2042 Dictee dinsdag 29-12-2020 (1) dictee Dictee van de dag (72)

Dictee – dictees [2042]

Oefendictee 785 OUD, geheel herzien naar situatie 2020

Dictee van de dag (72)

1. Een wüstung is een in de (late) middeleeuwen door de bewoners verlaten nederzetting of dorp, waarvan de contouren nog in het landschap herkenbaar zijn. Een shime-waza [sub lemma ‘wurggreep’ bij judo] kun je beter niet doorzetten. De wu [oe] wei is een basisbegrip in het taoïsme, berustend op het uitgangspunt dat het nalaten van een handeling ook kan worden gezien als een handeling waarmee men een doel kan bereiken. Gisteren heb ik nog wildgeplast, maar vandaag heb ik in het wild geplast. Hij had hooggespannen verwachtingen van de tocht door het bos, maar die eindigde bij een laag gespannen valstrik. Dat is een van onze gewildste artikelen. We mogen toch wel aannemen dat diaklaas en diaklasis (Grieks – niet in wdb.) hetzelfde betekenen [spleet zonder dislocatie, paraklaas is een breuk met verschuiving]? De marsmannetjes komen! Antrax is miltvuur en antraciet kun je stoken. Het heeft allebei met 'kool' te maken.

2. Een rollator helpt tegen vallen, de prijs ervan kan behoorlijk tegenvallen. Fenegriek heeft weinig met een Griek te maken: het is een zekere plant (de naam komt van fenum graecum: Grieks hooi). Frenetiek is overigens (als) bezeten, dol, razend. Wat moet een politicus met een spindoctor, een mannetjesmaker? Zou elke diknek [ook: rijkaard] een dikke nek hebben? Nee, dus. Het huis had een rococoachtige uitstraling. In VD zijn we inmiddels aanbeland bij de 'x'. Daarbij horen x zoveel woorden, anders gezegd: een x-aantal. De term 'ex dividend' wordt afgekort tot xd. De dader, X, ligt inmiddels op het kerkhof. XAF is de genormeerde valuta-aanduiding voor de CFA-frank BEAC (munteenheid van de Centraal-Afrikaanse Republiek,
Congo-Brazzaville, Equatoriaal-Guinea, Gabon, Kameroen en Tsjaad). En wat weet u over XCD [genormeerde valuta-aanduiding voor
Oost-Caraïbische dollar (munteenheid van Anguilla, Antigua en Barbuda, Dominica, Grenada, Montserrat, Saint Kitts en Nevis, Saint Lucia en Saint Vincent en de Grenadines)] en XOF [genormeerde valuta-aanduiding voor CFA-frank BCEAO (munteenheid van Benin, Burkina Faso, Ivoorkust, Mali, Niger, Senegal en Togo)]? XPF:
CFP-frank.

3. Wist je dat 'xantippe' [feeks] het enige woord in VD is met 'xant', maar zonder 'h'? Een xaveriaan is lid van de congregatie van de Broeders van Sint-Franciscus Xaverius (Congregatio Fratum Xaverianorum). Ecofobie [afkeer van de eigen cultuur] heeft wel wat van het eigen nest bevuilen. Grassen en yucca's [plant, adamsnaald, palmlelie] zijn niet-succulente [sappig, vochtrijk] xerofyten [gedijt in droge omgeving] (en yuca is maniok). De DAX heet officieel Xetra DAX (zoek maar op – Exchange Electronic Trading – Deutscher Aktienindex). Zijn x-factor ['uitstraling'] en nixfactor [onaantrekkelijkheid] erfelijk? Nee, dus. De X-generatie, de generatie X, is dezelfde als de generatie nix [verloren generatie: in 1990-2000 naar de arbeidsmarkt]. In Zuid-Afrika wordt de Bantoetaal Xhosa [koo-zaa] gesproken [kliktaal]. Bij de Grieken was de xystus de lange gang, waarin de atleten zich oefenden. Probeer de een-na-laatste bus te halen. Dat is dus de op een na laatste. De NVWA [NL: Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit] rapporteerde veel E. colibacteriën (de E is van de Duitse bacterioloog Theodor Escherich). Een spopo is (lid van) de spoorwegpolitie.

4. Een kales is een calèche. Hij dacht dat ik een gekke henkie was, maar echt: ik ben gekke Henkie niet (noch gierige Gerrit). Het schip zocht aan hogerwal (opperwal) te komen en de schipper was aan lagerwal geraakt. Ik ben VD-watcher, een echte Van Dalewatcher. De butoh is een moderne, zeer gestileerde Japanse dans. Ik word dol van al die gekke henkies en gierige gerrits (gerriten). Een trepanatie is een schedelboring. Een fint is onder andere een kleine soort van elft [zeevis]. De dikke bertha was een Kruppproduct. Boven het toneel van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag staat S.P.Q.H.: Senatus Populusque Haganus (niet in wdb.). De yakuzaclan [georganiseerde misdaad Japan] vermaakte zich in jacuzzi's [bubbelbad]. De yamashitaspringer [overslag uit handstand] werd over het paard getild. 'Yawl' [twee masten, kleinste achter roer] komt van het Nederlandse 'jol'. Hoed je voor de yellow press [gele pers, (Engelse) sensatiebladen], hoedje af voor die Engelse liberale krant.

5. Wat, een party [partij] voor yuppies [young urban professional] en yeps [young ethnic professional – allochtoon]? Mogen yetties [young entrepreneurial technocrat – ICT – GB ook: ict] en yippies [politieke hippie – Youth International Party (Internationale Jongerenpartij)] ook komen? De yogi [m.] en de yogini [vr.], zij yogaden voort. Ga toch lekker mee uit, joh, yolo: you only live once. Koeien, paarden, you name it [noem maar op, enzovoorts]. De yuppieziekte is, dat yuppen ME (myalgische encefalomyelitis = cvs = chronischevermoeidheidssyndroom, VD: CVS = ME) hebben. In deze yurta [joert(e), ger – tent] had de yuppificatie [veryupping] nog niet plaatsgevonden. De Y-generatie is de generatie Y [de generatie van personen geboren tussen ca. 1980 en 1995 die in grote voorspoed en met allerlei technische vernieuwingen zijn opgegroeid]. Yuzu's zijn Japanse citrusvruchten. Het loopt als een tierelier: wat is de herkomst van die uitdrukking? Wat wordt er bij een splenectomie [de milt] weggehaald? De verfijndste kant van de Japanse grafiek is de surimono [oe] – Japanse nieuwjaarsprent. Ook Japanners rekenen op niet-menselijke japanners(!). Origami is Japanse papiervouwkunst. Wat is een oriflamme [geen 'muh' uitspreken – de heilige banier van
St.-Denis]? Een knockdown [bokstegenstander op de grond] is nog geen knock-out [minstens 10 sec op de grond].

6. De jongen, een lijk gelijk, begon al te ontbinden: 10 = 2 x 5. Een jolie-laide(s) is een meisje dat of vrouw die betrekkelijk lelijk is, maar van een aantrekkelijke onregelmatigheid. Hem werden brieven van venia aetatis toegekend [volledige meerderjarigheidsverklaring]. De Venezolaanse munteenheid is de bolivar [VEF]. Die sleutel kan wel God weet waar liggen. Door zijn huwelijk werd zijn vrijheid van handelen volledig gefnuikt, tenietgedaan. Die lastige verhuizing, hij zit er nog midden in. Hoeveel z's (z'jes) telt het woord 'zaalquiz' [en hoeveel v's, v'tjes 'qui-vive']? Een zettameter heeft als symbool Zm en een zeptometer zm. (E)-2-buteen refereert aan het Duitse 'entgegen', (Z)-2-buteen aan het Duitse 'zusammen'. Wist je dat een zaadpartij een klotepartij is (klote is kloten van de bok)? Spero meliora: ik hoop op betere tijden. Vogels die zaad eten zijn zaadetende vogels. Uit milletzaad groeit pluimgierst.

7. Is DM diabetes mellitus, IADM is insulineafhankelijke diabetes mellitus. Een zaagtand is onder andere een tandlijst van een laag bakstenen die enigszins schuin naar voren uit het verband zijn gemetseld, zo dat beide zichtbare delen van de steen ongelijk van lengte zijn. Zakendoen kan slaan op goede of slechte zaken doen. Het droit de suite is het zaaksgevolg. Je had vroeger zaal- en klassenpatiënten (verpleegd door klasseverpleegsters). De boer reisde van zijn havezate [kasteel, grote hofstede, ook: havezaat] naar het schip op de havenzate [droogvallend deel van de haven] Het zachtrode voorwerp straalde een zacht rood uit. Zachtjesaan, dan breekt het lijntje niet. Ik vind het op zijn zachtst gezegd belachelijk. Een zadelpunt in de wiskunde is een maximum-minimumpunt van een zadelvlak. Zág, kaerel, loop eens deur. In het voormalige Zaïre betaalde je nog met zaïres. De Democratische Republiek Congo heeft de CFA-frank.

8. De ZAio was de Zorgautoriteit in oprichting. Bij het voetbal kennen ze zak- [harde bal op scrotum] en hakballen. Die businessopportunity moet je pakken. Zaklopen [volksspel] is niet op iemands [andermans] zak lopen [klaplopen]. De zakoeski [mv., borrelhapjes] komen uit de Russische keuken. Boksers doen aan zakstoten [oefenen op stootzak]. Zo'n dollefie zallefie [halfzachte, eitje] heb ik nog zelden gezien. De acht zaligsprekingen vindt men in de Bergrede [Matth. 5-7]. Peroba is zalmhout. Van een zalmsnip [minister Gerrit Zalm – 100 guldenbiljet] kon je geen zalmsnippers maken (wel: zalmsnipsnippers). Wat doet de kwacha [Zambia – ZMK en Malawi – MWK] momenteel? Een zamboni is een dweilmachine [voor de binnenijsbaan]. Het was daar zand happen en stof happen. Bij zandergymnastiek (zanderen bij een zanderinstituut) wordt de methode van Zander [fysiotherapie] toegepast. Zandman is een synoniem van Klaas Vaak. Waarin verschillen sanella (sanel: soort geweven katoen) en zanella (zwart weefsel van katoen)? Zanen is zaan [room] afscheiden. Houden wij het Zandsteenbesluit aan? Hij gaf een sandwichhanddruk [hand tussen twee handen].

9. Het ZAP in België is het zelfstandig academisch personeel. Wat horen we daar: een Cetti's zanger [vogel]? De zangvogels hebben een goed ontwikkelde syrinx (orgaan in luchtpijp vogels). In Tanzania – en dus ook in Zanzibar, eiland van die staat – betaal je met shilingi's [TZS – Tanzaniaanse shilling]. Genieten de zapatisten (volgelingen Zapata – revolutionaire Mexicaanse boerenleider) ook van zapote (donkerbruine vrucht)? Een zapvinger is een RSI-achtige aandoening [van het zappen]. De rand [munt] wordt aangeduid met ZAR [Zuid-Afrika]. Lichte zavel bevat 80 tot 90% zand. Ik ben rein van zeden (niet: koning Rein van Zweden). Een comédie(s) de moeurs is een zedenkomedie. Hoe spreek je 'zecchino' [tsèh-kie-noo] uit? Je moet echt die zebraoversteekplaats gebruiken. Een zawiya is een islamitisch klooster voor soefi's. Zij van hiertegenover heeft me gebeld. Is dat een gnome [zedenspreuk] over een gnoom (aardgeest, berggeest, kabouter)? Zij zijn zazous [oe](modern, excentriek jong mens) onder de yuppies [zie alinea 5]. Hij was zo zat als een zwitser en een Maleier bij elkaar. Met zazen [zaa-zèhn] wordt zenboeddhistische zitmeditatie aangeduid.

10. Ik geef geen waardeoordeel over dat normen-en-waardendebat. Wie straight, rechtdoorzee, is, zal recht door zee gaan, wie par bricole is, juist niet. Een zeebeer is een soort van oorrob. Hij studeert mariene [m.b.t. de zee, mare] biologie. Het gaat hier over de zeeblei [vis] en de schardijn [haringachtig visje]. Zouden alle Moskovieten weten dat een moscovie een zeeden is [dennenboom aan zeekust]? Het verschil tussen een noordse of zwarte zee-eend en een geografisch geduide Zwarte Zee-eend blijft curieus. Wat is floëem precies? Bastweefsel! De dienaren van de zeegod Poseidon (bij de Romeinen: Neptunus) heten tritons (lagere zeegoden – vanboven mens, vanonder vis). Een andere naam voor de trits der Bevalligheden is de drie Bevalligheden, de drie Gratiën.