2203 Dictee zondag 02-05-2021 (1) dictee Dictee van de dag (196)

Dictee – dictees [2203]

Oefendictee 661 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (196)

1. Dat is een ribbemoos [grote, ruwe kerel] van een vent. Rips is ribbetjesgoed. Een ribbroek is van corduroy. Het ribosoom-RNA heet ook r-RNA of ribosomaal RNA. De voltairestoel [geen lemma in VD] had een zitting van richelieuwerk [borduurwerk]. De guide of jalonneur draagt de richtvlag [begin en einde van de groep bij defilé]. Wat is een ricochetschietgat [voor houwitsers]? Komt castorzaad van de ricinusboom of  -plant? Ja. Een ridderzate is een havezate. We kennen Ridders in de Orde van Oranje-Nassau en ridders in de orde van het Gulden Vlies. De Ridderzaal is een gebouw op het Binnenhof in Den Haag. De ridders van de ronde tafel zijn ridders van koning Arthur. 'Ridder van de droevige figuur' [el caballero de la triste figura] was de bijnaam van Don Quichot de la Mancha, hoofdpersoon van een roman van Cervantes. De korfbalclub heette THOR: tot heil onzer ribbenkasten. De Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem steunt christenen in het Nabije Oosten.
1,2-dihydro-4-methoxy-1-methyl-2-oxonicotinonitril is ricinine, toch?

2. Ridere in stomacho: in zijn vuistje lachen (ook: rire entre cuir et chair). Ridiculum dictu: het is belachelijk om te zeggen; het is bespottelijk. Ridiculus mus: iets nietigs. Rien appris ni rien oublié: niets geleerd en niets vergeten. Deze woorden zouden zijn gezegd tot de
ci-devants, tijdens de Franse Revolutie en het Keizerrijk spotnaam voor voormalige adellijke en vorstelijke personen, de emigranten. Rien ne va plus: niets telt meer (zegt de croupier). Blyths rietzanger is een zeldzame herfstgast [vogel] in Noordwest-Europa. Wil je die vioolriff nog een keer spelen? Een riffie is een Riffijn [Rifgebergte, Marokko]. Wanneer is zijn rijexamen? We kennen het Britse Rijk, het Rijk van Nijmegen en het rijk der Longobarden. Hij is van rijkswege, door het Rijk, aangesteld. En hier zijn nog wat rijken in de aanbieding: het duizendjarig rijk (Openbaringen), het rijk der duisternis (het rijk van (de) Satan), het rijk van Karel de Vijfde [letters – anders Karel V], het Hemelse Rijk of het Rijk van het Midden (China), het Verborgen Rijk (Ethiopië), het Heilige Roomse Rijk [HRR] en het Derde Rijk [WO II].

3. Rijk rijm is rime riche. Hebben zij deelgehad aan het rijke roomse leven? Een croesus is zo rijk als Croesus. Niet elke rijkaard heeft een rijkaart. Dit landschap heeft een uberteit aan variëteiten van planten. Maar dat krijgt wel überaandacht, vind ik. In de Rijksmunt worden rijksmunten geslagen. Een rijmelaar is een poëtaster, pruldichter (met als personificatie Jan de Rijmer) of versifex. Een rijnboot is een passagiersboot op de Rijn tussen Keulen en Mainz. Zijn rijnsburgers [bv. de gele ui] vastkokend? De RIJP is de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Daar ligt een rijsstortebed. Na de rijstebrijberg dooreten lukte het. Een rijstmes is een aniani. Rilievo schiacciato: Italiaanse reliëfstijl uit de 15e eeuw. Rime batelée: rijm bestaande uit klankovereenkomst tussen het slotwoord van een versregel en een of meer (delen van) woorden in de volgende regel. De ring van Gyges kan je onzichtbaar maken en geven wat je maar wenst en de cardan(us)ring of ring van Cardanus gebruikt men voor de ophanging van instrumenten.

4. Zijn Rijnsburgers [collegiant, reformateur – opgericht door de drie gebroeders Van der Codde te Warmond, later verlegd naar Rijnsburg] vasthoudend? De ooit terbeschikkinggestelde werd later zelfs nog een terdoodveroordeelde. Een ringduin is een uitwaaiingskom. De ringel-s wordt voor 'sz' gebruikt. Had u weleens gehoord van Liesegangse ringen (in een gel)? Een ringstaartmaki is een katta. Trichofytie is ringvuur. Ringxiety [wel gedacht, maar niet gebeld] leidt tot teleurstelling. Het brekend glas deed van rinkeldekink. Een rinoceros (rino) is een neushoorn. Rinopneumonie is neus-longontsteking bij paardachtigen. Rinse appelstroop zou je ook rijns kunnen noemen (smaakt als rijnwijn). Wordt er bij riofunk (bailefunk – baaj-luh, favelafunk) vaak rioja [Spaanse wijn, Ebrodal] gedronken? Wist je dat R.I.P. ook 'rest in peace' kan betekenen [naast requiesca(n)t in pace]? Die bloes (blouse) is van ripszij(!) gemaakt. Met RIS wordt de Republik Indonesia Serikat (Verenigde Republiek Indonesië) aangeduid. R.I.S.A. staat voor Romanorum Imperator Semper Augustus (de altijd zeer verheven keizer der Romeinen).

5. Risjes [kleine versprekingen] verraden antisemitisme. Ik begin maar niet aan die risky [hachelijk] business. Wie noemt ritalin nou rilatine [BE! – geneesmiddel ADHD]? Rite creatus: op wettige wijze verkozen, aangesteld en rite de passage: overgangsrite. Hij had een rittenkaart, een twaalfrittenkaart [in letters] (ook: 12 rittenkaart [in cijfers]). Het RIV is het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid. Rivastigmine vertraagt de ziekte van Alzheimer (kortweg: alzheimer). Rixari de lana caprina: ruziemaken over niets. Cornwall, Sussex en Devon vormen de Engelse Rivièra en hebben een rivièraklimaat. Onchocerciasis is rivierblindheid.

6. Friezen zijn rjucht en sljucht: oprecht en eenvoudig. Een R.M.C. is een Reverendi ministerii candidatus: kandidaat tot het eerwaardig leraarsambt (aspirant-dominee). Wat houdt RNA-sequencing in [vaststelling volgorde nucleotiden]? Een roadtrain is een supertruck of XXL-truck [XXL ook bnw.: XXL truck?]. Roastbeef is rosbief. Ze wonen in een ROA-woning (Regeling Opvang Asielzoekers). Wat houdt het robinhoodprincipe [winsten voor dekken van andere verliezen] in? Ze zit op een roc [regionaal opleidingscentrum]. Roderen is een kwestie van rodage [inrijperiode]. Gooi het maar achter de rodo's (de rododendrons). Waar vind ik de roei- en zeilvereniging? In de papiermolen functioneren de hollander [maal- of roerbak] en de heelgoedhollander [maakt het heelgoed: de bereide pap]. Ken je de Roetheense centaurie en kamille [uit Roethenië]? In de jeugdtaal staat rof voor moeilijk. Hij zou zijn ondergang tegemoet gaan. De ROI is de return on investment. De rois fainéants zijn de nietsdoende koningen [geen feitelijk rijksgezag, NL: Vadsige Koningen]. De Roi-Soleil is de Zonnekoning. Rokou [oo au] is orleaan [geelachtig rode kleurstof, anatto van de anattoboom]. Het cantilenegeluid was zangerig.

7. In de Duizend-en-een-nacht en ook in Middelhoogduitse gedichten wordt een fabeldier, een reusachtig grote vogel, Rok genoemd. Een cantharide is een Spaanse vlieg, leverancier van een afrodisiacum [geslachtsdrift prikkelend, stimulerend middel]. Het Canticum Canticorum (Lied der Liederen) is het Hooglied. Een canyon [alleen VD] [èh, uh] is een cañon [ah oh]. Dat meisje is een echte capriceverkoopster [gril, luim, kuur, nuk]. Een capote anglaise is een kapotje [condoom]. Bij capoeira [kaa-poe-wee-raa] moet je aan zelfverdediging denken. De capo di tutti capi is baas boven baas. Capax imperii nisi imperasset (niet meer in VD): in staat (geacht) te regeren als hij niet ook daadwerkelijk geregeerd zou hebben. Ken je canzonedichters [lyrisch gedicht met gelijkgebouwde strofen]? Cantus firmus (canto fermo): melodie in hele noten waartegen contrapunten zijn geschreven en canto figurato: versierde zang, vergelijk belcanto. Captatio benevolentiae: poging van de spreker of schrijver om de lezer of de hoorder gunstig voor zich te stemmen. Monniken dragen capucen [monnikskap].

8. Captatio verborum: jacht maken op fraaie woorden, caput mortuum: dodekop, caput mundi: hoofdstad van de wereld, een benaming voor Rome en caput Nili quaerere : een onbegonnen werk beginnen [lett: de bronnen van de Nijl zoeken]. Carbamazepine is een geneesmiddel tegen epilepsie. Carbone (atro) notare (niet meer in VD): (iets) zwart afschilderen. De carottentrekker [peen] ging 's avonds voor het carottespel [biljarten, soort catenaccio]. Cardo questionis (cardo rei, cardo rerum): de kern van de zaak, datgene waar het eigenlijk op aankomt. Een casanova is een vrouwenversierder. Hij gaf het carrément (ronduit, vierkant) toe. Gelukkig komt het cas fortuit [niet kunnen betalen door schuldenaar] niet zo vaak voor. Kennen jullie het casimireffect [aantrekkingskracht ongeladen platen in vacuüm]? Casu quo (c.q.): in welk geval, in het zich voordoende geval, casus belli: onmiddellijke aanleiding tot oorlog, casus criticus: kritiek geval, casus foederis: geval waarin het in een verdrag gestipuleerde [bepalen, bedingen] in werking treedt, met name waarin gewapende hulp verleend moet worden.

9. Een carabas is een parvenu [blaaskaak, laat zich voorstaan op rijkdom]. De casus obliquus is de verbogen vorm en de casus rectus de onverbogen vorm . Catechu is hetzelfde als cachou [adstringerend, samentrekkend middel], het catgut is een zekere hechtdraad, in Groede [Zeeuws-Vlaanderen] zijn er nog catsiaanse [aan Cats] herinneringen, een cattery is een kattenfokkerij, een caucus (meervoud: caucuses) is een groep mensen met dezelfde politieke denkbeelden en causa causans betekent de werkelijke, onmiddellijke oorzaak, causa efficiens: mechanisch werkende, ook rechtstreekse oorzaak, causa finalis: op een doel gerichte oorzaak, causa movens: beweegreden, causa perpetua: blijvend gevolg of nut, causa petendi: grondslag van de eis, causa petitionis: oorsprong van de vordering, causa primaria: allereerste oorzaak, in de theologie met name ter aanduiding van God, causa proxima: onmiddellijke oorzaak en causa remota: achterliggende oorzaak. Een cavaliere servente is een gedienstige ridder.

10. Een cavalier seul is een einzelgänger. Caviare to the general: kaviaar voor het volk [Shakespeare, Hamlet]. In Córdoba was het te doen. Het CDA is het Christendemocratisch Appel. Het cDNA [complementary] is dubbelstrengig [vgl. mtDNA]. In Ghana betaal je met cedi's [GHS]. De ceanothus is een sierheester uit de wegedoornfamilie. In cd-v staat de v voor video. Een celestijn [celestijner, celestijner monnik] is ook aan het celibaat gebonden. Hoeveel is dat op de celsiusschaal? In het cenakel werd het Laatste Avondmaal gehouden. Censor librorum: boekenkeurder en censor morum: zedenmeester. Wat is een cenotaaf [s] (antwoord: een leeg grafmonument)?