3062 Dictee donderdag 15-12-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (788)

Dictee – dictees [3062]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 069, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (788)

1. Wat is juist: shampooën of shamponeren? Beide! En hoe schrijf je shocken en choqueren (ook: shockeren), werkwoorden die overigens niet hetzelfde betekenen? Moest je vroeger een schillerhemd met Oostenrijkse schillingen of met Engelse shillings betalen? Was de tsarevitsj – ook: cesarevitsj – in Tsjaad?

2. De inbezitneming [in bezit nemen] van de heteluchtmotor [hete lucht] door de gemeentereinigingsdienst verliep feestelijk.

3. Er werden heel wat shuffles [herschikking] met het kaartspel uitgevoerd in de shuttletrein [pendelen] en de trolleybus [met bovengrondse leiding en stroomdraad].

4. Een mooi voorbeeld van een zin in tantebetjestijl: woensdag werd Club Brugge uitgeschakeld en zal dan ook niet verder spelen. Samentrekken bij inversie mag niet!

5. Bij de kitschy [kitscherig] kitschvertoning [waardeloos – van kunst] werd kirsch [kersenbrandewijn, cherrybrandy], aquavit [aguardiente, brandewijn, eau de vie], cachaça [Braziliaanse sterkedrank – GB ook los – op basis van suikerriet] – een snapsje [alleen VD], schnaps (jenever), Amerikaanse of Ierse whiskey – daarmee was(!) Van Dale een einzelgänger, Schotse (ook: Canadese) whisky, eau de vie (brandewijn), yakult [zekere melkachtige drank] en tequila [Mexicaanse alcoholische drank uit agave] gepresenteerd.

6. De negroïde (afroïde) neger was een bruine broodbakker en bruinbroodbakker tegelijk. Zijn blanke collega-bakker zou dat nooit kunnen zeggen. Samen bakten ze wel zoete broodjes.

7. Met een slakkengang paarden de escargots (slakken), maar wel vier tot acht uur lang [vgl. slakkenpost]. Bij het mondelinge plebisciet [volksraadpleging] kregen alle stemmers een biscuitje, toen ze scandeerden [lettergrepen uitroepen]: "Weg met deze pornocratie [regeringsvorm waarin de invloed van prostituees op de bestuurders groot is], die tevens despotie [waar willekeur heerst] is!" De sceptici (twijfelaars) openden de verpakking van hun antisepticum (besmettings- en bederfwerend middel).

8. De virtuoze spellingvirtuoos had weinig moeite met de volgende beroemde spellingwoorden: het Gilgamesjepos, de borsjtsj [rodebietensoep] etende derwisj [ook: bedelmonnik] met zijn fetisj [levenloos voorwerp van afgodische verering], rinse [zuurachtig, rijns] appelstroop, de vunze vuiligheid, het terzet – een muziekstuk – en de terzine – een drieregelige strofe. Hij moest wel zijn wenkbrauwen fronsen bij de volgende woorden: ambrosia – zeker composietengeslacht, ambrozijn – godenspijs of nectar, ghazidsja [heilige oorlog moslims tegen ongelovigen], scarabee (soort mestkever), vieze scatologie – studie van fossiele excrementen, scorbuut oftewel scheurbuik, sjibbolet [kenmerk van een bepaalde overtuiging of eigenschap] en ramsjboeken [tegen afbraakprijzen te koop] lezen op de roetsjbaan [achtbaan, glijbaan].

9. Het lijkt erg veel op elkaar, s of z: fameuze karakterisering, de partizanenstrijd tegen het driefasemodel, diffuus [verspreid], soesa [gedoe], sousafoon [muziekinstrument], occasie [gelegenheid, BE ook: koopje] en oekaze ((streng) hoog bevel) , rozet [versiering lijkend op een roos], rizofoor [luchtwortelboom], ouvreuse [wees (vroeger) plaatsen aan in bioscoop, etc.], lambrisering [betimmering], protozoön [eencellig dierlijk organisme, meervoud protozoa, ook: (enk.) protozo], praktiseren (o.a. kerkelijke plichten vervullen), zoömorf [als ornament de vorm van een dier hebbend], szechuanpeper (Chinees, ook: anijspeper) en czs [see-zèh-tèhs] – centraal zenuwstelsel.

10. Ik wil je niet bang maken, het is geen bangmakerij door een niet-bangmaker als ikzelf. Vind jij je niet het chicste, viefste [levendig] en soliedste [vast, hecht, stevig – solide of solied] meisje dat er is? Nou, ik vind je het vunste [moreel verdorven – vuns] meisje dat er is! Let op: solide, solider, soliedst, ook: solied, soliede, soliedst.

11. Een minder correcte zin is: daar heb ik erg hard moeten voor werken [BE]. Beter is: daar heb ik erg hard voor moeten werken. Werkwoorden horen immers bij elkaar. Een exquis boek is een uitgelezen – voortreffelijk – boek, dat soms helemaal uitgelezen wordt. Een exuberant maal is een overdadig maal.

12. Hans' ogen (de ogen van Hans) spuwden vuur, toen Karel in het vestje [stadsgracht] gevallen was. Jan, Hans vriend – vriend van Han – lachte in zijn vuistje. Let op bij sommige verkleinwoorden: 3'tje, 5'je, A4'tje, A5'je, bv'tje, aidspatiëntje, pc'tje en l'etje. Een bolsjewiek kwam in de communistische zevende hemel, een boeddhist komt in het nirwana.

13. De schrijfwijze van verkleinwoorden hangt soms van de uitspraak af: derwisje, actriceje of actricetje, boulevardje, mascottetje of mascotje, ramsje, mousseje of moussetje en triootje. Het meervoud van bascule [bahs-kuu-luh] is bascules en dat van baskuul [bahs-kuul] baskulen. Naast elkaar staan dus baskuul- en basculebrug, bascule- en baskuulsluiting.

14. Schrijf je de volgende woorden met t of th: epitheton [bnw. in vaste combinatie zoals de rozenving'rige Eos], azimut (term uit kosmografie en astronomie), telepaat (gedachtelezer), telepathisch, acanthus (akant, plant), monoliet [monument uit één stuk steen] en monolithisch, amethist [violetkleurig kwarts], psychopaat en psychopathie [chronisch antisociaal gedrag], anakoloet [zin die niet 'loopt'], antraciet [magere steenkoolsoort], etnoloog [volkenkundige], ritme [cadans], rhythm-and-blues [r&b, arrenbie] – naast rock-'n-roll, thriller [spannende film over misdaad], lutheraan [lid lutherse kerk], gotiek (spitsbogenstijl) en gotisch, gothic novel [griezelroman], kartuizerklooster, malthusianisme [geboortebeperking tegen armoede], thalamus [grijze stof tussenhersenen] en de wondere thaumatologie [leer der wonderen]?

15. Zou je met thermiet, een mengsel van metaaloxiden en aluminiumpoeder, ook een termietenheuvel kunnen uitroeien? En kost dat dan de thesaurier te veel geld? Wie zal dat betalen, zoete lieve Gerritje? Een somnambule is een slaapwandelaar. Nagespeelde Romeinse tribunen zaten op de tribunes. Schrijf je de volgende woorden met één of met twee t's: bellettrie – schone letteren, permutatie – verandering van volgorde, mulat of mulattin – geboren uit een neger of negerin en een blanke, remittent – een man die geld overmaakt, réussite – succes, gelukkige afloop – en latex [rubber]?