3092 Dictee donderdag 05-01-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (809)

Dictee – dictees [3092]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 048, geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (809)

Stille waters hebben diepe gronden …

1. De Sinn Féinleider uit Noord-Ierland, Gary Adams, had zich tot een antiheld ontwikkeld. Wie met de helm op geboren wordt, heeft het lamsvlies, het amnion, nog om het hoofd.

2. Het Europarlementslid zag op de fullcolourdruk in full colour, dat de skiester door de heilige hermandad [politie] werd opgepakt. De Rijksgebouwendienst had niet het fingerspitzengefühl [vingertoppengevoel] om de oud-burgemeesterswoning bij de auctie [veiling] te ontzien. Integendeel, het werd een klapper!

3. Dementia paralytica is hersenverweking. Maar ook dan, zelfs als je tegen heug en meug eet, kun je nog steeds schijten als een reiger. Wat plastischer uitgedrukt: afgaan als een gieter.

4. De politie-cao [collectieve arbeidsovereenkomst] bevat een bepaling over het aantal bonnen, het aantal processen-verbaal.

5. De litotes is een retorische figuur waarbij men schijnbaar iets verkleint of ontkent met het doel de zaak zelf des te meer te doen uitkomen. "Dat is zo gek nog niet" is er een voorbeeld van.

6. In 2000 was er nog de paardebloemregel. Inmiddels is dat de paardenbloemregel geworden.

7. Boter bij de vis gekocht bij jan-contant – niet te verwarren met Jan Krediet, Jantje Contantje of Jantje Soet, moet je meestal handje contantje (informeel) betalen. En denk dan maar niet dat je en boter en vis hebt …

8. Asthenie is krachteloosheid of zielszwakte, legasthenie is leeszwakte, myasthenie is spierzwakte, neurasthenie is een verouderde uitdrukking voor dysthymie – depressieve neurose – en psychasthenie [zielszwakte] komt van psyche (ziel, geest).

9. Bekende vleesrunderen zijn galloway, charolais, limousin en een kudde blondes d'Aquitaine [èh]. Andere runderen zijn watoessi's, sapi's, het Madoerese rund, lakenvelders, hooglanders, heckrunderen, gaurs en bantengs. Bucentauren zijn monsters: half stier, half mens.

10. Meerijdend in een Citroën of Ford – sommigen hadden een colbert of deux-pièces aan – dronken sommigen Bokma of Bols, anderen een bordeaux, een rijnwijntje, whist of een cognacje dan wel een Grand Marnier [merk].

11. De passagiers van de Volvo's en de Volkswagenbus – een transportbus van het merk Volkswagen – dronken spa rood en Stella Artois. Schoonmaken deden ze met Omo en Vim. Een croesus is zo rijk als Croesus. Die heeft heel wat kakies (Bargoens), een flinke massa pecunia [geld] dus.

12. Snapte u wellicht vroeger het subtiele verschil in schrijfwijze tussen CDA-Kamerlid [spreek uit: see-dee-jaa; vroeger: k!] en CD&V-Kamerlid [spreek uit: see-dee-jèhn-vee], als we tenminste vroeger alleen in Van Dale zouden kijken. Sinds 2015 is alles okido(ki).

13. Het kasteel van Rullingen bestaat uit sec [enkel, alleen maar] de gebouwen met (de afkorting) c.a. [spreek uit: koe-mah-nèhk-sihs], cum annexis, wat wil zeggen: met alles wat erbij behoort. Zo is er ook een wingerd, een wijngaard, met echte druiven.

14. Bij de zelfstandige naamwoorden worden concreta zoals soldaat en Pyreneeën en abstracta zoals voetbalclub, maand en romantiek onderscheiden. Het plurale tantum zoals hersenen kent alleen de meervoudsvorm, het singulare tantum alleen het enkelvoud, zoals bij fanatisme [GB, VD heeft wel + n].

15. Het genus – meervoud genera – is het grammaticale geslacht. Dat hoeft niet samen te vallen met het natuurlijke geslacht. Denk aan het paard en het veulen naast de koe en de stier.

16. Een acroniem (letterwoord – letter-voor-letteruitspraak) als KB [spreek uit: kaa-bee] kan staan voor Koninklijke Bibliotheek of voor koninklijk besluit [VD, fout: K B – 2023 oké!].

17. Bij de-woorden – met voorkeur – die ook het-woorden kunnen zijn, vinden we boezeroen, carrousel, circumflex, foetus, hippodroom, hocus pocus, introïtus, lorgnet, Oriënt, pancreas, pre, sexappeal, teint, vendu – meervoud: de vendu's [veiling], liniaal, bagatel, jolijt en potpourri. Kent u alle betekenissen?

18. Woorden, die bij voorkeur het-woord zijn, maar ook als de-woord voorkomen, zijn onder andere: affiche, baldakijn, carré, chalet, debacle, embonpoint, ex voto, gobelin, idee-fixe, impromptu, jacquet, pandoer, scapulier (schapulier), schrijn, tenue, viaduct, depot [en dépot], factotum en slem. Kent u ook hier alle betekenissen?

19. Ook bij stofnamen worden 'de' en 'het' vaak door elkaar gebruikt – opmerking: de woorden met een asterisk (*) zijn specifieke
het-woorden: aceton, carbol, cheviot, corduroy, chintz (*), denim (*), teak (*), insecticide, interlock, lysol, majolica, politoer, rayon, shantoeng, suède, velours, bacon, drab, hachee, latex, macadam, marsepein, mousseline, raffia, taaitaai, rouge, terracotta, antraciet, beits, melange, fiber, veronal, pils en kwijl. En weer de vraag: kent u alle betekenissen? Zoek die anders op!

20. Als je een dictee wil winnen: Rome is, net als Keulen en Aken, niet op één dag gebouwd.