Dictee – dictees [3119]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee OUD 027, geheel herzien naar situatie 2023
Dictee van de dag (830)
Dictee voor een zekere Hoedemakers (de spellingchecker gaf hoedenmakers!). Veel van dit dictee is in 2023 achterhaald!
1. Zoeken op woordvormen in de elektronische Van Dale (eVD) was een magnifiek hulpmiddel voor dicteefanaten. Let op, dat het teken '*' [schrijf op: het symbool voor de asterisk of het sterretje] staat voor nul of meer tekens. Bij zoeken naar '*druk' vond je niet alleen xeroxafdruk [kopie], systolische druk (bovenste bloeddruk), stereotypedruk (drukken met vast drukvormen), retedruk (erg druk), perrotinedruk (bedrukt katoen), offsetdruk (via rubberoppervlak naar papier), kwikdruk (luchtdruk) en groteletterdruk (in boeken), maar ook DNA-vingerafdruk (deoxyribonucleic acid) en (gewoon) druk. In dat laatste geval stond de * voor nul tekens, in alle overige gevallen voor een of meer tekens. NB Alles bij de eVD, is niet een-op-een (GB) overdraagbaar naar de huidige oVD (online-Van Dale, online Van Dale 2023)!
2. De tekens '*' en '?' [schrijf op: het symbool voor het vraagteken] zijn de zogenaamde jokertekens. Op het '?' komen we nog terug. De '*' kan ook achter aan een woord of tekencombinatie gezet worden. Zo vindt men bij zoeken op woordvormen met 'druk*' alle woorden die met druk beginnen zoals druk, drukprocedé en drukgradiënt. Op zich is dit niet zo interessant omdat alle woorden, die met druk beginnen achter elkaar in de elektronische Van Dale staan. Overigens kon je ook retrograde zoeken, dan staan alle woorden van rechts naar links alfabetisch gesorteerd … [niet meer in de huidige oVD! – 2023]
3. Zijn er woorden die 'fth' bevatten? Zoeken op woordvormen met '*fth*' geeft de oplossing. 28 treffers vonden we (toen! – 2023: 57) slechts, waaronder apofthegma [zedenspreuk], lifthok en rifthout (Amerikaans grenenhout), middle-of-the-road (bijwoord – eenvoudig – de zoekfunctie kijkt niet naar streepjes, zonder streepjes is het muziek!) en state-of-the-artcomputer – dat komt van het Engelse state of the art [stand van zaken], stofthee en wuftheid (lichtzinnigheid). De zoekfunctie kijkt overigens niet naar spaties: zoeken naar 'dame*' gaf ook dame blanche met (toen!) nog bijna 80 andere hits of treffers (2023: 169!).
4. Hoe krijgen we in godsnaam nog wat moeilijke woorden in dit dictee? O ja, laten we zoeken met '*sfeer'. Dat geeft asthenosfeer (onderlaag van de buitenlaag van de aarde), barysfeer (aardkern) en lithosfeer (aardkorst en aardmantel samen) naast fin-de-sièclesfeer (van: fin de siècle = eind van de (19e) eeuw). Zoeken met '*ragie' (bloeding) geeft o.a. uretrorragie (urineleiding), rinorragie (bloedneus), otorragie (oor) en oftalmorragie (oog).
5. Ook met '*logie' kunnen we ons royaal uitleven: xylologie is de leer van de houtsoorten, vexillologie is vlaggenkunde, turkologie, theologie, scatologie is voorliefde voor feces, praxeologie is de studie van het menselijk handelen, partijideologie, papyrologie, orthologie (kunst van je juist uitdrukken!), oneirologie is droomuitlegkunde, kretologie, ichtyologie is viskunde, auto-ecologie is niet het bestuderen van de biotoop van onze heilige koe (maar: studie van de individuele plant of soort) en ten slotte aerologie, een onderdeel van de weerkunde [lagere luchtlagen]. Eremologie is woestijnkunde.
6. Het jokerteken '?' staat voor precies één teken. Zo geeft zoeken op woordvormen met 'b???n' onder andere brein (hersenen), brijn (brak, dat is zo zout als brijn) en boeën (boe roepen). Maar vergeet ook niet bilan (een regionaal Vlaams bedenksel – balans), bacon (lichtjes gezouten en gerookt vlezig spek) en bajan (soort van accordeon). Let erop, dat de i en j in dit verband twee tekens vormen! Via de knop 'Instellingen' op de menubalk van de elektronische Van Dale (tabblad 'Weergave') kon je [vroeger dus!] overigens de eVD zo instellen, dat ij als één teken wordt opgevat [niet meer in de huidige oVD!]. Bij die instelling vond je 'ijs' tussen de x en de z (in de andere instelling bij de i!). Zocht je in de ij-modus naar 'b???n' dan vond je niet meer brijn, want dat waren dan maar vier tekens, maar wel brijen, dat telde nu immers voor vijf tekens! We zouden het bijna vergeten, maar het handvaardige breien vond je dan weer niet, want dat laatste woord telde dan weer voor zes tekens.
7. Voor het oplossen van cryptogrammen is dit zoeksysteem [eVD!] een legaal, letaal [dodelijk] en uiterst effectief middel. Sommigen noemen het valsspelen en vinden mij een valsspeler, maar het gaat uiteindelijk om de oplossing en het doel heiligt de middelen, toch? De omschrijving is bijvoorbeeld 'kinderachtig weinig omzet'. Ik typ in, wat ik heb: '??a?w' en zoek op woordvormen. Het resultaat telde [in 2007!] tien treffers en daartussen is de oplossing, het woord 'flauw', snel gevonden. In de volgende alinea's wordt nog op enkele bijkomende problemen gewezen.
8. De omschrijving is 'lekker met je hoofd bezig zijn met een kopje espresso in het vooruitzicht'. Proberen met 'f?n?a?e?' wilde maar niet lukken. Als de instelling 'i en j zijn twee aparte tekens' was, kon je zo lang zoeken, tot je een ons woog. Dan kwam je nooit aan 'fijnmalen'. Voor die oplossing moest je zoeken naar 'f??n?a?e?' 't Is maar, dat je het weet. In de ij-modus (ij als één teken) vind je bij de eerste zoekpoging direct fijnmalen. Alleen in de eVD! Dat geldt niet meer voor de huidige oVD!
9. Ook bij meervouden is het oppassen geblazen. Ik zocht (twaalf tekens) 'radioactieve serie voor talenmensen'. Antwoord 'alfadeeltjes'. Ik had wel door dat het met 'alfa' begon, maar 'alfa????????' gaf geen aanvaardbare oplossing. Denk dan aan een mogelijk meervoud en typ een '?' minder. Het meervoud 'dorpen' gaf de elektronische Van Dale niet. Zoek dan een woord van vier tekens ('dorp' of 'd??p'). Bij 'schapen' (zeven tekens) moest je opletten dat je niet naar 'schap' (vijf tekens) maar naar 'schaap' (zes tekens) zocht. Bij 'schappen' (acht tekens) zoek je gewoon naar 'schap' (vijf tekens). Let op: dit lukte zo alleen in de (toenmalige) eVD!
10.
PS De auteur wil ten slotte nog uitleggen, waarom hij in het
voorafgaande – dat is zijn persoonlijke keuze! – consequent de
term 'teken' gebruikt en niet de term 'letter'. Allereerst is daar de
'ij'. Dat fenomeen kun je wel omschrijven als één teken, niet als
één letter. Verder zijn ook cijfers geen letters. Zoeken met
'mp?speler' geeft wel degelijk ook mp3-speler en zoeken met 'co*'
geeft onder andere
CO2-emissie. Vandaar! NB In de eVD kon
je ook naar anagrammen zoeken ('pwua'
--- > 'pauw'), etc. 2021
niet meer!
Let op: 2021 – b?l geeft ‘bijl’ niet en b??l geeft ‘bijl’ wel. De ij telt dus altijd voor 2 letters en de ij moet je dus na ii zoeken! Let op: 2021 – mag maximaal 2 jokertekens (* en ?) gebruiken, dus * *, ? ?, * …? en ? *.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten