeuw) de Italiaanse schildertrant navolgen] landschappen van Lucas van Leyden
(bekend schilder), 2) … de komeet van Halley en 3) De meeste bowlingalleys staan langs grote wegen in suburbia (= gebied van de voorsteden). Bij de lemma's zie ik 31 treffers [let op: 2014!]. Een representatieve selectie: baileybrug (noodbrug van vooraf gereedgemaakte onderdelen, die als meccanowerk wordt geconstrueerd), beach-, zit- en voetvolleybal (en gerelateerde onderwerpen), foleykatheter (ballonkatheter), Lady Chatterley (prototype van een vrouw die haar man bedriegt), medley
(potpourri van moderne lichte muziek), paisley (abstract kleurrijk motievenpatroon in stoffen), trolleytram, -bus en -locomotief, volleyen, stopvolley, serve-volley, smiley [emoticon = symbool waarmee, bv. in sms-berichten, naar emoties wordt verwezen, zoals :-) ter aanduiding van vreugde en :-( ter aanduiding van verdriet], riftvalleykoorts (zoönose = infectieziekte die van een dier op de mens kan overgaan, overgebracht door muggen) en stanleymes (scherp mes met verwisselbaar lemmet).

3. Allee, op zoek dus maar naar leylijnen (maar zeg wel 'lie')!

 

0343 Dictee woensdag 22 okt 2014 (10): Oefendictee 796 (deel 3 van 3) √ x

Dictee - dictees [0343]

Oefendictee 796 (deel 3 van 3)

Hier volgen de alinea's 7 t/m 10 van dictee 796.

7. De radiometer is een toestel geconstrueerd door Crookes. Een radler bevat bier en frisdrank. Hij droeg een raf [blauw] uniform (vergelijk de Royal Air Force, RAF). Beschrijf de raffleslamp eens. Een rahout [au] is de sent van de gilling. Die RAI is de Radio Audizioni Italiane (Italiaanse staatsomroep). Een raillas is de verbinding van de railstukken van een spoorweg. De railleur [ee, eu] schudde de stoepier [pjee] de hand. Houd eens op met die raillerieën [spotternij]! Er worden kangoeroewagons [uh] gebruikt bij het rail-routevervoer. Is dat nou een rail-wegvoertuig? Ook Nasser voerde de titel raïs. Een rakel [spaarzaam] en een spriet [verkwister] is altijd iets, maar twee sprieten zijn twee nieten. Een sleis is een rakelijzer. In welk Bijbelboek vind je 'raak niet, smaak niet, roer niet aan' [Kol. 2:21 - geen sport, cultuur, tv, etc.]. Spreek uit: raketting. Bestaan er speciale Rammenfeesten [geboren onder Ram]? Lijkt me niet [wel: ramadan(feest)]. Dat is duidelijk een rancunemaatregel!

8. Het RAM is het random access memory, het ROM het read-only memory. Crème brûlée doe je in een ramequin [vuurvast ovenschoteltje] Hoe hoog was de ramingssom? Hij kreeg een ongelofelijke [ongelooflijke] bastonnade. In 1935 is het Nationaal Rampenfonds opgericht. De trommel ging van ramplanplan. Kan een vrouw eigenlijk wel rampetampen [tamp(ie) = penis]? Hoe gaat het verhaal van de rana in fabula (de kikker in de fabel)? De rand is de munteenheid van de Republiek van Zuid-Afrika. Valt een zware krop sla (een sluitkrop) ook onder de kropsla? En de lollo rosso en de lollo biondo? Hoed u voor de randjaus [voetangel]. Het ramadan(feest) is het Suikerfeest. Het raneynikkel is fijn, pyrofoor [snel oxiderend, verbrandend] en poedervormig. De rangaku [in Japan: studie van Nederland(s)] is ook voor Nederland interessant. Het woord 'rangoli' [Indiase kunstvorm, vloer- en muurversieringen] komt uit het Oudindisch. Indiase vorstinnen worden met rani's aangeduid. Orangeade is gewoon ranja.

9. Wat is ransomware [gijzelsoftware]? Waar vind je nog raouts
[ra-oet, = rout - raut, deftige avondpartij]? Niet fijn, die dissrap. Kouvatten is een kou vatten. Raquettes zijn sneeuwschoenen. Een rara avis in terris nigroque simillima cygno is een kuise vrouw. Naar jihadisten moet je zoeken als naar rari nantes. Rapmusic is rapmuziek [uitspraak]. In zijn bibliotheek staan rarissime [zeldzaam] rariora [zeldzame boeken]. Wat is de RaRo [his­to­risch: Raad van Ad­vies voor de Ruim­te­lij­ke Orde­ning]? In de Westerschelde vind je de Noorderrassen. Hij is een ras-Amsterdammer, een rasechte Amsterdammer. Mijn keel is zo rauw als een rasp. Een rasoel is een apostel van Allah. Wat moet zo'n raseteur [stierenvechter] met zo'n stier? Aan die raspoetin [heeft veel en on­ge­wens­te in­vloed op een
or­ga­ni­sa­tie] ging de organisatie ten onder, te gronde. De rassenlijst wordt opgemaakt door het Instituut voor Plantenveredeling te Wageningen. Moet je die rastaquouères [snoeshaan] nou zien. Gooi die hele ratatouille [ratjetoe] maar in mijn pet! Ik ratete
[van een rating voorzien] dat met een 3.

10. De emoe en de struisvogels zijn ratieten [kunnen niet vliegen]. Zijn nicht was mislukt en een echte ratee. Er waren rationes decidendi, beslissende redenen. Op de kiel wordt vaak ratjepee [soort teer tegen zeepokken] gesmeerd. Rats-boem, het is gedaan. Vergelijk ook:
pats-boem, knots-boem en sjing-boem. De rattenvanger van Hamelen is bekender dan de rattenvanger van Berlijn, denk ik. Op die muur zit rauhfaser. Uit rauwolfia [plant] wordt reserpine [bloeddrukverlagend] getrokken. Een ravelijn [buiten vestinggracht] is een demi-lune. Wel graag met ravigotesaus. Een rawah is een moeras, een sawa een nat rijstveld en de desa het platteland. Het rayé is een zeker weefsel. Wat zetten we die raw foodies [iemand die al­leen voed­sel eet dat niet ver­hit is (ge­weest) = cru­di­voor - het rawfoodiegezelschap] voor? Een stenen roeland [weinig soepelheid, onverzettelijk] kan best ook een razende roeland zijn. Rhythm-and-blues is arrenbie, r&b.

.
 

0342 Dictee woensdag 22 okt 2014 (9): Oefendictee 796 deel (2 van 3) √ x

Dictee - dictees [0342]

Oefendictee 796 (deel 2 van 3)

Bijgaand dictee 796, alinea 4 t/m 6.

4. R&D (Research and Development) wordt in bedrijven gebruikt voor de afdeling Onderzoek en Organisatie [Ned.  O&O = Onderzoek en Ontwikkeling]. De drie r'en zijn rust, reinheid en regelmaat. De afkorting RA staat ook voor reumatoïde artritis (en voor registeraccountant). Geen raad zonder eigen baat. Je kunt wel raden, wie de Moeder van de Goede Raad is [Maria, de Heilige Maagd]. Het bestuursorgaan van de provincie Zeeland is Provincie Zeeland. De REA is de Raad voor Economische Aangelegenheden. Kun je overeenkomsten bedenken tussen de Hoge Raad der Nederlanden en de Hoge Raad der Israëlieten (het sanhedrin)? De Raaf zie je bij de Maagd en de Beker [sterrenbeelden]. Een raatakker is een Celtic field. Een rabbijnenbijbel is een bijbel voorzien van commentaren en een Aramese vertaling. Het Westerwolds raaigras heet officieel Lolium multiflorum westerwoldicum. Wat betekent 'rabarberrabarberrabarber' op het toneel?
Nagebootst geluid van een volksmenigte.

5. De rabelaisiaanse taferelen zijn naar Rabelais genoemd. Daar ben ik rabiaat [fervent] tegen, al ben ik beslist niet rabide [aan rabiës lijdend]. Is Messi de man van de rabona's [schietbeen achter standbeen langs]? Racaille [gepeupel, uitschot] is een raar gevormd woord [En­gels: rascal + Ne­der­lands: ra­pail­le]. 'Vloe' is een hypercorrect gevormde vorm van 'vloei'. Een raccroc [kroo] is een geluksstoot in het biljartspel. Raceduiven kan ik me voorstellen, maar wat is racemus
[(het) uitgepers­t(e) sap van rij­pe drui­ven]? Sombere boel: een dark horse in een darkroom. Een open haard werkt het beste in de openlucht. Een voorbeeld van een openbaringsboek is Openbaring (Apocalyps, de Openbaring van Johannes). Hij zou er gekleurd op staan. De aardappelen hebben te lang opgestaan. Toen zij van vijfhoog bij mij vijf hoog [op iemands tenen] stond, brak mijn klomp
[slechte kwaliteit?]! De ophicleïdengeneratie [voorloper tuba] zal toch wel zo langzamerhand uitgestorven zijn? En het eufonium [tenortuba]?

6. De orpheusgrasmussen vallen dood van het dak. De
oren-en-pootjesdag is helemaal in rook opgegaan bij VD. Alle oranjehemden spelen in het Oranjeshirt. Spreek goed uit: racemus [raa-see-muhs]. Lijken 'rachmones' [medelijden] en 'sjlachmones' [toegestuurde geschenken op Poerim] ook inhoudelijk op elkaar?
Nee, dus. Houd rekening met racketeering [afpersing]! Is het katrienerad of -wiel, het rad van Sinte-Katrien (de Heilige Catharina van Alexandrië), een soort rad van fortuin? Nee, huidziekte in de vorm van een wiel. Morgen is het weer Heilige Salarius (sint-salarius). Is er nog voldoende Heilige (VD) reserve [vgl. heilige hostie]? Ze maakten veel radau [herrie]. Een rampjaar is een annus horribilis
[1672 NL: Rampjaar]. Wat zijn een raden adipati en een pangeran(g) adipati [titels]? En een raden-ajoe [titel echtgenote regent]? Met een radeerwieltje kun je raderen. Hoe gaat het? Och, zozo, lala. De leden van de Politieke Partij Radicalen (PPR) waren radicalen. Radicchio is rode sla. We roeien dat janhagel radicitus [met wortel en al, met wortel en tak] uit.

 
 
 
 

0341 Dictee woensdag 22 okt 2014 (8): Oefendictee 796 (deel 1 van 3) √ x

Dictee - dictees [0341]

Oefendictee 796 (deel 1 van 3)

Dictee 796, alinea 1 t/m 3.

1. Hij reit [reien = (ook) vlak schaven] nu de planken, maar gisteren reitte [reiten = van vuil zuiveren] hij de waterplanten voordat hij naar huis reed. Nadat hij nog het vlas had gereet [reten = roten], was alles gereed voor deze week. In het klooster zit een religieuzenclubje. De pikeurs trokken hun rijjassen aan. Je kunt sirenenzang toch geen sirenegeloei noemen? Dat Zweedse woord blijft boeien: smörgåsbord [buffet met koude gerechten]. Geen flauw idee wat dat zijn: szechuanpeper [anijspeper] en indiapaper [dundrukpapier]. De heggenranken kunnen wel naar elkaar toe groeien, daarmee is de heg nog niet toegegroeid. De meeste 65-plussers hebben een 65 pluskaart [of alternatieven - bv. met letters!]. Ik fitnes, hij fitneste, zij ging naar (de) fitness in een fitnesscenter (-centrum) - met 1 s  - ww. - op zich denkbaar, doe maar niet in dictee). Die orfische [van: Orpheus] klanken riepen bij mij zekere reminiscenties [herinnering] op. Zij is een zuidvruchtenhandel begonnen, genaamd De Nootzaak(!). Is dat daar een soort eten-en-drinkenzaak? Ik heb een diepgewortelde afkeer van tuiniers die diepgewortelde? [VD 1 x diep geworteld in zijn hart] planten altijd willen uitgraven. Ze ziet eruit als een ex-opgeblazenballonnetje.

2. Ik moest mijn bed nog dingesen. En, heb je het nu gedingest? Alweer zo'n elitedictee voor de dictee-elite. Mijn nicht, Jutte Peer, is epris van castagnaccio [It. kastanjetaart]. Mansoir is mannelijk oir [beide uitspraak: 'oor'], oorbaar [bnw.: o.a. gepast, behoorlijk] heeft daar niets mee te maken. Een (Spaanse) o lla podrida is een eenpansgerecht, daarvan afgeleid is olipodrigo (olipodriga), dat is een mengelmoes. Hopla, hoepla, hoeplala. Hoe gaat het? Och, lala. Olala (oh la la), dat is een mooie opsteker! Een pierlala [vreemd of wonderlijk persoon] is genoemd naar [de dood van]  Pierlala. Tralala, tralaliere, tralderaldera. Veel tralala verkopen is veel poespas maken. Een troela  of troelala [zeur­de­ri­ge, on­aan­trek­ke­lij­ke (jon­ge) vrouw] is meestal onaantrekkelijk. 't Is allemaal larie en apekool. Een zeker straatlied bevat: siene, siene, siene la me los, anders val ik om. Wie werd aangeduid met 'el caballero de la triste figura'? Antwoord: Don Quichot!

3. Een offtopic is een non-topic [buiten de orde, vgl. hot topic]. Kan ik de wachtdoende officier spreken? Offeren kun je aan Bacchus (= veel (wijn) drinken), aan Neptunus (overgeven), aan Apollo, aan Phoebus, aan de muzen (deze laatste drie: zich met de dichtkunst bezighouden) en aan Venus (zich aan de liefde overgeven). Wat is een officier à la suite [persoonlijk assistent militaire of civiele autoriteit - Engels: PA = personal assistant]? Een offerziener is een haruspex (zoek maar op - ingewanden geofferde dieren). Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God mijn Heer (Wilhelmus, couplet 6). Hij zou onder dak komen en dus onderdak krijgen. Het on-dit [gerucht] ging dat . . . Het meervoud van onus is onera is en een oneirodynie is een nachtmerrie. Het oölithisch ijzererts bestaat uit, zeg maar, eiersteen. Die man is een notoire
[twaa/too] (beruchte) boef. Ruwzink is geen zink, zoals je dat in de natuur aantreft, maar zoals het in de handel is. Met r&b wordt doorgaans arrenbie aangeduid [rhythm-and-blues].

 

 

0340 Dictee woensdag 22 okt 2014 (7): Oefendictee 795 (deel 3 van 3) √ x

Dictee - dictees [0340]

Oefendictee 795 (deel 3 van 3)

Hierbij dictee 795, alinea's 7 t/m 10.

7. Een graue Eminenz is een éminence grise. Ook in Plathaags en Hagois is een haik een vrouwenkleed en een kaïk een vaartuig. Verrukkelijk, dat Häagen-Dazsijs [niet in wdb.]. Met één houw kliefde hij de hauw. Niet elke hoge school is een hogeschool. De ichtyologie is de viskunde. IChThUS betekent: Ièsous Christos Theou Huios Sotèr. Geef enkele voorbeelden van hypallage's [een goed glas wijn]. Wil je me soms de dood injagen of in drijven? Mijn sigaar, ik ga er de brand in steken. Die janweetal en dat lijsjeweetal vormen een echt paar. Kleine Job, Joppie, zal wel weer het kind van de rekening zijn. De jonge turken werden ook wel jonge wolven genoemd (naar een politieke beweging in Turkije in de eerste twee decennia van de twintigste eeuw). De ja- en nee-stemmen zijn geteld. Een jasser jast [piepers]: Yasser Arafat kan dat niet meer. Ik stuur een paar jpegs [joint photographic ex­perts group (beeldbestand in JPEG-formaat)] mee. Zijn kanis is geen ponem. Vroeger kon je nog behoorlijk je kandjes [kandidaatsexamen] halen.

8. Een hoogleraar is kat' exochen [per definitie] een geleerde. Een karyoloog [celbioloog, celkernen] bestudeert volgens mij karyocyten. Dat is Latijn voor mij en Chinees voor haar. Zijn kariatidenverzameling [vrouwenbeeld, schraagbeeld] mag er zijn. Je moet een kat niet in zijn kattengat kijken. Met dat kat-in-de-zak [stof] kochten we een echte kat in de zak. De absolute temperatuur is nu 373 kelvin (K). VD, is een klinge [niet meer in VD] nu ineens geen kleefkruid meer? De Koninklijke Marechaussee wordt afgekort tot KMar en het Korps Mariniers tot KMarns. Klits klats (ook: klets) klander(e), van de ene bil op de ander(e). Zullen we de koffer in duiken? Het startblok is de verhoging vanwaaraf zwemmers bij wedstrijden het water in duiken. Kondt ge maar vliegen! Dat is een spiermassa van komsa [die er zijn mag]. Een k-Marokkaan is beslist geen knuffel-Marokkaan … Bij een kop-staartbotsing zitten de wrakken echt kop aan staart.

9. Een kooltje vuur [stukje kool] kun je beter niet bij een kooltje-vuur [plant, adonis] zetten (en omgekeerd). De kortte van het circuitje viel op. Zijn kroeze haren wapperden in de wind. Is Piet al langs geweest? De laserstralen speelden rond de mond van die lazerstraal. Wil je een glaasje limonade gazeuse? Ben je nou helemaal van lotje getikt? In Malmö's binnenstad is het goed toeven. In die mallenfabriek gebruiken ze (g)een mallejan [palensleep]. De toeristen genoten van Manneken en Jeanneke Pis [beide niet in wdb.]. Het liefst wilde hij zijn maîtresse maitriseren. Hij had meise buikvlinders. Mijn wens: je vrouw
mens-erger-je-niete nog lang en gelukkig. Ik zoek eigenlijk nieuwzilver én oud zilver. We verschoven ouguiya's over het ouijabord. Hij bekleedt nu de overstenrang. Mag ik een (cham)pagne? O, je bedoelt een sjampie! Bij de oude Grieken was een palaestra een sportveld.

10. Parsimonie kun je linken aan 'simpel', parcimonie aan 'cent' [zuinig dus]. Waar zijn in deze stad die (vermaledijde?) P+R's, of heten ze hier K+R's? Antwoord: bij het station! Droegen pasja's pashmina's en komen die van de kasjmiergeit [uit Kasjmir]? Een patjakker die veel patat eet, kan een padzak worden. Die kruiden zijn berepedis [uh, ih]. Het woord 'passé' is passé. De liefde bedrijf je penages [voorzichtig]. We hadden een pico bello vakantie. We zien elkaar in Phnom Penh [niet in wdb.]! Bij plaatsgebrek is er plaats te kort. Die privégesprekken hadden een hoog Privégehalte [blad]. Ze legden hem op het procrustesbed. Het hutchinson-gilfordsyndroom [progeria, snel verouderen] moet je zeker niet verwarren met het syndroom van Guillain-Barré [guillain-barrésyndroom = spieren, verlamming]. Pur is polyurethaan.
 

0339 Dictee woensdag 22 okt 2014 (6): Oefendictee 795 (deel 2 van 3) √ x

Dictee - dictees [0339]

Oefendictee 795 (deel 2 van 3)

Bijgaand de alinea's 4, 5 en 6 van dictee 795.

4. Wat disfunctioneert er bij dysfasie [spreken]? Ik klopte aan dovemans deur, maar het viel in dovemansoren, toen ik om een dovenetel kwam. Wat een dribbel, kijk hem dribbelen. Wat een tackle, kijk hem tackelen. Een doorsnee-Nederlandsgezin [ook: doorsnee Nederlands gezin] eet doorsneehamburgers, een doorsnee-Hamburger trouwens ook. Zijn het de circe's [verleidster] die ons naar Scylla en Charybdis lokken? De koffieresten waren drabkleurig. Er was bijna geen tijd voor ademhalen, we moesten drank halen. Een drôle de guerre is een phoney war [niet meer in VD] (schemeroorlog = oorlog waarin geen openlijke vijandelijkheden plaatsvinden). Jullie moeten je niet druk maken, niet zo'n drukte maken! We zitten nog met
duizend-en-een vragen. Iemand dwarszitten is iemand de voet dwars zetten. Ecarteren is ecarté spelen. Zijn eclatante zege maakte éclat [baarde opzien]. Duizend tegen een [VD ten onrechte: één] dat hij het doet. Ik heb mijn lieve eegaatje om EDTA,
ethyleendiaminetetra-azijnzuur, gestuurd.

5. Mijn jas heeft een ecrue [touwkleurig] kleur. Zielig, als je ennui [verveling] gewoon accepteert. Hij bracht de engelse groet, het Ave Maria. Enfants prodiges [wonderkinderen] kunnen ook enfants prodigues [Bijbel: verloren zoon] zijn. In het entrepotje kwam alles op z'n pootjes terecht. Een épagneul is een cockerspaniël. Een epididymis is een bijbal: daar wordt niet gedanst. De massa epateren [overdonderen] is épater le bourgeois. Ligt dat land in Midden-Amerika of Centraal-Afrika? Ik heb die begeleiding er doorgedrukt toen hij al zijn geld erdoor gejaagd had. Ik citeer: "… dat het ertoe doet, dat je door eigen toedoen …". Ergocalciferol [vitamine D2, in boter] is nu eenmaal geen ergotalkaloïde [antimigrainemiddel + weeën opwekken]. Er waren wat reepjes spagnolet [stofnaam] aan de spanjolet [draairoede =
es­pag­no­let] blijven hangen. Hij trilde als een espenblad en draaide om als een blad aan een boom.

6. Mooie woorden: 'euphuïsme' [gekunstelde lit(t)eraire barokstijl], 'eufemisme' [zoals 'ontslapen' voor 'sterven'] en 'eufonium' [tenortuba]. Zo mag ik net zomin niet zeggen: "Je moet daar niet zo min over denken." Mijn huidige vrouw is mijn ex-ex. Wat doet zo'n fait diverstje ertoe? Fasciitis [ontsteking bindweefselvlies]  ja, maar waar? Die loser hield zich van den (GB 'den', VD ook 'de') domme maar hij was vanmiddag toch de lucky loser en maakte een lucky shot. Zou dat fetisje helpen? We gaan een filetje [ee] eten. Het is een feit dat hij fijt heeft. Een fiscaal jurist houdt zich met fiscaaljuridische zaken bezig. Ik zou maar fluks gehoorzamen. Op het project X-feest kwam het
fragiele-X-syndroom ter sprake. Na de geslaagde fouetté
[ballet: verlengde pirouette] was er crème fouettée [slagroom]. Hij freestylede [sport, vrije stijl] vaak en thuis nam hij graag deel aan een freedekeetje (vormvariant van freedikeetje - vriendschappelijk potje voetbal - friendly game). Ze was mijn frêleste patiëntje. Het heeft me geïntrigeerd dat hij zo snel gere-integreerd was. Hij soupçonneerde [verdenken] zijn buurman. Boeddhisten geloven in reïncarnatie. De friste ploeg zal winnen.

 
 

0338 Dictee woensdag 22 okt 2014 (5): Oefendictee 795 (deel 1 van 3) √ x

Dictee - dictees [0388]

Oefendictee 795 (deel 1 van 3)

Hier de eerste 3 alinea's van dictee 795.

1. Een apc'tje bevat acetosal, fenacetine en cafeïne. Regeren in een adhocratie ad-hocpartijen ad-hocachtig [ad hoc]? Een eolusharp leeft van de wind (genoemd naar windgod Aeolus). Het amperage geeft het aantal ampères weer. Après tout [af­ter all, ten­slot­te, uit­ein­de­lijk] viel het après-skiën in het water. Anonymi zijn anoniem geanonimiseerd. Zij volgt een apothekersassistentenopleiding. Baksjisjen en baksissen zijn fooien. De gondelier bracht een barcarolle [gondellied] ten gehore. De bard zong, staande op een bart [brug]. Hij heeft al heel wat bests of five gewonnen. Het bellenmeisje ontving de bellerophonsbrief [lee] (uriasbrief) op de bel-etage. Kom nou, dit zijn geen bijdetijdse verhalen, maar uit-de-tijdse. Turven is er een schrapje bij zetten. Verdraagt dat elkaar: een bizon en een bisamzwijn? Den Bosch' burgemeester frequenteerde dat Bossche café. Ik wil daar totaal buiten staan.

2. Is dat te combineren: bruschetta [oe, k] [ge­roos­terd brood dat is
in­ge­wre­ven met knof­look en olijf­olie] met Brussels lof [witlof]? Het werd me op een kabaretje [presenteerschaaltje] aangeboden. Ik vind dat burschikose, studentikoze, ongein. De ballerina werkt aan de barre [bahr]. De canopenscherven zagen er niet uit. Een schedel is een dodenkop. Caput mortuum is dodekop [Engels rood, etc.]. Een carottier [kaa-roh-tjee] is een karottentrekker [lijntrekker]. De aangeschoten caracole [wijngaardslak] bewoog zich voort als een caracal [steppelynx]. Ik bespeurde hegeliaanse, orwelliaanse, carrolliaanse en aristoteliaanse invloeden. We eten caesarsalade [ee, ah]. De centerfold [grote, vaak naaktfoto]  zit midden in dit nummer. Herken je een shantykoor [met zeemansliederen] aan het chanten [op monotone wijze zingen]? Nee, dus. We zullen de chamade moeten blazen [terugkrabbelen]. De afkorting ch is van christelijk-historisch, r.-k. die van rooms-katholiek. Ze had ongetwijfeld iets closes in gedachten. Die klipper [boot] voer er al, deze clipper [vliegboot] daalde neer. Een collébal [onder de band] moet je decolleren [wegspelen].

3. De handelsnaam voor kokosvezels is coir [koo-juhr]. Welk probleem is nou het complext? Wie is die confuse, verwarde, man? Welke connotatie hebben 'consanguïen' en 'consanguiniteit' voor jou? Hoe spreek je 'cool' [koe:l] uit? Vooraf de warming-up en achteraf de coolingdown. Een comtoise is een hangklok. Dat betoog is concies [s], [beknopt] de concieze formulering viel op. In dat gebied is het copesysteem [rechthoekige kavels, copes] gehanteerd. Culi's zijn foodies. Hij kreeg die culpoze [door schuld veroorzaakt] autoschade op zijn conto. Je zult beter af zijn als je ervan af bent. Ze daldeeden dat het een lieve lust was. Waarvoor gebruiken ze cyanide en cyaanamide? Leverancier en afnemer moesten helaas snel
dag-zeggen-met-het-handje. Een democratisch socialist is democratisch-socialistisch. De afkorting D.V. staat voor Deo volente, D.G. voor Dei Gratia (door Gods genade) of Deo gratias (Gode zij dank). Dhow [dauw]: een Arabisch zeilscheepje.
 

0337 Dictee woensdag 22 okt 2014 (4): dictee - Ten √ x

Dictee - dictees [0337]

Ten 

1. Ja, ten. 'Ten' is eigenlijk 'te', dat via de inmiddels vergeten naamvallen net als 'ter' is overgebleven. Een beperkte en vrij willekeurige selectie (er zijn 424 voorbeeldzinnen - 2014!): ten aanschouwen van, ten aanhoren van, ten aanzien van, ten val komen, ten eerste, tweede, achtste, etc., ten goede of ten kwade keren, ten sterkste afraden, een kus ten afscheid, iets ten geschenke geven, ten tijde van, ten gevolge van, ten enenmale, ten tweeden, anderen, derden male, iets ten antwoord krijgen, de armen ten hemel heffen, ten einde (aan het einde, teneinde aaneen = met het doel dat, om) en ten bate van.

2. Verder: ten volle, ten bedrage van, ten behoeve van, ten hoogste, ten gunste van, goed beslagen ten ijs komen, ten bewijze van, ten naaste bij, heden ten dage, ten eeuwigen dage, ten dans vragen, ten dele waar zijn, ten deel vallen, ten dienste staan of stellen, ten doel stellen, ten huize van, ten dode opgeschreven zijn, ten doop houden, ten onder gaan, iets ten gehore brengen, ten strijde trekken, ten grave dragen, ten zuiden van Nederland, ten grondslag liggen, procedure ten gronde (bodemprocedure in tegenstelling tot een kort geding
[BE: kortgeding], maar: iemand te gronde richten), beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald en ten teken van rouw.

3. Ten slotte: ten hove verschijnen (aan het hof), ten honderd
(bij de Vlamingen: procent! - t.h.), ten huwelijk vragen, Huis ten Bosch, ten kantore van notaris X, ten top klimmen, ten koste van iets gaan, iets ten uitvoer leggen of brengen, ten verderve leiden, ten minste
(op zijn minst, tenminste aaneen = althans), ten name van, ten nadele van, noord ten westen (een windrichting N.t.W.), een nummertje ten beste geven, ten offer vallen, iemand ten onrechte van iets betichten (beschuldigen), ten opzichte van, ten overvloede, ten langen leste, ten plattelande, zich iets ten plicht stellen, een portret ten voeten uit, ten prooi vallen, ten scherpste protesteren, ten nauwste samenhangen, ten stelligste verzekeren, iets ten tonele voeren, tentoonstellen
(wel aan elkaar), ten vroegste (op zijn vroegst), ten zeerste en: zij heet van zichzelf Ten Cate. Als uitsmijter – u kent die wel, met veel 'ten' – de hottentottententententoonstelling!

 
 

0336 Dictee woensdag 22 okt 2014 (3): Oefendictee 794 (deel 3 van 3) √ x

Dictee - dictees [0336]

Oefendictee 794 (deel 3 van 3)

Hierbij dictee 794, alinea's 7 t/m 10.

7. In het casino speel ik soms punto banco [tegen de bank]. Een ocel is juist geen facetoog [maar: puntoog]. Purper van Cassius is goudpurper. Sommige dicteefanaten zijn een purus putus (en ze zijn dus pure pute - hebben maar één gezichtsveld). Ze heeft een pushy [dwingend] karakter. Putatief recht [alleen in gedachte(n) rechtsgeldig] geldt dus niet. Die freatofyten (putplanten) redden het wel. De putsch [staatsgreep] van Kapp vond in Berlijn in maart 1920 plaats. Hij sloeg vanaf de green een putt [bij golf]. Een puttee bestaat uit beenwindsel voor militairen. Geinig, zo'n putto [naakt kinderfiguurtje]. De PVDA is de Partij van de Arbeid, een Belgische maoïstisch-leninistische politieke partij. Hoe groot is de p-waarde [probability, waarschijnlijkheid]? Een pycnicus is van het pyknische type [kort en gezet, rondlijvig]. Hij is altijd vergezeld van zijn pyladessen [trouwe metgezellen]. Er staan nu pylonnen (felgekleurde kegels) voor die oude pyloon (Oud-Egyptische tempel). Een bucardo is een inmiddels uitgestorven pyreneeëngeit. De wilde pyrethrum is de wilde bertram [plant]. Is dat 2-, 3- of 4-pyridyl? Aan pyridine een waterstofatoom onttrekken. Wat pyroclastisch
[door vulkaan uitgeworpen] begint, kan zich heel goed klastisch [gruisvormig] ontwikkelen.

8. Die pyrograveur [houtbrander] levert gaaf werk. Het pyrronisme stamt van Pyrrho. Een löyly is een opgieting (uit het Fins). Het RS-virus (RSV) is het respiratoir syncytieel virus. Qualy's (quality-adjusted life years) zijn kostbaar, letterlijk en figuurlijk [vgl. daly - diability-adjusted ...]. De Qatarese rial [? VD geeft in 2025 riyal ?] wordt aangeduid met QAR. De qi dao is een Tibetaanse meditatietechniek, net als de qi gong uit China. Een QL-lamp is een quartz-lightlamp, een kwartslamp. Zo'n QR-code [quick response] (blokjescode) is handig. Een QSO is een quasi-stellar object, een quasar. De encycliek Quadragesima anno van paus Pius XI is redelijk bekend, ook bij niet-rooms-katholieken. Prachtig vak, die aritmetica [rekenkunde]. Een quadruple bogey
[4 boven par!] mag je wel een bar slechte prestatie noemen. Een heel erg prangende vraag is een quaestio vexata (ook: vexata quaestio). Qualibet ex re: door welke oorzaak dan ook. Qualis ab incepto: zoals hij (zij, het) in het begin was.

9. Barbertje moet quand même [hoe dan ook] hangen [mis­prij­zend com­men­taar als iemand, te­recht of niet, als schul­dig wordt
aan­ge­we­zen]. Overigens hangt een barbertje [mandje] onder een kastplank. Hij zal nooit zijn quant-à-soi [moi] [deftigheid] verliezen. Zo'n quantité négligeable [verwaarloosbare hoeveelheid, ook: onbeduidend persoon] merk je toch niet op? Quantum in me [wat mij betreft] gaat de party gewoon door. Ik geef mijn mening quantum valeat [zoveel die waard is]. Wat omvat de quartaire sector van de economie? De veel­al col­lec­tief ge­fi­nan­cier­de ac­ti­vi­tei­ten, bv. zorg, on­der­wijs, cul­tuur en open­baar be­stuur. Het quartair is de vierde en jongste periode van het fanerozoïcum. Ik word niet graag herinnerd aan mijn quart(s) d'heure de Rabelais [het ogen­blik waar­op het ge­lag be­taald moet wor­den (en je dit niet kunt)]. Tiercés zijn trio's, maar quartés [kansspel, wedden op
4 paarden]? Met quartets [4-voudige lijn in het spectrum] kun je niet kwartetten. Qua talis - als zodanig - is dat wel terecht. In welk katern wordt het lottowoord 'quatern' [vier nummers loterij die er bij één trekking uitkomen] beschreven? 'Zesletterwoord' is overduidelijk een veertienletterwoord. 'Planking' [foto van je zo stijf als een plank op een vreemde plek] staat al wel in het woordenboek, 'whaling' [2020 nog niet in wdb.: eig. walvisvangst - vorm van cybercriminaliteit] zal wel volgen [vanaf 2021!]. Quatre-mainsspelers spelen doorgaans quatre-mains stukken (quatre-mainsstukken).

10. Een quatre-quarts, een evenveeltje, is een cake van gelijke delen bloem, suiker, boter en eieren. We hebben helemaal geen putsch [staatsgreep] voorbereid, quatsch [onzin]! Valt een gebeurtenis uit 1483 nu in het trecento [13xx] of het quattrocento [14xx]? Het laatste dus. Trap er niet in: een qubit is een kwantumbit. In Spanje denkt men: hoe zit dat, qué? Die meubels zijn gemaakt in Queen Annestijl. Queenies zijn tootschoenen noch pumps. Dat was, quel spectacle des dieux, ein Schauspiel für Götter. Houd dat qu'en-dira-t-on [praatje] maar voor je. Als voorgerecht hadden we quenelles [balletje, worstje]. 'Queueën' [kjoe-wuhn] blijft een lastig woord. Quickpil [zaadpil met verkorte kiemperiode], geen poisonpill [bescherming bedrijven tegen overname]. Vanavond, quién sabe [kie-jèhn-saa-buh] (wie weet)? Ik gooide zowaar een quine [dobbelen: 2 vijven, anders: 5 nummers in één rij - bij lottospel].
 
 
 

0335 Dictee woensdag 22 okt 2014 (2): Oefendictee 794 (deel 2 van 3) √ x

Dictee - dictees [0335 ]

Oefendictee 794 (deel 2 van 3)

Hierbij de alinea's 4, 5 en 6 van dictee 794.

4. Het lijkt bijna een contradictio in terminis: provitamine A is bètacaroteen. Is een proxyserver hetzelfde als een firewall? Vergelijkbaar. Van muzikale prozac [beïnvloedt de stemming gunstig] knap ik altijd op. Als je prude [preuts] bent, lijd je aan pruderie. Moet iedereen een prud'homme [vertrouwensman] hebben? Nee. Van pruimtabak kun je een kees, een pruim tabak, maken. Dat spul kun je wel prullenbakkeren. Een prulpoëet is een feniksdichter. Het PSA is het prostaatspecifiek antigen [te veel kan wijzen op prostaatkanker]. Mijn vrouw is naar de psych(iater). Psilocine [hallucinogene stof], psilocybe [zwavelkop als geestverruimen middel] en psilocybine [indolderivaat, hallucinaties] hebben allemaal met paddenstoelen te maken, psittacose (psittacosis - papegaaienziekte, lijkt op longonysteking) en psittacisme niet: dat zijn papegaaienkwesties. Tegenover de fysiek [gestel] staat de psychiek [geest]. Wat houdt de Psychopatenwet [berechting van dergelijke misdadigers] in? Psychrofiele bacteriën gedijen het beste bij lage temperatuur (antoniem: psychrofoob). Te koelen wijn deed men bijna altijd in een psykter [oud-Griekse vaas].

5. PTC schrijf je in het Nederlands als fenylthiocarbamide. Met ptca's (percutane transluminale coronaire angioplastiek) worden gewoon dotterbehandelingen bedoeld. Hij excuseerde zich publice [tsj]. Herken je die: de publicatiebias [wetenschappelijke resultaten]? Het ptolemeïsche gesternte omvatte 48 sterrenbeelden. PTH is het parathyreoïd hormoon. Wellington schijnt gezegd te hebben: "Publish and be damned (Publiceer het en wees vervloekt)." Ze droeg een puce [puus] (vlokleurig) jack. De pudenda zijn de uitwendige schaamdelen. De Pueblo-indianen vormen kennelijk volgens GB een volk. Zij leven in een pueblocultuur van pueblonederzettingen. Dat is het puikspuikje [het beste gedeelte] van de zalm. In de bergen zei hij: "Kijk, dit is nou een klastisch (gruisvormig) gesteente." Hij is een pietje puk
[haalt streken uit of je wilt zijn (echte) naam niet noemen].

6. Spreek correct uit: 'puitaal' (het is geen schuttingtaal, dus). De pukcode is de personal unblocking key-code [voor geblokkeerde simkaart]. Slaat hij nu een push of een pull [bij golf]? Een pulli is een pull, een pullover, een truivest. Haal je dat: 50 pull-ups? De pulppers drukt haar genre. Wat heeft pulsen [huizen leeghalen, Joden, WO II --- >) met de firma Puls te maken? Een pulszeef is geen mijn- maar een deinmachine. Punaisepissers zijn experts in punaises poetsen. Boksers kunnen aan dementia pugilistica lijden. Punctum, basta! Het punctum saliens is der springende Punkt. Ponderen is met een unster wegen. Een moeilijk woord voor trouweloosheid is fides Punica (Carthaagse trouw). Wanneer was de derde Punische oorlog? Een punkie [punker] is punky [punk]. Dat punt [eenheid voor hoogte drukletters] is drie achtste millimeter. Hij was puntelijk op tijd. Het potlood en Ajax waren punteloos. Ik pakte hem bij zijn puntje, puntje, puntje.

 

 
 
 

0334 Dictee woensdag 22 okt 2014 (1): Oefendictee 794 (deel 1 van 3) √ x

Dictee - dictees [0334]

Oefendictee 799 (deel 1 van 3)

Hierbij de alinea's 1 t/m 3 van dictee 794.

1. Hij mocht het concert pro hospite [als gast] bijwonen. De mercator(projectie) [car­to­gra­fi­sche af­beel­ding waar­bij de leng­te- en breed­te­gra­den als rech­te lij­nen zijn ge­te­kend] wordt ook Mercators projectie genoemd. De fischer- en newmanprojectie [beide: niet in VD] kom je tegen in de chemie. In Vlaanderen is een pro justitia een proces-verbaal. Ik vind hen een stel prollen [van: proleet]. Ook zeïne in mais [BE: maïs] is een prolamine. Het communistisch manifest van Karl Marx doet als oproep: proletariërs aller landen, verenigt [archaïsch] u. In het Rusland van de [25] Oktoberrevolutie [1917 - oude tijdrekening] * kende men de proletkult [èh of ee, oe] (kunst en cultuur voor de massa). Zijn prolixe [wijdlopig] betoog schoot het doel voorbij. Waarvoor wordt Prolog (Programming in Logic) gebruikt? Programmeertaal voor kunstmatige intelligentie, etc. Een PROM is een programmable read-only memory, een programmeerbaar
ROM-geheugen. August Strindberg (Zweeds schrijver) had als epitheton 'de Prometheus van het Noorden'. Prolongabel is verlengbaar en logeabel betekent: bewoonbaar, gerieflijk.
* Huidige kalender [nieuwe tijdrekening: 7 november === > Novemberrevolutie

2. Zijn gedrag was hartstikke promiscue [1) door elkaar, 2) vrij (seksueel verkeer)], het barstte van de promiscuïteit. De officiële naam voor de duivelsadvocaat in canonisatieprocessen is promotor fidei. Hemelbestormende types zijn prometheïsch. De muskusloop-, de mandarijn- en de carolina-eend [In VD is de volgorde anders … i.v.m. a-e!] zijn pronkeenden. Wat heeft 'belatafeld' of 'sansodemelatafel' met een latafel (commode, met laatjes dus) te maken? Niets - bastaardvloek. Begrijp ik goed, dat er geen pronuntii [enk.: pronuntius *] meer zijn? Wat is de relatie tussen pro-oestrum en metoestrum? Ertussen laten vrouwelijke zoogdieren de paring toe. We moeten meer propaganda voeren. Propeennitril [brandbare vloeisto, productie van bepaalde kunststoffen] is een ndere naam voor propenonitril. Een propeller is een rotor. Een propretor was een gouverneur in het Romeinse Rijk. Dat is voor nu, pro praesenti, genoeg. Dat ventje is proppiedik. Bij het pausen [reproduce­ren door doorstuiven of
cal­que­ren] gebruik je pausdotten. Evie en Annette waren niet alleen tweelingen, maar zelfs ook nog Tweelingen [sterrenbeeld].

* Elke ambassadeur van de H. Stoel is nu nuntius; pronuntius was een lagere rang ...

3. Hij is epris van [dol op] choco-ijsjes. Proprie communia dicere [k] is alledaagse dingen zeggen op gepaste wijze. Propria quae maribus: dingen die echtelieden passen, en propria vineta caedere [tsj]: zijn eigen glazen ingooien. Mr Probz en zijn bandleden [niet in VD] hebben propz props 2020 (jeugdtaal, Engels: proper respect) voor hun muziekleraren. Een prosateur is een prozaschrijver en een proscenium is een voortoneel. Een prosciutto [sjoe] is een zekere achterham. Wat zijn proselieten der poorte? Bij joden: men­sen die wel de ze­den­wet­ten on­der­hiel­den maar zich niet lie­ten be­snij­den, en daar­om aan de poort van de tem­pel moesten blij­ven staan. Blijft interessant, zo'n prosopopoeia [het ten to­ne­le voe­ren van een niet-aan­we­zi­ge per­soon of een per­so­ni­fi­ca­tie als re­de­kun­sti­ge fi­guur = per­soons­ver­beel­ding]. Ik wist niet dat je 'proselietenmaken' [bekeren] aaneen schreef. Mooi woord: oxygeneren [che­mie: met zuur­stof ver­bin­den], suzereiniteit [heerschappij] trouwens ook. Een proteus is een zeer onbestendig, veranderlijk mens. Een provem is zowel provo als nozem. Wat door de Providentie [Voorzienigheid] beschikt is, is vanzelfsprekend providentieel . De Zeven Provinciën waren de Verenigde Nederlanden tijdens de Republiek.

 
 

0333 Dictee woensdag 15 okt 2014 (6): dictee Zoiets of zo iets? √ x

Dictee - dictees [0333]

Zoiets of zo iets?

1. Ik kwam 'zoiets' tegen. Schrijf je dat nu aan elkaar of los, en wanneer dan wel? Allereerst kijk je dan in GB, het Groene Boekje (Woordenlijst Nederlandse Taal). Daar staat 'zoiets' in: het is een voornaamwoord (vnw.): (taalkunde) woord dat personen en zelfstandigheden aanduidt, zonder ze te noemen, en ook betrekkingen kan uitdrukken, synoniem: pronomen. Maar ook 'zo' staat erin: de zo (zelfstandig naamwoord, znw.), het zootje, maar dat zoeken we niet. Ook 'zo'n' (vnw.) staat erin en 'zo' als bijwoord. Aangezien ook 'iets' in GB staat (voorbeeld: iets beu zijn): net als 'iet' een vnw., is de combinatie 'zo iets' dus best denkbaar.

2. Maar komt dat ook voor? Om daarachter te komen, moeten we toch naar de DVD, de Dikke Van Dale. Allereerst zoek ik naar 'zoiets'. Het is een onbepaald voornaamwoord, de voorbeelden omvatten: zoiets stoms!, een aap op een fiets, hoe vind je zoiets, ik heb allang zoiets gemerkt, zoiets laat men zich geen tweede maal zeggen, drie meter, of zoiets (schattende aanduiding), (spreektaal) zoiets hebben van – het gevoel hebben dat – dan heb ik zoiets van: dat moeten we helemaal niet willen. Duidelijk. VD geeft 86 van die voorbeeldzinnen en binnen artikel komt 'zoiets' 107 keer voor. Beide: 2014!

3. Ik pak willekeurig de laatste, het lemma 'zuiveren'. Daarin staat: dat zuivert het lichaam, zoiets zuivert het bloed – bevrijdt het van onzuivere of afvalstoffen. Het zoeken naar 'zo iets' gaat wat lastiger. Als je dat intypt in het zoekvenster, verschijnen alle voorbeeldzinnen en treffers 'binnen artikelen' (sub lemma), waar de woorden 'zo' en 'iets' voorkomen, maar: niet noodzakelijkerwijs vlak achter elkaar! De
14 voorbeeldzinnen [2014!] leveren geen geval (op een na, daarop kom ik nog terug), waar 'zo' en 'iets' in die volgorde vlak achter elkaar staan. Nou, één voorbeeldzin dan: er is geen praatje zo raar of er is iets van waar!

4. Binnen artikelen hebben we 923 treffers [2014!]. Ik kon daar snel doorheen klikken, want als 'zo iets' letterlijk voorkomt, krijgt dat een gekleurde (bij mij paarse) achtergrond en anders niet (geldt overigens ook voor de al genoemde voorbeeldzinnen!). Het was dus geen sisyfusarbeid, en wat bleek: slechts één keer was het raak en dan nog in een heel apart geval bij lemma 'zo' 3 (bijwoord): (met nadruk) wat zeg je van zó iets = iets zo wonderlijks of ergs. Dat tellen we dus maar niet mee en de eindconclusie is: 'zoiets' schrijven we altijd aan elkaar! Waarvan akte.

Maar let op: 'zoiets' is eigenlijk een geval van klinkerbotsing en zou eigenlijk zo-iets moeten zijn. Echter: de Leidraad (7.5 (a)) zegt dat 'zoiets' een uitzondering (op de regel) is!

 

 

 
 

0332 Dictee woensdag 15 okt 2014 (5) dictee Exc... √ x

Dictee - dictees [0332]

Exc...

Een lastige kwestie, komt er na 'ex' nu wel of niet een c? In executie en exercitie niet, in excessief en excellent wel. In deze rubriek in ieder geval alle woorden die na de 'ex' wél een 'c' krijgen: dat moet toch allicht een beetje helpen bij uw en mijn overzicht! Daar gaat-ie (we zoeken met 'exc*', 90 trefwoorden [2014!], daarvan een royale selectie) – Excellentie (Exc.): aanspreek- en -schrijftitel voor onder anderen ministers, excasso: het uitbetalen of terugstorten van (te veel betaald) geld, excavateur: graafmachine, excellent: voortreffelijk, excelleren: uitblinken, uitmunten, excelsior: steeds hoger, naam van veel muziek- en voetbalclubs: dan met hoofdletter, excentriek (znw.) of excentriekeling: zonderling, buitenbeentje, exceptie: uitzondering, exceptioneel: uitzonderlijk, excerperen: een uittreksel maken, excerpt: uittreksel, exces: uitspatting, daad van geweld, excessief: bovenmatig, buitensporig, excisie: (chirurgische) uitsnijding, excitantia: opwekkende middelen, exclameren: uitroepen, exclamatieteken: uitroepteken, exclave: bijvoorbeeld Baarle-Hertog vanuit Belgisch standpunt bezien (voor Nederland: een enclave), exclusief: o.a. niet inbegrepen (btw) of zeer chic (hotel), ex coupon (van aandeel of obligatie): zonder coupon, excreet: uitscheidingsproduct, ex(c). test.: executeur-testamentair (uitvoerder van een testament - let op: exe, alleen in de afkorting exc!), excursie: uitstapje, excusabel: vergeeflijk, excuseren: verontschuldigen, excusez le mot: verontschuldiging voor een onvertogen woord, excusez-moi: pardon en excuus: verontschuldiging. De lijst eindigt met excuusbrief (sorrybrief), excuuscultuur (sorrydemocratie), excuusgesprek (van dader tegenover gedupeerde), excuusguus (man die in een functie slechts getolereerd wordt om de schijn van seksisme te vermijden) en excuustruus (zie -guus, in dit geval dus een alibivrouw). De woorden die ik niet vermeld heb, kom ik zelf maar één keer in mijn leven tegen (nu dus), dus daar mist u echt niks aan. In de voorbeeldzinnen staan weinig nieuwe gezichtspunten. Ook alles binnen artikelen (270 hits of treffers - 2014!) bespaar ik u, op één grappig voorbeeld na: weet u wat grampies zijn? Nou ik wel, dankzij Van Dale: dat zijn welgestelde, gezonde bejaarden. Het (letter)woord 'grampies' is een afkorting van: growing retired active monied people in excellent state [enk.: grampie]. Tja, dat willen we toch allemaal wel: met pensioen, actief, bemiddeld en in uitstekende staat. Of niet, soms?

 
 

0331 Dictee woensdag 15 okt 2014 (4): dictee Rome √ x

Dictee - dictees [0331]

Rome

1. Een oude en mede de geschiedenis bepalende stad: daar zal Van Dale vast wel wat over te melden hebben. Allereerst het trefwoord (lemma) 'Rome': hoofdstad van het Romeinse Rijk, later van de Kerkelijke Staat, thans van Italië; zetel van de paus. Uitdrukkingen:
1) zo oud als de weg naar Rome (zeer oud), 2) Rome is niet op één dag gebouwd, Rome en Parijs zijn niet op één dag gebouwd (alles vereist tijd), 3) door vragen komt men te of in Rome (wat men niet weet kan men van anderen vernemen) en 4) alle wegen leiden naar Rome (men komt ten slotte altijd bij de katholieke kerk terecht of terug – bij uitbreiding: men kan op velerlei wijzen een doel bereiken)

2. Verder: 5) hij is in Rome geweest en heeft de paus niet gezien (het voornaamste heeft hij niet gezien), 6) hoe dichter bij Rome, hoe slechter christen(en) (degenen van wie men een bepaald gedrag het meest zou verwachten, vertonen dat het minst, variant: hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt …), 7) Rome was gevallen (het was niet meer zoals het vroeger was, het was veranderd) en 8) Rome en Dordt (het katholicisme en het calvinisme).

3. De 29 voorbeeldzinnen [2014!] voegen weinig toe. Binnen artikelen komt Rome 154 keer [2014!] voor. Ik doe een willekeurige greep daaruit en laat het Vaticaan en de Kerk van Rome buiten beschouwing: (Latijn) ab urbe condita (sedert de stichting van de stad (Rome)), de Via Appia (Appia Via, een beroemde weg van Rome naar Capua (later Brindisi)), Capitool (burcht van het oude Rome), caput mundi (hoofdstad van de wereld, een benaming voor Rome), Colosseum (ook: Coliseum, groot amfitheater in het oude Rome) en de Engelenburcht (mausoleum van keizer Hadrianus).

4. Ook nog: het Forum Romanum (centrale plein), de klokken gaan naar Rome (gezegd als ze in de Stille Week niet geluid worden), la città eterna (Italiaans voor: de Eeuwige Stad – dat laatste ook wel met kleine letters - voorkeur E S!, in het Latijn ook: urbs aeterna, benaming van Rome, ook: Roma aeterna, het eeuwige Rome), lupanar (bordeel in het oude Rome), Palatijn (een van de zeven heuvelen van Rome), de Vandalen (!), volksgroep die in 455 Rome plunderde – daar komen onze woorden 'vandaal' en 'vandalen' vandaan, niet: Van Dale! Enfin, u hebt het begrepen: door vragen komt men te of in Rome: vragen staat vrij, ook bij deze rubriek: rein@dictees.nl [2020: dit mailadres bestaat niet meer!].

 

0330 Dictee woensdag 15 okt 2014 (3): Oefendictee 793 (deel 3 van 3) √ x

Dictee - dictees [0330]

Oefendictee 793 (deel 3 van 3)

Hier dictee 793, alinea's 7 t/m 10. 

7. Preciosa [sj] zijn kostbaarheden. Bij het prediken hou je een predicatie. Een goed weekloon (= pree) is een pre. Geprefigeerde werkwoorden zijn van een prefix voorzien. Hoe werkt een
premier-risqueverzekering? Ver­ze­ke­ring waar­bij el­ke ge­deel­te­lij­ke scha­de ten vol­le wordt uit­ge­keerd, ook al is het ver­ze­ker­de be­drag
klei­ner dan de waar­de van het ver­ze­ker­de voor­werp. Een prenttekening is een aquatint volgens het procedé-Ploos van Amstel. Presbyacusis is ouderdomsslechthorendheid. Preppy kleding sluit aan bij chique privéscholen. Een presenningreep is een reep van geteerd zeildoek. De president elect is de nieuwgekozen president [VS]. Wij dragen maar gewoon prêt-à-porter [confectiekleding]. Die schoenen zullen nog wel prêteren [uitlopen, ruimer worden]. Een preux chevalier is een onvervaard ridder. Wat zijn prévôts [niveau bij schermen onder maître]? Ze las de priapee [gedicht ter ere van Priapus] bevlogen voor. Een priapus of priaap is een wellusteling en beslist zo genoemd naar Priapus. Zij was een late primipara [= priem, vrouw die voor eerste keer kind krijgt]. Er werd een priesnitzverband [nat ver­band, be­dekt met een wa­ter­dich­te stof en be­ves­tigd met een zwach­tel] aangelegd. Buitmaken is prijs maken.

8. De Pythia was de priesteres van Apollo te Delphi. Bij de sacerdotale [s], priesterlijke, zegen. Een prifonds is een private equity fonds. Een bagno is eigenlijk een badhuis, maar de Turken in Istanboel hebben ooit een badhuis als gevangenis ingericht. Met een banjo maak je muziek. Wat zijn prijzijen [vergoeding vorige pachter voor verbetering grond]? Wat eten we vandaag? Hussen met prikken! Aanstootgevend, choquant, schandaleus (scandaleus), shocking, stuitend, stotend en choquerend - 2025 ook choquerend!, die prikbabes [erotisch - op (digitaal) prikbord]! Het PDS, de spastische darm, is het prikkelbaredarmsyndroom. Hoeveel primarii [primarius = eer­ste vi­o­list in een strijk­kwartet] spelen er vandaag? En hoeveel primassen [eer­ste vi­o­list] in het zigeunerorkest? Hoe hoog of laag is de primerate [laagste rentevoet bij de bank]? Primo intuitu [bij de eerste aanblik] werd hij verliefd. Die princess charming bleef een princesse lointaine [moeilijk te veroveren] voor hem. De zoon van Edward III van Engeland, Edward van Woodstock, werd veelal de Zwarte Prins genoemd.

9. Dat is voorgoed verloren. Indertijd was prins Bernhard Prins der Nederlanden. Wie is er momenteel Prins(es) van Oranje? Ook Maastricht heeft een Prins Carnaval, de Prins der Duisternis is de Satan en Petrus is de prins der apostelen. De prinses-van-de-nacht is een 's nachts bloeiende zuilcactus. Ik heb niks met prinzipienreiterei. Zieke prioneiwitten kunnen de gekkekoeienziekte, de ziekte van Creutzfeldt-Jakob en scrapie veroorzaken. Men neme een prise [snuifje] eau de cologne. Het woord 'privaat' komt van camera privata (particuliere kamer). Was het Groot Privilege wel zo bijzonder? Ik doe het voor een prix d'ami [vriendenprijs]. Hij won de Prix de Rome
[stu­die­toe­la­ge aan jon­ge kun­ste­naars, van staats­we­ge toe­ge­kend na een wed­strijd]. Deze leverancier hanteert prix fixes [vaste prijzen].
GP's zijn grands prix (VD/GB ook: grand prixs, duidelijk vernederlandst). Zo'n proana [anorexia als bewuste keus] durft wel, hoor! Enclise (enclisis): 'Daar gaat ie', proclise: 'kwas' en 'tis'.

10. Hij is procul dubio [zonder enige twijfel] steenrijk. De procureur des Konings eiste bij uitzondering vrijspraak. Wat is het verschil tussen een prodecaan [ex-decaan] en een pro-Deaan [wordt P.D. verdedigd]? Deze advocaat treedt P.D. [pro Deo] op. Is er niet gelet op de prodromale verschijnselen [voorafgaand aan ziekte]? Omschrijf het begrip 'cartesisch product' [verzameling geordende paren van de elementen van twee verzamelingen]. Is er verschil tussen bbp
[bruto binnenlands product in land zelf] en bnp [bruto nationaal product - ook erbuiten!]? Waartoe dient een proefbeheiing? Hij is ook maar een broodetende profeet. Wat mag een profetenbees wel zijn (denk aan Tijl Uilenspiegel - balletje van paardenvijgen)? Welke profeteumata mv. zijn er gedaan [profetische uitspraak]? Hij is profi [professional]. In profiel is en profil. Een verloren profiel is een profil en trois-quarts [de wen­ding uit de pro­fiel­stand naar een van de be­schou­wer af ge­le­gen punt]. Hij is weergegeven met profil perdu [hoofd afgewend]. Profiteroles zijn lekkere soesjes.

 
 

0329 Dictee woensdag 15 okt 2014 (deel 2): Oefendictee 793 (2 van 3) √ x

Dictee - dictees [0329]

Oefendictee 793 (deel 2 van 3)

Hierbij de alinea's 4 t/m 6 van dictee 793.

4. In postbop zitten o.a. bebop, avant-garde en freejazz. Post coitum, na de coïtus, kan een postcoïtum optreden. Ik kom de
poste-restantebrief ophalen. Is een post-factumcontrole [achteraf] effectief? Het kan zijn dat die dan post festum [als mosterd na de maaltijd] komt. Een posticum is een opisthodomos, achterhal van een Griekse tempel. De postincunabelen kwamen na de wiegendrukken. Een postmortaal onderzoek vindt altijd post mortem plaats. De PND is de postnatale depressie, de post-partumdepressie. Post saeculum evenire: maar eens in de honderd jaar voorkomen. Voorbeeld? Een eeuwwisseling! Zo'n pot à feu [vaas met vlam erboven] vind ik mooi. Eerlijk zeggen: weet je wat een postzegelstaatje is? Bv. Monaco - Liechtenstein, eigen postzegels. En een pot-au-feu [stoofpot] is gewoon lekker. Met pots-de-vin [fooi] krijg je soms wel wat voor mekaar. Heukels noemde pothoofdplanten zo naar het Pothoofd te Deventer.
 
5. Spreek uit: potentroep [homo's]. Potjebeuling [gort met rozijnen gekookt] is geen potje met beuling [pens, ingewanden dieren]. Potkaas zit op Texel in Keulse potten. Een potje-dek is een ketellapper. Dat potje met blommen groeide voorspoedig verder [potje-met-blommen is een bastaardvloek]. Krijg nou het leplazarus, potje-met-blommen nog an toe! Wat doet een elektrotechnicus met een potmeter [potentiometer]? 't Is pissebed of kakkebed: één pot nat. Die potnat is een rare snuiter, dat potstuk ook. Ze zijn in pourparlers [onderhandelingen] getreden. Met 'pour le mérite' bezit je een Pruisische ridderorde. Nederland zit in de poule des doods [met zeer sterke deelnemers]. Wat doe ik nu met die pool [vgl. voetbalpool]? In powerdressing met een powerdrink: dat maakt indruk. Pownen [oo] is vernederen. Die boze gozer op de dozer [bulldozer] heeft geen rooie pozer [cent, duit, ook: pose], maar wel een antieke hozer [hoosvat]. Let op de uitspraak bij: puzzolaan is pozzuolaan [poht-soo-wuu-laan]. Er volgde ook nog een PPPS [postpostpostscriptum - na het PS en PPS] .
 
6. De Duitse filosoof en theoloog Philipp Melanchthon was de Praeceptor Germaniae, de leermeester van Duitsland. Chtonische (van Grieks: chthōn = aarde) godheden zijn aardgoden. We hebben die ingenieur op dat technische probleem losgelaten. Hier mag je de honden niet los laten lopen. Een praesta-quaesumus is een priester die alleen de mis leest. Hij verdient om ende bij (praeter propter) zes ton. Kun je een Pragmatieke Sanctie noemen (historisch decreet - denk aan Maria Theresia)? Zijn de Zwartvoet- en Pueblo-indianen
prairie-indianen? Zijn er nog teksten in het Prakrit? Neem je aan een practicum deel, dan ben je praktikant. Pas het geleerde toe en je bent practicus. Hoorde je dat pralltrillertje (ook: praltrillertje)? Een praline [bonbon] kan praliné [vulling bonbons] bevatten. De precieuze precieuses [Parijs] wilden de taal verfijnen. Leven wij wellicht in een pragmacratie?
 

0328 Dictee woensdag 15 okt 2014 (1): Oefendictee 793 (deel 1 van 3) √ x

Dictee - dictees [0328] 

Oefendictee 793 (deel 1 van 3)

Hierbij de eerste drie alinea's van dictee 793.

1. Primum lapidem posuit: (hij of zij) heeft de eerste steen gelegd (P.L.P.) Is het nu pluchetapijt of pluchen tapijt? Beide. Deze pc bevat veel plug-inhardware. Geen gezicht, zo'n pluimeloze kip op een pluimenbed. Zij is een geboren pluisster. Het hemellichaam Pluto is geplutood. We werden door Pluvius gegeseld. Het PMWS (postweaning multisystemic wasting syndrome) is de wegkwijnziekte, een bepaalde varkensziekte. Met png's worden portable network graphics (beeldbestanden in PNG-formaat) bedoeld. Een PO Box is een post office box, een postbus. (Het) POD, printing on demand, raakt meer en meer in zwang. Poedja's [drum, ook: godsdienstig ritueel] brengen hoge tonen voort. Poehpoeh, was dat werken! Poelepoele, hier is wat brood! Ze zouden veel poerim [drukte] maken. Ze hadden dan ook veel poerem [koude drukte]. Met GB schrijven we 'poezen' (meervoud). Van VD mag ook wel een s.

2. Hij is een erkend poetjesbaas [heler, opkoper]. Ken je de poetslipvis? Hij bracht zijn poids [pwah] in de strijd tegen dat poignante [schrijnend] armoedegeval. Wat zijn een point allongé [streepje boven noot] en een point sur tête [punt erboven]? Zij borduurt veel point-lacé [met kleine ingeweven figuurtjes]. Opportunistische politiek heet in het Duits Politik von Fall zu Fall. Het gaat mis als de politique politicienne [politiek om de politiek] leading wordt. Volgens een poll was de
polka-mazurka toen erg in. Gewoon een mooi woord: 'polyidie' [samenwerken verschillende pangenen] (en niet polyinterpretabel). Bij de originele Babylonische spraakverwarring barstte het van weinig geslaagde polylogen [groepsgesprek]. Een pomo heeft een trendy en pomo [postmodern] levensstijl. Ze droeg een ponceau [papaverrood] poncho [regencape]. De afkorting lb. staat voor libra (Engels pond). Dat is een handige pons asinorum [ezelsbrug]! Popi doen mag, maar niet te poop [populair], hè? Wees vooral geen popiejopie. Bij het schaatsen kun je pootje- of beentje-over doen. 

3. Er stond popjazz en pop-klassiek op het programma. Een poppedeine noemt een slappe pop in een poppenhuis een poppelijs of poppemie. De poppoll zal het uitwijzen. Een poppesnor is een overijverig speurder. De e-mail werkt niet: POP-server kapot! De Baakse (Baak ligt 7 km ten zuiden van Zutphen) populier heeft een lichte stam. Spreek snel uit: paternoster en pornoster. Ik houd van dat porseleinbloempje, menistenzusje, hoe-langer-hoe-liever. Is Italië een pornocratie? Een portakabin is een kant-en-klaar geleverd tijdelijk gebouw. De (Verheven) Porte was de regering van het Ottomaanse Rijk. Ik knapte echt op van die porto flip [glas port met geklutst ei]. De port-salut is zekere trappistenkaas. Wat doet het POSA [peloton voor observatie, steun en aanhouding] in België? En waarvoor dient eigenlijk een POS-apparaat [betaalautomaat, point of sale]? Positis ponendis: verondersteld wat verondersteld moet worden.
 

0327 Dictee woensdag 08 okt 2014 (4): Oefedictee 792 (deel 3 van 3) √ x

Dictee- dictees [0327]

Oefendictee 792 (deel 3 van 3)

Hierbij de alinea's 7 t/m 10 van dictee 792.

7. Ach vent, loop niet te pijpzeiken! Hij is een echte corpspik (lid van het studentencorps). Ze koestert haar pikkebaasje (pikkie - kleine jongen), ook als die pikkedillen [kleine zondes] begaat. (Mixed) pickles maak je toch niet met pickels [pikhouweel bergbeklimmers]? GB pilav, VD ook pilau [rijst in vleesnat]. Je bent een lelijke pilatus! Ze had haar pillendoos en haar pillegift in haar pillbox [dameshoedje] zitten. In Hongarije betaalde je heel vroeger [tot 1-8-1946] met pengö's; deze zijn op een pingo [heuvel met kern van ijs] gevonden. Punniken (kurkjebreien) is iets anders dan pinkelen (div.). Op de Pilatustrap [Lateraan, Rome] kun je een aflaat verdienen. Komt pineau [likeurwijn, basis: cognac] van de pinot [druif of gelijknamige wijn]? Nee, dus. Pijnlijk: hij viel in de pinnekensdraad [prikkeldraad]. Op Spaanse kinderfeestjes zie je vaak piñata's [met snoep gevuld voorwerp]. Een pionieroos is een pioen. Meer pip's [initiaalwoord], dat kan toch niet: er kan er toch maar een (de) primus inter pares zijn? Een pépite (Suriname: pipiet) is een goudklomp, nee: geen zoutklomp! Piqueren is een piqué maken.
 
8. De pirog en de pirosjki zijn Russische pasteitjes. Wat is een pishtak [centrale toeganspoort karavanserai]? Hij zou van pissebed in kakkebed raken. Mijn tante was behoorlijk pissed. Een piston is een cornet-à-pistons. Ken je het pitch-and-putt [van golf afgeleid spel] en de pitch-and-run [golf, korte bal, rolt na neerkomen door] al? De pijnappelklier maakt pituïtrine aan. De ketting van Galle is een plaatschalmketting. Spreek goed uit: plaatslager (en plaatstaal, geen dialect dus, en plafondriet en plantui = pootui). Place aux dames, merci! Wat heeft een placer [open groeve, goudwinningsgebied] met goud te maken? Ik heb nogal veel plage-uren [onbezoldigde lesuren]. Plain chant is eenstemmige koorzang. Plaît-il (wat belieft u]? Het
plan-Marshall was beslist geen plan B. Hij was marshal bij de golfwedstrijd op de Marshalleilanden. Op plankijs [plankier] kun je niet schaatsen. Zijn dat die plankklare boeken? Doe maar rustig aan, planplan. Hij verdiept zich nogal in de plantlore [plantenfolklore]. Hij weigerde plataf.
 
9. Die fielder [cricket, veldspeler die fieldt] was een fielt. Wat vinden we zoal met '*fiel*'? Veel: stripofiel (en vele liefhebbers op andere gebieden), brownfieldconvenant (verlaten industrieterrein - Vlaamse uitdrukking), Celtic field [raatakker], DNA-profiel, I-, L-, T-, U-, V-
en Z-profiel, infielder (binnenvelder), koffieleut (!), in vele samenstellingen ook profiel (silhouet, in profiel – en profil, etc.), hydrofiel gaas, profil perdu en profil en trois-quarts. Laten we ook nog even naar '*fyl*' kijken (bescheiden selectie): xanthofyl (bladgeel), stafyloom (druifgezwel), stafylokok of stafylococcus, profylacticum of profylaxe (voorbehoedsmiddel, voorkoming van ziektes) en chlorofyl (bladgroen). Hou die platitudes maar voor je! Karel heeft een platte band: hij is platgevallen. Na de competitie volgden de play-off en de playdown(s). In Spaanse steden heb je plazas mayores. De playboy vulde zelf de pleeboy [standaard voor wc-rollen] aan.
 
10. Buitenlandse Zaken was vroeger op het Plein [Plein 23] gevestigd. Geef de pleisterstrijker [spa­tel om pleis­ter op lin­nen of taf te strij­ken] even aan. Plexiglas is polymethylmethacrylaat. Bij natte pleuritis wordt exsudaat [vloei­stof die door de va­ten uit­ge­zweet wordt, m.n. bij
ont­ste­kin­gen] in de pleuraholte [borstholte] gevormd. Die plaisanterieën waren plezant. 'Befehl ist Befehl' is aan een plichtezel wel besteed. Hij heeft een welbesteed leven achter de rug. Bij het ballet kennen we de plié, de demi-plié en de grand plié. Haal de plintladder [! - grap met nieuwe werknemer, ook: 1 april] even, wil je? Niet verwarren: plioceen en plistoceen (pleistoceen). Een pl-lampje is een piëzoluminescentielampje. De snaar deed van 'ploing'. Wallen van versterkingen kunnen best plongees [flauw afhellend bovenvlak] hebben. Schrijf goed: plooiing en plooi-ijzer.