3108 Dictee dinsdag 17-01-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (821)

Dictee – dictees [3108]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 036, geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (821)

De Dáil (Éireann), een frankenstein, de Gentse paaz en cholecystitis

1. Fondue eten is fonduen. Hebt u kortgeleden nog gefonduud met een heerlijke vlees- of kaasfondue? Of is dat al lang geleden, zo’n fonduetje?

2. Voor een fullprof (bijv. voetballer) hoeft geavanceerde, sophisticated, apparatuur zeker niet foolproof [beveiligd tegen onoordeelkundig gebruik etc.] te zijn.

3. Het lopendebandwerk [lopende band] in de autofabrieken heet ook wel fordisme en is zo genoemd naar Henry Ford. Zijn auto’s noemen we een Ford.

4. Er zijn drie soorten franciscanen (kordeliers): kapucijnen, conventuelen en minorieten (minderbroeders).

5. Parlementen hebben opvallende namen: het Vlaams Parlement, de
Staten-Generaal, in Denemarken de (het) Folketing, in Rusland de Doema [Staatsdoema], het Lager- en Hogerhuis in Engeland [House of Commons, House of Lords], de Knesset in Israël, de Sejm [uitspraak seem] in Polen, de Cortes in Portugal en Spanje en de Dáil Éireann [dojl-èh-ruhn] in Ierland.

6. Een frankenstein is een malafide wetenschapper, die gm-voedsel – de term slaat op genetische manipulatie – etende gedrochten creëert.

7. Het franquisme [vgl. Franco] – de aanhangers ervan heten franquisten – is een falangistische [fascistisch, extreemrechts – ook: extreem rechts] politieke beweging in Spanje rond die voormalig(e) dictator.

8. Die vrolijke frans kent Frans als een koe Spaans. Hij had een leven als vrolijke Frans.

9. Zou je bij het freefighten ook een free kick mogen geven? Dat is wel goed voor free publicity. Denk ook aan de MMA, de mixed martial arts.

10. Een freinetschool [ee/èh, (t)] is een fremdkörper [past niet bij de omgeving] in het uiterst frêle [broos, teer] en heel roerige onderwijswereldje.

11. Fungicide [schimmel- en paddenstoeldodend] middelen doden schimmels en paddenstoelen, funfur is nepbont, realo [zo'n politieker bedrijft realpolitik] is het antoniem van fundi [politicus vanuit levensbeschouwelijke principes], funest is verderfelijk (pernicieus), funshoppen is statten i.t.t. funshoppen [haastig inkopen doen]. Hier zijn nog wat dicteewoorden: derdewereldland [derde wereld], viersterrenhotel [vier sterren], logistiek medewerker en logistiekmedewerker(s)functie, penc/tjak-silatbeoefenaar [VD alleen c, GB beide vormen – Indonesische vechtsport] en chaebol [uitspraak: dzjèh-buhl, betekenis: Zuid-Koreaans industrieel conglomeraat].

12. Mijn future [fuu-tuu-ruh, aanstaande (vrouw)] is futuriste [stijl in de kunst], die nogal wat futures [fjoet-sjuhr], waardevolle termijncontracten, meebrengt.

13. Kent u uw klassieken, in dit geval de futen? Daar horen onder andere bij de geoorde en de gewone fuut, de satijnduiker, en de kleine fuut, de dodaars.

14. Cleistogame bloemen blijven als knoppen gesloten en brengen toch vruchten voort.

15. Zullen we op chic gaan naar de gaaz [geriatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis] ? Of ligt moeder momenteel in de Gentse paaz [psychiatrisch dito]?

16. Gabbro is een grofkorrelig gesteente dat bestaat uit basisch plagioklaas [mengsel van albiet en anorthiet] en augiet (colofoniumsteen).

17. Een gaffelvormige [tak met 2 uitlopers] buis of broekstuk heet Y-buis [ei], een sterke kerel heet een gaillard [ook: lettertype, dan ook: galjard] en een buikkorset heet een gaine [uitspraak: gèh-nuh].

18. Een galiameloen is een meloen met lichtgeel vruchtvlees, je zou willen zeggen: dus niet galgroen of biliverdine, maar dat zijn helaas geen kleuren [wel: stofnaam].

19. Een galjak is een breitschwanz met geringe beharing. Dat breitschwanz is de behaarde huid van te vroeg ter wereld gekomen, onvoldragen lammeren van het persianer [znw., bnw.] of vetstaartschaap. De term galjak komt trouwens uit Oezbekistan.

20. Cholelithiasis [ook: cholelithiase] is de bekende galsteenziekte. Galblaasontsteking is in het Latijn cholecystitis.

21. Het woord legering/legering heeft twee betekenissen. De uitspraak verraadt wat bedoeld wordt. Hier wordt allereerst legering bedoeld. Zamak is een legering van zink, aluminium, magnesium en koper, rosemetaal bestaat uit 1 deel tin, 1 deel lood en 2 delen bismut en wordt gebruikt voor het maken van clichés en van letterzetsel. Prinsmetaal (prinsrobertsmetaal – koper en zink) lijkt op goud, oreïd is een legering van 90% koper en 10% zink, manganine bevat koper, mangaan en nikkel. Een kwartiermaker zorgt voor de legering. Engels goud is een legering van 14 delen goud met 6 delen zilver en 4 delen koper, christoffelmetaal is verzilverd nieuwzilver, caliet bestaat uit ferroaluminium en nikkel, de bijna witte legering bathmetaal bestaat uit zink en geelkoper, alpaca is een bepaald type nieuwzilver, maar ook een Zuid-Amerikaans bergschaap, de kleine lama, en Algerijns metaal ten slotte bestaat uit tin, koper en antimonium.

22. Een garde-manger is een kok voor koude schotels, een
garde-meuble een opslagplaats.

23. Met garen en band loop je, garens wind je op [om] een klosje. We kennen kevlar- [aramidevezel van zeker merk], nylon- [kunststof] en crêpegaren [gekroesd, niet-glanzend weefsel van linnen draden = krip]. Denk ook aan nylon-6 en koolstof-14.

24. Haar man is ook bezig met garen en band. Hij is garentwijnder [draden ineendraaien]. Zij is garen-en-bandvrouwtje; ze wilde geen garen-en-bandwinkel vanwege haar garnalenverstand [klein, bekrompen].

25. Er zijn veel gassen. We noemen zyklon B [in concentratiekampen!], acetyleen(gas) [bijv. bij lassen], cyaan(gas) [zeer giftig], yperiet (ook: ypriet, mosterdgas, WO I bij Ieper – Ypres – Frans, niet in wdb.), lpg (liquefied petroleum gas) en lng [liquid natural gas, vloeibaar aardgas].

26. Gasco is een term bij het omberen en quadrilleren: de twee zwarte azen zijn dan in één hand.

27. Xeniën zijn geschenken van gastheren aan gasten. Gasteromyceten zijn buikzwammen.

28. De stresscardiomyopathie heet in goed Nederlands nog steeds het gebrokenhartsyndroom.

29. Bij de behandeling van PTSS [uitspraak: pee-tee-jèh-zèhs], posttraumatische stressstoornis, zijn stressmanagement en stretchoefeningen nuttig en wel speciaal voor stresskippen en -konijnen.

30. Denk eraan te leven en gedenk te sterven: memento vivere en memento mori. Zeg bij dat laatste maar: [uitspraak requiesca(n)t in pace; schrijf deze uitdrukking als afkorting] R.I.P., rust in vrede. Het kan ook 'rest in peace' betekenen.

31. Ten besluite mag u nog een uitdrukking opschrijven: geen spijker is zo klein of men vindt er wel een gaatje voor.