Dictee - dictees [2183]
Blogversie Vierde online BeNeDictee 2021-04
De 80 woorden in vet en 10 in de shoot-out rood en vet moesten worden ingevuld. Toelichting in blauw.
Haal de beenderman [= Magere Hein, de dood] uit de duisternis, hij hoort bij ons (auteur: René Dijkgraaf)
1. Flits!
Wat was dat?
Dat was je leven, jongen.
Dát was snel, mag ik er nog een?
Nee, sorry.
2. John
Cleese' [niet in wdb. – eindigt
op sisklank – s] beroemde tekst
verwoordt pregnant ons gevoel bij het ontwaren van Kille
Kobus
[de
dood].
Maar daar is meer over te zeggen. Sommigen, onder wie ikzelf,
proberen uit het leven te halen wat erin
zit [erin
zitten, GB],
omdat onze tijd op aarde beperkt is. Anderen zien hun bestaan meer
als droog oefenen voor het échte leven na hun verscheiden, waarvoor
dan eerst nog een sanhedrin-
[Hoge Raad bij de
Israëlieten ten tijde van Christus]
of Rota-achtig
[rechtscollege van de
Heilige Stoel] toelatingsexamen
nodig is. Beide groepen laten het sterven zelf vaak buiten
beschouwing, soms omdat ze meer aandacht hebben voor de
kleine
dood [petit
mort, het orgasme] dan voor de
grote, of gewoon omdat het saintes
nitouches
[kruidje-roer-mij-niet]
zijn. Hoedt
[zonder ‘zich’:
Hoed] u zich voor struisvogelangst,
er huizen heus geen fyofyootjes
[fyofyo = tropische
bedwants] in het sterfbed! Anders
lopen we het gevaar onvoorbereid te zijn wanneer we zelf grondheer
[= dood en begraven]
moeten worden. Dan kan Vriend Hein
[de dood, Pietje de
Dood] ons onaangenaam verrassen,
want zelfroosteren
[zelf de werktijden
bepalen] is er niet bij en hij kent
onze naw-gegevens
[naam,
adres,
woonplaats].
Hij vindt ons echt, al wonen we op de hoogstgelegen
[lemma GB]
berg.
3. Wanneer
de groene zoden langzamerhand in het zicht komen en de canopendeksels
[canope + n = asurn,
lijkvaas] al klaarliggen, wordt het
noodzakelijker en makkelijker het levenseinde op ontspannen wijze te
bespreken. Ouderdom maakt vrij. Met die vrijheid wil ik u vanavond
graag lastigvallen. Niet in klassiek
Grieks of Hoog-Costa
Ricaans [vgl.
Plat-New Yorks],
maar ik zal het gebruik van hypallage's
[vb.: een goed glas
wijn i.p.v. een glas goede wijn] en tongtwisters
[uit Engels; twister = o.a.
tornado - tongbreker] niet schuwen. Hopelijk zult
u daarover niet met me ruziemaken
[wel: ruzie zoeken]... (En anders heb ik wel een serestaatje
[seresta = kalmeringsmiddel]
voor u.)
4. De
navolgende vraag is essentieel: hoe
komt het toch dat veel mensen denken de Knekelpiet
[de dood – VD,
hoofdletter – in citaat – mogelijk betwistbaar, vraag aan VD]
op een dwaalspoor te kunnen brengen door zijn bestaan te verzwijgen?
Dat heeft mijns inziens alles van doen
[m.i. los – vandoen
(GB) = nodig] met maatschappelijke
veranderingen. De meeste mensen hebben
tegenwoordig ruim tijd voor individuele ontplooiing, pret maken en
voor de staatsloterij
[GB/VD
– alleen met ‘Nederlandse’ ervoor zou het wellicht een
eigennaam kunnen zijn - maar: GB/VD: s].
Spreken over moeilijke onderwerpen als ons inslapen wordt dan algauw
iets beangstigends. Niet zo erg als de Grande
Peur [natie
bedreigd door de onheilen van de Revolutie]
voor de Franse
Omwenteling [=
Revolutie],
maar toch. Ook de toenemende secularisering is van invloed.
5. Maar er speelt iets veel belangrijkers: vroeger lichtten mensen het anker in de schoot van hun familie. Opa, die de vruchten zijner dagen afristte [afristen – zoals van bessen - afrissen bestaat niet] in het gezin van zijn dochter, werd magerder, kreeg aangezichtsspiermyorrhexis [spierscheuring] en osteofyten [kleine botwoekering in de buurt van een gewrichtsvlak], waarna ecchymoseverschijnselen [bloeduitstorting onder de huid - mv. + n/s] en ascites [buikwaterzucht] het verwisselen van het tijdelijke met het eeuwige aankondigden. Bijna iedereen leerde op die manier Pietje de Dood [als elders] op een intieme manier kennen voordat ze zelf verflenst [ww. verflensen = verleppen] waren, dat was mooi en natuurlijk. Tegenwoordig is het aantrekken van de houten jas echter grotendeels uit onze huizen verdwenen en uitbesteed aan gaazen [geriatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis], verpleeghuizen en hospices. Dat is een verarming, omdat het meemaken van een overlijden aanzet tot nadenken over hoe we zelf kassiewijle [ook: kassiewijne = asjeweine, etc., dood] zouden willen gaan. En – nog belangrijker – over de manier waarop we het ons resterende levenssaldo zouden kunnen gebruiken.
6. Julian
Barnes – bepaald geen gesjochten
jongen
[helemaal
achteropgeraakt]
of janongeluk
[pechvogel,
mispunt] –
verwoordde dat zo: 'De dood definieert het leven en als je je daar
niet constant van bewust bent, heb je geen idee wat leven is. Je moet
weten en voelen dat het aantal dagen met margaux
[wijn,
medoc],
gamay
[wijn
uit gelijknamige plaats]
en
baccaratrozen
[grootbloemige
roos, dus plant, ook: symbool]
beperkt is, vooral als het
vuur nog maar laag
brandt.
Als u de kraaienmars in de verte hoort, geniet u meer van wat het
leven u biedt', zoals bijvoorbeeld bûter,
brea en griene tsiis [,
wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjuchte Fries –
Grote
Pier liet je dat zeggen om te kijken of je wel een echte Fries was
...].
Uw herinneringen, zowel aan nymfaea
[mv.,
nymfaeum = fontein]
als aan jambenverzen
[jambe
= versvoet + n],
worden dan mooier en dieper. Want wijn wordt sneller azijn dan u
denkt en de rozen zullen verdorren in stinkend water voordat u het in
de gaten heeft. Een tweede
kans krijgt u niet en uitstel met een namptissement
[storting bij voorraad
– namptiseren heeft synoniem nantiseren, dus ook nantissement lijkt
correct - andere uitspraak], is niet mogelijk.
7. Hoe
kunnen we de eeuwige jachtvelden beter toelaten in ons dagelijks
denken? Essentieel daarbij is het accepteren van uw leeftijd. Niets
is zieliger dan iemand die denkt de truc
van (de)
jen
[het
geheim van de smid]
te kennen om altijd jong te blijven,
bijvoorbeeld door behandeling met een filler [Hongaarse
munt en rimpelvuller] (natuurlijk
niet met de aan pengö's
[oudere Hongaarse
munt] gerelateerde munt met dezelfde
naam). Of oudere mannen met een van brandebourgssluitingen
[brandebourgs - alleen mv. - kunnen
aan een uniformjas zitten] voorziene
jas en een jonge vriendin zonder dyspareunie
[pijn bij coïtus]
en met een nieuwe motor, waarmee ze zich aan de 3VO-regels
[3VO is een
gefuseerde veiligverkeersorganisatie]
onttrekken. Bestaat er iets zieligers? Deze
janpotages
[maar: jean potages,
hansworst - andere uitspraak] slaan, door gekunsteld
actief te blijven, een wezenlijk deel van hun leven over, vanuit de
illusie dat ze daardoor de engel des
doods [doodsengel,
zegt joden hun tijd aan] op afstand
houden. Dat is dom, ook al studeerden ze wellicht aan een th
[technische
hogeshool]
en weten ze wat een bissectrice
[hoekdeellijn]
of zelfs wat
fischer-tropschsynthese
[zekere industriële
productie van koolwaterstoffen] is.
Zij zien als het ware de segerring
[tegen een axiale
verschuiving van een wiel op een as]
of asspie
[buiten dictee:
as-spie] aan het eind van hun
levensas niet. Vooraltijdjongers [jonger, mv. jongers of jongeren - leerling, volgeling van Christus] raken buiten adem. Ze hebben geen
tijd voor een kalme terugblik in het licht van de ondergaande zon.
Geen heerlijk lange middagen met vrienden, luisterend naar muziek in
mbalaxstijl
[mbalax –
muziekstijl Senegal] of desnoods naar
baithak gana
[SR:
traditionele Hindoestaanse volks- en dansmuziek],
mijmerend over vroeger en over the debt which cancels all others [=
de dood]. Levensverhalen zijn
belangrijk, want je bent wat je gedaan hebt. Zonder levendige
herinneringen onder je rari nantes
[o.a. zeldzame
haartjes op een bijna-kale
schedel] wordt het leven
voornamelijk een vlucht uit betekenisloosheid. Je houdt dan, als een
soort schlemiel
[sukkel, pechvogel]
met incidentele
sjlemazzel
[bij
joden – pech(vogel)]
[slemassel
kan niet, dat is een het-woord],
in feite op te bestaan, lang voor je daadwerkelijk asjeweine
[zie eerder:
kassiewijle, kassiewijne] (met een ei'tje
[klank
– net als a’tje, o’tje, eu’tje],
Bob!) bent.
8. Oudere
mensen bezeilden een leven lang de wateren, vaak met prachtige
uitzichten op weelderige kusten. Ze weerstonden stormen, ze
repareerden door bosscheuren
[in hout, al in de
boomstam ontstaan] verzwakte planken
van hun schip of desnoods een zaathout
[zware
balk, tegenkiel, bodem schip].
Nu liggen ze in de haven, waar ze samen met leeftijdgenoten genietend
kunnen terugblikken. Het wordt dan steeds makkelijker te aanvaarden
dat kapitein Jas
[inlandse doodgraver
Nederlands-Indië – van: Jasper]
niet voor niets in de verte nadert, maar dat hij terecht
komt
[op
de goede plaats, hier niet: terechtkomt!].
Of u nu pyrronist
[je moet aan
alles twijfelen: Griekse sceptische filosoof Pyrrho]
bent of uw heil liever zoekt in qi
dao
[Tibetaanse
meditatietechniek],
u moet oud willen worden,
dat is veel beter dan gekunsteld
jong blijven.
Echt, ouderdom is helemaal
da
bomb!
[uitspraak? Betekenis: te gek, heel goed, jongerentaal]
Laten we daar
een glaasje dum
[Bargoens:
jenever] of
een poesje
[pousse-café]
op drinken.
9. Tegenwoordig
komt de dood
vaker
dan vroeger onuitgenodigd
mijn bewustzijn binnen. Bijvoorbeeld als de buitenwereld een
duidelijke parallel met het groene laken (niet dat uit de café
billards
[biljartcafé])
laat zien: de avond die valt, de dagen die korter worden, of bij het
ondergaan van psytrance
[muziek:
psychedelische trance
= housemuziek].
Dat is ontroerend en het helpt me te accepteren dat ook ik straks
kleiner ga wonen.
Ten slotte: de schoonvader van Daniel Klein, filosoof, zei op zijn
sterfbed: "Het is een voorrecht geleefd te hebben". Het
lijkt me prachtig zo tevreden en bezield te kunnen zijn wanneer ik
zelf, na betaling van een obool
[Oud-Griekse
pasmunt – GB!],
de valreepsscepters
[voor
opklauteren van schip] van
Charons
boot
[veerman
naar de onderwereld]
gebruik alvorens ik het Stygisch
wed [=
Styx, scheidingsrivier onderwereld]
overga
[de
brug, de rivier, de straat overgaan]!
René Dijkgraaf, april 2021
Shoot-out:
10. Ik ben benieuwd wat u van dit memento mori vond. Er bestaat geen KPI [key performance indicator] voor en ik sta niet als schrijver genoteerd aan de Straits Time Index [STI, Singapore] of bij de KvK en F [Kamer van Koophandel en Fabrieken (vrijwel altijd: KvK)]. Waren de metaforen niet te flauw? Had ik ook de zeisenman en Jan Langbeen moeten noemen? Zou een StuBru'er [Studio Brussel] de tekst nieuwswaardig vinden? Al slaat u me dood, ik weet het allemaal niet.
11. Ik
schreef al eens een tekst over mijn atheïsme (De Yggdrasil
[noordse mythologie:
de wereldboom] bloeit), over mijn
verkeerde grappen, en nu taste
[ww. optassen,
op de schouders leggen - ww. optasten bestaat niet] ik u dus mijn gevoelens
betreffende het omgaan van het hoekje op. Zo leert u mij steeds een
beetje beter kennen. Intussen peins ik alweer over mijn volgende
dicteeonderwerp. Nolijeheine
[uitroep
van verbazing of verontrusting],
wat is dat lastig! De liefde? Kleinkinderen? Een Caribisch eiland
als
Saint
Kitts en Nevis
[constitutionele
monarchie binnen het Britse Gemenebest]?
De psychologie van Mihály
Csikszentmihályi
[VD,
lemma ‘flow’]?
Mijn vinger verlaat mijn beeldscherm niet terwijl ik van de ene naar
de andere letter ga, maar als ik uitgeswypet
[swipen = navigeren,
vegen, swypen = als omschreven] ben,
weet ik het nog steeds niet. Nochtans zult u het horen als ik mijn
zoektocht af heb, denkelijk vóór u uw klompen gaat wegzetten [= sterven]!
Bronnen
Travels with Epicurus Daniel Klein
Nothing to be frightened of Julian Barnes
Diverse geschriften Gerard Reve
In Praise of Idleness Bertrand Russell
Geen opmerkingen:
Een reactie posten