0434 Dictee woensdag 10 dec 2014 (17): dictee Ditjes en datjes (10) √

Dictee - dictees [0434]

Ditjes en datjes (10)

A. Een nieuwtje: de Taalunie doet mij weten dat het koppelteken in
tig-tal, no-spel en no-theater in VD ten onrechte staat. De Taalunie heeft VD verzocht dat te verwijderen. Vanaf nu kun je dus maar beter tigtal, nospel en notheater schrijven!

B. In een dictee kwam voor Lhasa apso's (apso = Tibetaans leeuwhondje). Dat lijkt me niet goed, want Lhasa is een plaatsnaam (hoofdstad van het voormalige Tibet, nu onderdeel van China, u weet wel, met die dalai lama en pantsjen lama) en dus een zelfstandig naamwoord. De samenstelling van 2 zelfstandige naamwoorden wordt aaneengeschreven, dus maakte ik er Lhasa-apso's van. Wel kun je twee woorden creëren met een bnw. Ik vroeg aan Taaladvies, wat het adjectief bij Lhasa is. Antwoord: dat ligt niet helemaal vast, maar het meest voor de hand ligt Lhasaans (een inwoner is een Lhasaan dus). Voor wie het in twee woorden wil schrijven: het zijn dus Lhasaanse apso's.

C. In VD staat 'vanity fair', in GB staat 'vanityfair'. Van Dale meldt mij dat ze binnenkort ook 'vanityfair' gaan spellen!

D. 'Rechttoe rechtaan' is een uitdrukking, een woordgroep. De onderdelen ervan zijn bijwoorden, zeker geen znw. Als je die woordgroep gaat samenvoegen (samenkoppelen) met een znw. komt er – om het verband te bewaren – een koppelteken tussen de onderdelen van de woordgroep (vergelijk 'nek aan nek' (moet los, fout in GB!) en nek-aan-nekrace). Het znw. wordt eraan vast geschreven. Het wordt dus bijvoorbeeld rechttoe-rechtaanklus. Met de kanttekening, dat 'rechttoe rechtaan klus' ook verdedigbaar is (Taaladvies). Het waarom daarvan is mij niet (meer) geheel duidelijk.

E. In een dicteetekst kwam voor 'doorsnee pyjamapartijtje'. Duidelijk is dat 'doorsnee' niet alleen op 'pyjama' of op 'partijtje' slaat, maar op het geheel: pyjamapartijtje. Nu is doorsnee (ook doorsnede) een znw. [maar zie: *]  en een samenstelling van twee znw. schrijven we aaneen, met inachtneming van eventuele klinkerbotsing. In VD en GB vind je ook louter van die samenstellingen aaneen: (GB) doorsnee-Belg, doorsnee-Nederlander, doorsnee-Surinamer (kennelijk alleen die voorbeelden genomen vanwege het (extra) hoofdletterprobleem en (VD – zie lemma 'doorsnede') doorsneeauto, doorsneebaby, doorsneecomputer, doorsneedorp, doorsnee-echtgenote, doorsneekat, doorsnee-Nederlander, doorsneetuin, doorsneewoordenboek en ook nog als lemma: doorsneekwaliteit en doorsneeprijs. Op één punt gaat VD de fout in: bij lemma 'eucapnie' vinden we 'doorsnee koolzuurgehalte' *. Maar net als 'doorsneepyjamapartijtje' moet 'doorsneekoolzuurgehalte' dus echt aan elkaar; ik heb het gemeld aan VD!
* Niet gewijzigd, omdat doorsnee ook een bnw. is [GB, VD] en dus is 'doorsnee koolzuurgehalte toch verdedigbaar]