2690 Dictee dinsdag 26-04-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (555)

Dictee – dictees [2690]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 302, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (555)

1. Het gorisme is genoemd naar Al Gore. De gortenteller at gortebrij. Vroeger had je nog GOS-staten [Gemenebest van Onafhankelijke Staten – rond Sovjet-Unie]. Het gossypol [uit katoenzaadolie, remt spermaprodcuctie] veroorzaakt onvruchtbaarheid. Schrijf je 'gotiek' met of zonder h? Een gothic novel is een griezelroman. Bij de götterdämmerung gaat een bepaalde cultuur ten onder. Een gotspieuze gotspe [onbeschaamde brutaliteit] is wel erg dubbelop. Het goud op snee boek stond in de vitrine. Een fysalis is een goudbes. In de boekbinderij bestaat gouddepsel uit tipjes goud op een gekleurde snee. De elpee (lp) was een gouwe ouwe. Het goudessaai is een onderzoek of proef ter bepaling van het goudgehalte. Aan een van de goudkusten heeft hij goudgeld verdiend.

2. Mijn goudoom [rijke erfoom] houd ik wel in ere. De eschscholtzia is de goudpapaver. Het goudpurper is het purper van Cassius. Goudsteen (het en de) is chrysoliet. Een gouffre is een ondergrondse kalksteenkoepel. In de tuin stond een goudenregen en een blauweregen. Hij was een goudhaantje bij het zoeken naar goudguldens. Goudron wordt vervaardigd uit gezuiverd asfalt van Trinidad. Goulardwater (eau de goulard) is een verkoelend en opdrogend heelmiddel. Een goulashkroket is gevuld met een soort hachee. De gourde is de munteenheid van Haïti (HTG).

3. Gouteren is proeven, het goûter is het vieruurtje. A (À) son goût is naar zijn smaak, goût de contradiction is dwarsdrijverij. Een goutte militaire is een druiper. A go(u)verno (per gouverno, tot uw gouverno – een term uit de koophandel) betekent 'teneinde u daarnaar te richten'. Het Derde Rijk was onderverdeeld in gouwen. Algauw zagen we de gele gouw; die vloog boven de stinkende gouwe [zekere vaste plant]. Hij nam even de gouwenaar [pijp] uit zijn mond om
'gouwe-dozen-met-blikken-randen' [verbasterde vloek] te uiten. Het gps is het global positioning system, de gps is een gps-toestel. Een logaritmetafel was handig voor berekeningen (net als de rekenliniaal). Summa cum laude was de hoogste graad.

4. De graaitaks is de kleptocratentaks. Zie voor de heilige graal [fig.: hoogste doel waarnaar iemand streeft, ook: schaal of schotel van Jezus bij het Laatste Avondmaal] Van Dale. Een jonge dubbele graanjenever is een dubbelgebeide jenever. Hij was nu wel een graadje magerder, graatmager bijna. Grâce à Dieu [goddank], hij leefde nog. Het gracieuze meisje was een graculus inter musas (kraai onder de muzen), maar haar graciele voorkomen hield er een gracious living op na (T.adv. opna). Een graecus kent het Grieks op zijn duimpje. Je kunt zwijgen als het graf of iemand het graf in prijzen. Een grafheuvel is een tumulus. Er zijn heel wat uitdrukkingen die op -grafie eindigen: etnografie (beschrijvende volkenkunde), myelografie (röntgenonderzoek van het ruggenmerg), otografie (beschrijving van het oor), sigillografie (zegelkunde), kymografie (het registreren van drukveranderingen binnen de aderen), brachygrafie (snelschrijfkunst met verkortingen), cystografie [k] (röntgenonderzoek van de blaas en de urinewegen), kakografie (geschrift waarin vele en grove taal- en stijlfouten voorkomen) en xylografie (houtsnijkunst).

5. Een grafzuil is een stèle. Een grahambrood is zonder gisting bereid. De grain de lin is de vlasbloem (kleur: gris de lin). De gramineae (gramineeën) zijn de graanachtige planten. Een grammofoon is een platenspeler (pick-up). Zie voor grampie(s) Van Dale [growing retired active monied people in excellent state: welgestelde, gezonde oudere]. Een granaatfougas is een open granaatmijn, met een granaathouwitser vuur je granaten af en een granaatkartets is een s(c)hrapnel. Een shredder is een papiervernietiger. Grana padano is Italiaanse kaas. Groot zijn een grand(s) battements (bij ballet), een grand(s) cafés, grand cru [grands crus of grand cru’s], een grand(s) desserts, een grande(s) amoureuses (leeft geheel voor de liefde), de Grande Armée (1812), de grande(s) bouffes (schranspartij), grand(s) écarts (spagaat), grande(s) (aanzienlijke) dames, grande nation [geen mv.] en grande(s) passions.

6. De grandezza is de waardigheid. Een grand(s) foulards leg je over een stoel of bank (dat kun je er niet onder steken …). Grandguignolesk is luguber. Een grand(s) hôtels is een groot, statig hotel. Bij een grand slam kun je een grandslamtitel winnen, bij een grands prixs [of] een grand-prixtitel. Het is naast grandioze grandiositeit te veel om op te noemen: grand merci [hartelijk dank], grand old lady, grand opéra [grands opéras (+) of grand opéra’s], grand(s) pliés (en demi-pliés!), grand(s) seigneurs, grand siècle [geen mv.], grand(s) tours en grand(s) motets.

7. Granité is ijs dat tijdens het opstijven niet wordt geroerd. Met de granny wordt de grannysmithappel aangeduid. Een granulocyt is een witte bloedcel met korrels in het cytoplasma. Grappa is marc [drank]. Een gourmandise is een lekkernij. Wat is het verschil tussen graffiti [spuitbus] en (s)graffito [witte kalk op zwarte muur]? Een granadilla is een passievrucht. Spaans gras is de hanenpoot. De graslathyrus is een wilde soort. De lange slungel was een gratenpakhuis. Omdat koeien grasetende dieren zijn, moet je in het weiland niet grasmaaien, geen gras maaien dus. Thalia was een gezellin van Venus en dus een van de drie Gratiën. Hij was koning bij de gratie Gods (Dei gratia).

8. De gratin dauphinois is een gegratineerde schotel van aardappelen, melk en kaas. Een gratis dictum is een blote bewering. Hij deed een gratuite bewering over de schrijfwijze van 'gratuïteit'. Een graue Eminenz (grijze eminentie; meervoud: graue Eminenzen) is een éminence grise (meervoud: éminence(s) grises). Met een grauw en een snauw liep hij door het grauwgroene bos. Een grisaille is een grauwschildering. Met deze Graveerstift [sterrenbeeld] kun je niet graveren. Een burijn is een graveerijzer. De graves is een bekende bordeauxwijn uit het gelijknamige gebied. De ziekte van Graves [kort: graves] wordt ook ziekte van Basedow [kort: basedow] genoemd.

9. Bij kanker van de niercel heb je een grawitztumor. Grax blijft over bij de bereiding van traan uit walvissen. De Amerikaanse natie is een great meltingpot of nations. De Grebbelinie is een fortenlinie tussen Spakenburg en de Grebbe. De green shoe geldt de emittent (eigenlijk: het bedrijf dat ze uitgeeft), de greenshoeoptie de koper van de aandelen. Grège is ruwe zijde, greige is grijsachtig beige. De gregoriaanse kalender werd in 1582 ingevoerd [na donderdag 4 oktober kwam vrijdag 15 oktober]. In de greidhoek vind je alleen grasland. Waarom stort een hoofdaannemer bedragen op een g-rekening [geblokkeerd voor loonbelasting en sociale premies – om die veilig te stellen]? Gremzelisj is een bepaald pesachgebak (vergelijk: kiesjeliesj – bij Poerim, hamansoren]). De grenache levert blauwe en witte wijndruiven op.

10. Amerikaans grenen heet ook wel pitchpine. De rijksgrenzen zijn duidelijk te herkennen. Buckystralen liggen tussen gewone röntgenstralen en ultraviolet licht in. Een grex venalium is een kudde huurlingen. De planken lagen grieks en dwars door elkaar [schots en scheef]. Waarin verschillen de Griekse [gregoriaanse] en de juliaanse kalender? Zie boven. De auteur van het beste kinderboek krijgt jaarlijks de Gouden Griffel. Een grigri is een amulet. De gras- is geen familie van de gravelbijter. Graskarsoeten (niet meer in VD) zijn gewestelijk madeliefjes. Een greyhound is een grote hazewind. Men kende de grijsaard als grijnzaard (knorrepot). Een griffon is een ruigharige staande jachthond. Ben jij nu de bob [bewust onbeschonken bestuurder]?

11. De putsch had plaatsgegrepen. Een litotes voor 'er is wel een grijpstuivertje aan te verdienen' is 'heel wat'. De GSD is de Gemeentelijke Sociale Dienst en een gsg is een gemeentelijke scholengemeenschap. Een gsm'etje (om te gsm'en) is een mobiele telefoon en het gsm is global system for mobile communications, een internationale standaard. Met een gsm-elleboog lijd je aan het cubitaletunnelsyndroom. De benaming gsr-kit komt van gunshot residue. Grikwa's behoren tot een mengras van blanke mannen en Hottentotse vrouwen (Khoikhoivrouwen). Met een grill maak je grillades, een grille zit voor op een auto. Met grime [ie] ga je het toneel op, de grime [aaj] is een van oorsprong Britse stijl in de popmuziek die beïnvloed is door onder andere hiphop, drum-'n-bass (jungle), 2 step (muziek, iets anders is: twostep, een stepdans) en reggae.

12. Na het grinden (ook: grinten) lag er een mooi grindbed. Een grisaille is een grauwschildering. Gris de lin is lila-achtig blauw. Een gris-perle japon is parelgrijs. Het grisou is mijngas. De grivn(y)a (hryvnja) is de munteenheid van Oekraïne [UAH]. Hij verdiende grosso modo drie ton. Op grizzlyberen wordt nog geen grm (gemodificeerde radicale mastectomie, het wegnemen van borst- en okselklieren) toegepast. Soma(to)tropine (somatotrofine) is een lichaamseigen groeihormoon.