Idee
1. Gokje: zelfs met 'idee' kun je wel een column vullen. We zullen zien. Het lemma idee in VD geeft mv. ideeën en verkleinwoord ideetje. Meestal is het lidwoord 'het': het plan is het idee. Heel archaïsch en ouderwets (met name in de filosofie) kom je ook wel 'de idee' tegen, maar dat wordt eigenlijk alleen nog gebruikt m.b.t. de ideeënleer van Plato, die platoonse leer. Let op samenstellingen en afleidingen: ideëel (ideële), ideeëloos, maar ideeënarmoede, ideeënrijkdom en ideeënwereld.
2. Allereerst met '*idee*' nog een paar vreemde eenden in de bijt: antideeltje (ziet u idee?), armeluisorchidee (paddenlelie), boeideel (boeiboord), fideel, een geaffideerde (vertrouweling), geconsolideerd (vastgemaakt, bevestigd), gedecideerd (vastberaden, vastbesloten), geïnvalideerd (gehandicapt), hallekidee (ter aanduiding van een plotseling geluid of gebaar, een onverwachte beweging, gebeurtenis), infideel (ontrouw, trouweloos), irideeën (plantkunde: irisachtigen, lissenfamilie), kruideel (plank voor een karrenbaan, synoniem: schuierplank), maanorchidee, orchideeënfamilie etc. en weide-erts (velderts, ziet u het 'idee' hierin?).
3. Woorden die zijn samengesteld met 'idee' zijn: basisidee (grondgedachte), godsidee (idee dat men heeft van een opperwezen), noodlotsidee (noodlotsgedachte), staatsidee (staatsbegrip: idee die men zich van (het wezen van) de staat maakt), waanidee (waandenkbeeld, met name als ziekelijk verschijnsel) en wetsidee (vooral in de verbinding wijsbegeerte der wetsidee: een filosofische opvatting volgens welke een centrale theoretische idee aan alle wijsbegeerte ten grondslag ligt).
4. Ten besluite een aantal begrippen die echt met 'idee' verbonden zijn: vergeet ook de ideeënbus niet, het idee-fixe (meervoud op n of s, gedachte – hetzij op reële grondslag, hetzij zuiver waandenkbeeld – die iemand voortdurend bijblijft en al zijn andere gedachten beheerst, synoniem: dwangvoorstelling), idée reçue (meestal meervoud – met s –, overgeleverd, algemeen aanvaard idee, conventionele voorstelling, conventioneel beginsel) en idées de derrière la tête (gedachten die uit de achtergrond van het bewustzijn opkomen – Blaise Pascal). Voor de volledigheid kijken we nog even binnen de artikelen waar '*idee*' in voorkomt: toernooideelnamen(!), geen idee = geen benul, chloorbenzylideenmalononitril(! stofnaam, bepaald type traangas, met name CS-gas), pasteideeg, gefluorideerd, geoxideerd, gekandideerd, geliquideerd, lievelingsidee, gerevalideerd, reuze-idee en Sire (Stichting Ideële Reclame). Zo, daar moeten we het dan maar mee doen …
Geen opmerkingen:
Een reactie posten