Dictee – dictees [2067]
Oefendictee 765 OUD, geheel herzien naar situatie 2021
Dictee van de dag (92)
1. Het eind komt in zicht: Deus: God, Deus absconditus: de verborgen God, God als onkenbaar voor de mens, Deus avertat: God beware (bewaar me) (godbewaarme), deus ex machina (uit de lucht vallende oplosser van problemen, bijv. in een toneelspel), Deus meliora det: God betere het (God betert! – godbetert), Deus omen avertat: God verhoede dat, het Deutschlandlied is het Duitse volkslied, developpé: basisbeweging bij ballet en dans, de verbo ad verbum: woord voor woord, woordelijk, ad verbum, de visu: met eigen ogen, als ooggetuige, DeVlag (opzoekitem – Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap – SS), dewarvat (vacuümvat), deweysysteem: decimale classificatie in de bibliografie, dextromanie: rechtshandigheid, devitrificatie: ontglazing, device: apparaat, hardware, een Deventenaar met deventerkoek [ook: Deventer koek], deux-chevauxtje: lelijk eendje, deuxième bureau (maîtresse) en Deuxième Bureau (Parijs, Franse militaire inlichtingendienst), deutzia (bruidsbloem) en detentie (hechtenis).
2.
Ik zit nu al zo lang te wachten. Op motorrijtuigen betekent CH
Confoederatio Helvetica. Een blaka
is een blakaman [zwart of negroïde].
Hij gaf een blanco-endossement [met
alleen handtekening erop] af. Hij legde de blank-om-een aan
[dominosteen]. Blanquette is ragout
op basis van gekookt wit vlees (geen witvis!).
Een kalfsblanquette is een blanquette de veau. Wat voorkomt de
Blasiuszegen [een keelaandoening, 3 februari]?
Hij is van het Blauwe Kruis [geheelonthouder].
Wat gebeurde er in het sprookje van Blauwbaard [bracht
zijn 7 vrouwen om – dat is een sprookje van Blauwbaard: er is niets
van waar – een blauwbaard is een vrouwenbeul]? De lucht
begint te blauwen en de boer te blouwen
[met armen slaan, boerenvuur maken]. Een
savante is een blauwkous [geleerd, minachting
huishoudelijke zaken]. Hoe spreek je 'bluefort'
[bloe-foor
– variëteit van de Franse kaas roquefort] uit? Jullie
zouden toch vooruitbetalen? Ik heb mijn tanden laten bleachen
[bleken, wit maken]. In het zeewezen is
een hel, een duister hol, een blekhol (vergelijk:
black hole
= Eng.)
voor in een schip. Single malt [onvermengde,
van gerstemout gestookte whisky] is het andere uiterste van
blended (Schotse – een mix) whisky.
Blendwerk der Hölle: een helse zinsbegoocheling. Het poetsmiddel
'blenko' komt van 'blanco'.
3. Ga maar zolang in de wachtkamer zitten. Een blessing in disguise is een meevaller die aanvankelijk een tegenvaller leek. Bleu chaud is rauw en lauw, bleu froid is rauw en koud [van vlees]. Een happy ending story is een blijeindend verhaal. Niets is hier blijvend. Blinde maupie [eerst zien, dan geloven], dat geloof je toch zeker zelf niet? Een blindaas is eigenlijk een blinde daas [steekvlieg]. Het caecum is de blindedarm. De blind holes zijn het lastigst [golf: green vanaf de afslag niet te zien]. Een blizzard is een hevige winterstorm. Wie is het bloodst (lafst) van die drie? Wie zijn de huidige prinsen van den bloede? Bloed laten is aderlaten: denk ook aan bloedlating. Kijk, een bloedblein [blaar] op mijn hand. Het werd een bloedeloze nul-nul (in cijfers: 0-0). Zou hij die bloedhete (bloedgeile) griet wel aankunnen? Een bloedmobieltje wordt van coltan (columbiet en tantaliet – zaken voor oorlogsmateriaal – met de opbrengsten ervan worden oorlogen gefinancierd) gemaakt. De bloeimaand [Franse Republiek] is floréal.
4. Hij heeft bloedontlasting (teerfeces). Sepsis, septikemie [bloedvergiftiging] kan dodelijk zijn. Consanguiniteit is een kwestie van consanguien (! – gwie, niet guu-wie) zijn. Zou dat schip een lading buskruit in hebben? Is pleegzuster bloedwijn een merknaam? Nee. We gaan de bloemetjes buitenzetten. Wat is het 'uurwerk van Flora'? Bloemenhorloge, perk met planten. Ze was gekleed [zonderling dus] als Tante Bloemkool . De mouwen bloesden als een bloes of blouse [uitspraak!]. Ik zit helemaal in de blogsfeer. Het hele linkse blok stemde en bloc tegen. Een blokart is een zeilwagen op 3 wielen. Nooit meer vergeten: aa-lava is bloklava (en een a-b-kind is …). Kind dat pas de letters leert. Blokzandsteen is quaderzandsteen. Er zijn meer hondjes die Blom [Mops, Fikkie] heten. Een blonde d'Aquitaine is een blond vleesrund. 's Zomers is blootliggen [voor gevaar, dat is figuurlijk] niet erg. Ze zullen blootstaan aan kritiek. Een bloque is een biljartstoot [fors, rechtuit]. Een blouson noir is een nozem.
5. De bluegrass [countrymuziek] komt uit Kentucky. Helmut Kohl beloofde blühende Landschaften [1990, aan de inwoners van de DDR – Deutsche Demokratische Republik]. Blush [NL: ah, BE: uh] is rouge. Verklaar: Blut und Boden [bloed en grond – leus van de nationaalsocialistische binnenlandse propaganda en grondpolitiek] en Blut und Eisen [bloed en ijzer, Bismarck 1862, beginsel van machtspolitiek]. Op verzoek van L.L. te L.: welke woorden hebben 'ée' aan het eind? Nu kan je in VD niet op accenten zoeken, dus moet dat op '*ee'. Aan lemma's levert dat (situatie 2014) 530 [2019: 873 – 2021: 882] treffers op, binnen artikelen nog eens 1705 [2019: 1755 – 2021: 1807] (daar begin ik dus niet aan!). De oogst (toch maar, beperkt): à main armée: gewapenderhand, à portée: binnen zijn (het) bereik, appellation contrôlée: gecontroleerde, erkende herkomstbenaming van wijn (A.C.), à tête reposée: bedaard, rustig (over iets nadenken, overleggen), arrière-pensée: (verzwegen) bijgedachte, voorbehoud, bombe (glacée): (bij banketbakkers) een ijsgerecht in twee kleuren.
6. Verder: chambre séparée: ruimte waar men met een eigen gezelschap afgezonderd kan vergaderen, chose jugée: afgedane zaak (= judicata res), crème brûlée [nagerecht], crème fouettée [slagroom], fricassee [gerecht van fijngehakt vlees met pikante saus], Grande Armée (het Grote Leger – van Napoleon), haute volée: de voorname, de hoge kringen, jeunesse dorée: jongeren uit de aanzienlijke en rijke standen, die de toon aangeven in mode en vermaak, joyeuse entrée: feestelijke inkomst, kindermatinee, lychee: altijdgroene boom, marquee [ie]: over een beeldscherm lopende mededeling, marque: gedenkteken, marqué: toneelspeler met verradersrol, onvree [onvrede], panacee [wondermiddel], par renommée: volgens het gerucht [bij geruchte], partie carrée: gezelschap van vier personen in twee paren – twee dames en twee heren, pièce montée: bruidstaart, renommee: goede naam, gunstige reputatie, Vendée(s) [Frans departement – bnw.] en mêlee: krijgsgewoel [ook: voetbal].
7. Verder: porte-brisée: dubbele, openslaande deur of schuifdeuren tussen twee vertrekken, relâche forcée: gedwongen oponthoud, m.n. van schepen met averij, rime batelée: rijm bestaande uit klankovereenkomst tussen het slotwoord van een versregel en een of meer (delen van) woorden in de volgende regel, soiree [NL], soirée musicale, soirée dansante, tenue de soirée of toilette de soirée (avondkleding, tegenover tenue de ville – stadskleding, wandelkostuum), toile cirée: wasdoek, vie manquée: leven waarin men zijn roeping of talent niet heeft kunnen realiseren en vole annoncée: in het omberspel al de trekken halen wanneer dit tevoren aangekondigd is. En tja, waar het om ging, is er niet uitgekomen: waarom een vrouwelijke attachee en prostituee (naast attaché en prostitué), maar wel dégénérée en déléguée (naast dégénéré en délégué)?
8. Wel, het antwoord staat in (p)GB op p. 21 [2021: 34] bovenaan [2021: onderaan]. Dat komt omdat de laatste 2 vormen nog als specifiek uitheems (Frans) ervaren worden. Volgens mij zijn dat in onze woordenboeken wel de enige twee. Ik ga daarvoor echter die 1705 [2019: 1755 – 2021: 1807] treffers niet te lijf … [wel: crème brûlée en soirée dansante ...]. Helaba, zijn jullie er nog? Een sitatoenga is een waterkoedoe, een vrij grote moerasantilope. BMX'en betreffen de bicycle motocross [X, cross, kruis, crossfiets]. Een BM-jacht (BM'er) heet zo naar het Bergumer Meer. Een boanerges blinkt uit in vurige geloofsijver. De BO is de bodyodour, de lichaamsgeur. Hij is zo rijk als Boaz en Croesus samen. Waarom worden Duitsers voor boches uitgescholden? Geen idee. Bocheljoenen zijn kratesen [gebochelde, misvormd mens]. Zou ze haar schort voorhebben? Hij zal toch wel het beste met ons voorhebben? Ik zie een bodhisattva [stelt boeddhaschap uit om anderen te helpen] niet op een bodhrán [bau-rahn – Ierse handtrommel, folkmuziek] spelen. Ze moet niks van die boeddhisterij [minachtend voor boeddhisme] hebben.
9.
Boeën is boe roepen. De Groningse boeghies
is een gerookt runderboegstuk. Er kwam een kanjer van een Boeginees
vaartuig voorbij. Het (boeg)sprietlopen
is een volksspel [over een horizontale gladde
mast]. In het Gulden Boek [naamboek met
vorstelijke en hooggeplaatste personen als bezoeker] van
Amersfoort staan heel wat namen. Daar kun je wel een boekje over
opendoen. Kwarto en octavo zijn boekformaten. Hij maakt zijn beroep
van boekenschrijven. Boemboe (mv. -s
of boemboeboemboe) zijn
specerijen gebruikt in de Indonesische keuken. Vertel meer over de
Boeren in Zuid-Afrika (en hun boerengeneraal).
Ze spreken daar geen Stadfries, maar Boerenfries. De Boerenkrijg moet
je in Vlaanderen en Wallonië situeren, de Boerenoorlog óf in
Zuid-Afrika óf in Zuid- en
Midden-Duitsland. Ze dronken boerenmelk
en -meisjes. Wat is het boerhaavesyndroom [slokdarmbreuk
door braken] precies? Boetplegende nonnen zijn te omschrijven
als boete doend.
10. Wat zit er zoal in boeuf bourguignon [in blokjes gesneden rundvlees met ui en champignons, gestoofd in rode wijn en bouillon]? Daar zal Jan Boezeroen [arbeider, gewone man] een boodschap aan hebben. Wat ben je toch een bofkont! Al mijn buren hebben ook bogaarden [boomgaard, bogerd]. Een bo-gesprek of collect call slaat op 'betaling opgeroepene'. Ze leefden in bohème [met de ongeregelde levenswijze en de kring van zo levende artiesten, m.n. in grote kunstcentra]. De bohemer [zigeuner] en de bohemienne (met boholook – artieste met ongebonden, vrij, zorgeloos bestaan) konden het goed vinden. Een boilie [bohj-lie] is een aasbolletje voor sportvissers. Die bojaar [adellijk grootgrondbezitter in het oude Rusland en de andere Slavische landen] frequenteerde boîtes de nuit [nachtclub]. Bij het bokjespringen moet er iemand bokstaan (bokjestaan). Je zal maar met zo'n bokito [NL: scheldwoord: benaming voor een zwaarbehaarde man, een vandaal of relschopper] getrouwd zijn. Hij is bokke- (net als ape- en pauwentrots) of botergeil. Kun je met een bokspoot [bokkenpoot, letterlijk, maar ook: sater, duivel, boksvoet] boksen? Nee, dus. Een (rare) bokkenees (bokkinees) is een ruwe of wonderlijke kerel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten