3075 Dictee vrijdag 23-12-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (796)

Dictee – dictees [3075]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 061, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (796)

Ideeëloos, herfsttijloos en de heilloze tocht naar de Heiloose dreven

1. Om de wijsheden uit de ANS, de Algemene Nederlandse Spraakkunst, af te sluiten, volgen hier nog enkele adjectieven: breugeliaans – zo genoemd naar de zestiende-eeuwse schilder Pieter Bruegel, cartesiaanse coördinaten (Cartesius, René Descartes), een freudiaanse vergissing (psychiater Sigmund Freud) , een hooftiaanse stijl (dichter P.C. Hooft), neomalthusiaanse middelen (econoom Thomas Robert Malthus – geboortebeperking), chomskyaanse computertalen – zie het lemma transformationeel in Van Dale, Noam Chomsky, taalkundige en filosoof, het victoriaanse tijdperk (koningin Victoria) met kwezelarijen, utopiaans (droomland Utopia), ambrosiaans (de Heilige Ambrosius) en gregoriaans (paus Gregorius de Grote). Verder: luthers (Maarten Luther), copernicaans (astronoom Nicolaus Copernicus) en ciceroniaans (filosoof Marcus Tullius Cicero), wagneriaanse taferelen (componist Richard Wagner), de franciscaanse (franciscaner monniken) armoede, de juliaanse kalender (Julius Caesar), de Messiaanse profetieën (de Messias), gezelliaans naar Guido Gezelle, erasmiaans naar Desiderius Erasmus en de elizabethaanse [koningin Elizabeth, motto: semper eadem, altijd dezelfde] muziek.

2. Daar was laatst een meisje loos, die wou gaan varen als lichtmatroos. Loos is een bijvoeglijk naamwoord, maar ook een veelgebruikt suffix. Denk maar aan een zoutloos dieet en zouteloze gesprekken, zorgeloos, zedeloos en woordeloos, wezenloos, een vruchtloze boom en een vruchteloos debat, een vorm(e)loze klomp en een tv'loos tijdperk, tandeloze dieren en straffeloos stelen, redeloos, radeloos en reddeloos, nameloze ellende en een naamloze brief, levenloos en laveloos, klasseloos, ideeëloos, herfsttijloos en de heilloze tocht naar de Heiloose dreven.

3. Zijn er woorden van dertien letters, waarvan de twaalfde een u is? De Grote Van Dale [zoek op: ???????????u?] telde er zevenhonderdvijfennegentig in 2007 (eVD). Let op: spaties worden meegeteld als 'letter', streepjes niet. NB Dit zoeken gaat niet meer in oVD 2022: je kunt bij zoeken nog maar maximaal 2 keer een * of ? gebruiken [**, *?, ?* en ??]! We geven een uitgebreide bloemlezing van natuurlijk alleen de gemakkelijke, nou ja, woorden: beautyparlour is schoonheidssalon, bearnaisesaus en basilicumsaus, aspergeragout, ascorbinezuur (vitamine C), antipyreticum en antimycoticum respectievelijk tegen koorts en schimmel, à contrecoeur is met tegenzin, beneficiarius [begunstigde], een cavalier seul is een einzelgänger, Madonnafiguur, eensteensmuur, europoliticus, kynologenclub, maître-tambour, opéra comique, paramyxovirus – van de bof, philosophicum [r.-k. opleiding], proterozoïcum [tijdperk tussen archaïcum en paleozoïcum in], psycholyticum of psychedelicum [bewustzijnsverruimend], Rerum novarum (encycliek paus Leo XIII), seignettezout of rochellezout (met 12 letters – zacht laxeermiddel), stafylococcus uit VD [vee-dee] met meervoud stafylokokken uit GB [gee-bee] (zekere bacterie), terra-aquarium (met groot droog gedeelte), zoösporangium (sporendoosje), yuppiecultuur, ziekentriduüm (driedaagse gebedsoefening voor zieken) en het jus quaesitum is een verworven recht.

4. Zoeken binnen artikelen op '*qua*' levert (2007, eVD) 578 treffers op [2021: 745 – 2022: 756] en op '*kwa*' 1121 = gewoon [2021: gewoon 1334, voorbeeldzinnen 1079 en binnen artikelen 3084 – 2022 resp. 1335, 1089 e 3102]. Om het niet te gemakkelijk te maken, krijgt u ze door elkaar: Atlantikwall, choquant (shockerend), azuurkwarts, usquam terrarum – ergens ter wereld, bikwadraat (vierde macht), aqua vitae (brandewijn), blaaskwartet, trois-quarts – de aanduiding van een portret, cellokwartet, jacquard(machine) = zeker weeftoestel, (in)adequaatheid ((on)geschikt voor het beoogde doel), chikwadraattoets (statistiek), taliter qualiter en tale quale – zoals het gaat, gekwalificeerd, lichtquant en leptoquark (theoretisch elementair deeltje), diskwalificatie, squaw (indiaanse vrouw), squatter (kolonist, illegaal occupant) en squash (sport), Grikwa – mengras van blanke mannen en Hottentotse vrouwen (nu: Khoikhoivrouwen),
kapitein-kwartiermeester, remarquabele [opmerkelijk] quatsch [onzin], kwacha – munteenheid van Zambia [historisch ZMK, thans ZMW] en Malawi [MWK], kwadratuur van de cirkel, kwark als ongerijpte kaas en quark als een natuurkundig deeltje, kwadriek (wiskunde: kwadratisch oppervlak), existentiële (er is een ...) en universele (voor alle ... geldt) kwantoren, moquante [schertsend] quakerij (leringen van de quakers: godsdienstige sekte), kwantummechanica, kwartcirkel, limquat – een klein citroentje en broertje van de kumquat, aquarobics, het boekformaat kwarto (afko: qto.), alle ogen zijn gericht op Kwatta, de chocola, en op de kwatta, de zwarte slingeraap.

5. We doen net zo'n exercitie met '*oxi*' – 206 (gewone) treffers [2021: 241 – 2022: 245] – en '*oxy* – 62 (gewone) treffers [2021: 75 – 2022: ook 75], beide in 2007. Bijgaand een aantal resultaten: zirkoniumoxide, proxyserver (computer), ijzeroxidule, oxymoron – een stijlfiguur, een tuingloxinia, münchhausen-by-proxysyndroom, tamoxifen – een geneesmiddel tegen borstkanker, epoxy, pyridoxine of adermine – vitamine B6, orthodoxie (rechtzinnigheid), het hydroxide-ion, desoxyribose, coxitis – ontsteking van het heupgewricht, antioxidant (bederfwerend), glyoxylzuur, carboxymethylcellulose (CMC), amor proximi (naastenliefde), benzoylperoxide en trihydroxybenzoëzuur.

6. Tot slot nog een aantal interessante woorden, die in een dictee zeker niet mogen ontbreken: myiasis – parasitisme vliegenlarven in menselijk of dierlijk lichaam, nimbyisme [not in my backyard], pinyin – omzetting van Chinese karakters in Latijns schrift, puseyisme, stegomyia, kaffiya [+ varianten] of arafatsjaal en de munteenheden ouguiya, riyal (elders(!) ook: rial …) en rufiyaa.