Dictee – dictees [2052]
Oefendictee 776 OUD, geheel herzien naar situatie 2020
Dictee van de dag (81)
1. Het reliëf van de stèle [pilaar, oudheid] was bijna onzichtbaar geworden. Door de ophanden zijnde hausse zal ze wel veel omhanden hebben. Wat vinden de Franstalige gewesten daarvan? Moet je de Oekraïense munteenheid (sinds 1996), UAH, nu schrijven als 'grivna', 'grivnya' of 'hryvnja' [alle drie!]? Heerlijk, zo'n pêche-melba-ijstaart [pêche melba]! In Zuidwest-Frankrijk zie je veel blondes d'Aquitaine [èh – blond vleesrund]. Een selectie van interessante woorden met '*oos': aarzelloos, ambteloos, beginselloos, belangeloos, Borneose houtsoorten [van Borneo, Borneoos], een culpoze [culpoos: juridisch, door schuld] zaakbeschadiging, een doloze [doloos, juridisch: opzettelijk begaan] handeling, fransoos, groos [groots, trots], jerichoroos (roos van Jericho), wat mij betreft: o zo Koos! [ook, ik denk er net zo over], laurierroos, Moos (maat van Sam), polyantharoos, provenceroos, provincieroos [plant], rugosaroos , sirihdoos [betelpeper, wordt voor genot gekauwd], een spinoze (of spinoos: brandkast), wie van de drie ziet er het meest Togoos [Togo] uit [maar: Togo’s inwoners]? Hij opent zijn trukendoos. Tot de maffioze praktijken in de penoze [onderwereld] hoort onder andere het op een achteloze en argeloze manier openen van een oranje-roze of zuurstokroze spinoze. Een maffie [makkie] voor een maffe spinozer (brandkastkraker), die op zoek is naar oude maffies [maf, maffen, kwartjes].
2. Verder: tuberculoos (vergelijk: tuberkelbacterie), tv'loos, vadoos [bnw.] water is in de bodem gedrongen regenwater, zo'n redenaar is een verboos [woordenrijk] man, volmatroos, voorbeeldeloos, zedeloos en levenloos. Vervolgens gezocht op '*ose' (een vrij willekeurige selectie): zymose (gisting, met name bij ziekteprocessen), zoönose (infectieziekte die van een dier op de mens kan overgaan), xylose (houtsuiker), visceroptose (toestand waarbij de ingewanden een zakking vertonen), triose (suikersoort die drie koolstofatomen bevat), spondylartrose (van de gewrichtjes tussen de wervels), shigellose (bacillaire dysenterie), sferocytose (vorm van bloedarmoede), rickettsiose (door rickettsia veroorzaakte ziekte, zoals vlektyfus) en varicose (of varicosis: aanwezigheid van spataderen).
3. Ook nog: trichinose (trichinenziekte = trichine + n = weefselparasiet), roze rosé, glucose is een voorbeeld van pyranose = zekere monosacharide, prose (zekere tekst in de mis), psittacose (papegaaienziekte), post-partumpsychose (kraampsychose), posé (geportretteerd zijn), nivôse, pluviôse en ventôse (sneeuw-, regen- en windmaand, vierde, vijfde en zesde maand tijdens de eerste Franse Republiek van 1793 (*)), piroplasmose (babesiosis – door teek overgebrachte honden- en kattenziekte), peu de chose (niet veel zaaks, een kleinigheid), parafimose (parafimosis, Spaanse kraag), otosclerose (zekere oorziekte), onychomycose (schimmelnagel), myxomatose (meestal dodelijke, zeer besmettelijke virusziekte onder konijnen), myocardose (zekere aandoening van de hartspier, geen ontsteking), mucoviscidose (taaislijmziekte), meiose (of meiosis: (begin van) reductiedeling), lymeborreliose (lyme, ziekte van Lyme) en lipoïdose (stoornis in de vetstofwisseling). (*) NB De overige maanden van de republikeinse kalender zijn: vendémiaire (wijnmaand), brumaire (nevelmaand), frimaire (rijpmaand), germinal (kiemmaand), floréal (bloei- of bloemenmaand), prairial (grasmaand), messidor (oogstmaand), thermidor (warmtemaand) en fructidor (vruchtmaand).
4. Vervolgens: pneumoconiose (stoflong), kyfose (versterkte achterwaartse kromming van de wervelkolom), jenseits von Gut und Böse (letterlijk: voorbij goed en kwaad (Nietzsche)), helcose (verzwering), footloose (van organisaties: niet gebonden aan een vestigingsplaats), een famille-rosevaas van famille rose, een exposé geven, ehrlichiose (genoemd naar Paul Ehrlich – tekenziekte bij de mens), ecchymose [èh-kie] (bloeduitstorting onder de huid), cyanose (blauwzucht: blauwachtige verkleuring van huid of slijmvliezen), Curaçaose, coxartrose (slijtage van het heupgewricht), couperose (huidaandoening gekenmerkt door een netwerk van verwijde(! – niet: verwijderde) bloedvaatjes in het gezicht), couleur de rose (rozengeur en maneschijn; eigenlijk: predicatief bnw.!), antracosilicose (mijnwerkerslong), CMC: carboxymethylcellulose [was- en bindmiddel] en biocoenose (levensgemeenschap).
5. Ten slotte: atheromatose of arteriosclerose (aderverkalking), de hele chose [kwestie], ankylose (gewrichtsverstijving), anhidrose (het ontbreken van zweetsecretie), amaurose (zwarte staar), amitose [directe kerndeling zonder chromosomen], amylose [in water oplosbaar bestanddeel van zetmeel] en acidose (te hoge zuurgraad van het bloed). Ook nog maar even gekeken naar '*oze': babyroze, de Boze, booze (zekere alcoholhoudende drank), een brandspinoze(r), een godloze (specifiek uit de Sovjet-Unie? Ja, 1917), verkeren in de penoze, een oranjeroze of oranje-roze pakje, ze stond een poze [poos, tijdje] in een ongemakkelijke pose [houding] en in een psychiatrisch centrum vind je veel zinnelozen. Bij een ooibos (moerasbos, vooral met zwarte populieren en witte wilgen) moet ik onwillekeurig aan de Ooypolder [VD] bij Nijmegen denken.
6. Een TA is een technologyassessment. Bij CF [cystic fibrose, taaislijmziekte] wordt taai slijm(!) afgescheiden. We kennen de adjectieven dik- en dunvloeibaar, half- en taaivloeibaar. Ze sprak geen woord creolen- of Eskimotaal, maar wel de tale Kanaäns. Een taaltuinier is een taaltovenaar in zijn taaltuin. Had u die flantaart [flan: eiertaart] besteld? Zouden ze daar niet balen tabak van krijgen? Hé, jij daar, hou eens op met karot (carotte) trekken [peen, wortels]! Dat geldt ook voor alle andere karottentrekkers [betreft foppen]. Bij het zien van die bloeiende adonis (het kooltje-vuur) bedacht hij dat het kooltje vuur nog in de vuurtest gelegd moest worden. Het Tabernakelfeest is het Loofhuttenfeest. De down- en autipas [autisme] zijn nog erg recent. Tabes (tabes dorsalis) is ruggenmergstering. Tabla's zijn dubbele trommen. Toen kwam hij tevoorschijn. Tableau [je kunt het je – je het – voorstellen]! Van een bouilloire [schenkketel] en een rechaud [warmhoudplaat] heb je op een komfoor veel comfort.
7. Hij frequenteert de table d'hôte [open tafel hotel]. Bekend zijn vooral de maçonnieke [vrijmetselarij betreffend] tabliers [schootsvel]. Het tabloid [qua grootte halve traditionele krantenpagina] is half zo groot als het broadsheet [hele]. In tabouleh (GB ook: taboulé) zit mede couscous en munt. Waren de Tachtigers met zijn tachtigen? Nee, maar díé tachtigers misschien wel! Zowel tachy- [hart te snel] als bradycardie [te langzaam] zijn niet plezierig. Taciti, soli, sanza compagnia: zwijgend, eenzaam, zonder geleide (Italiaans, Dante, Inferno). Een tacitus consensus is een stilzwijgende overeenkomst. Tactel [ah èh – synthetische stof] wordt toegepast bij sportkleding. Taddarts [taal: Berbers] zijn rechthoekige huizen met één verdieping in Noord-Afrika. Wat doe je tegen tafefobie [beklemmende vrees om levend begraven te worden]? Wat doen de Eerste [inkomsten] en Tweede Tafel [uitgaven] van de Algemene Rekenkamer? De stenen tafelen zijn de tafelen der Wet (met de tien geboden, decaloog, decalogus). Is er nog getracht bij dat conflict te cohenniseren [rond de tafel verzoenen, Amsterdamse burgemeester Job Cohen, niet meer in wdb.]? Beginnen jullie maar vast met tafeldekken. Een disgenoot is iemand die medeaanzit aan een eettafel.
8. Is ratafia [fijne likeur] hetzelfde als taffia [rum uit suikerriet]? Nee, dus. Wat is de tagline [kernachtige slagzin voor] van deze film? Met tafsir wordt Koranexegese bedoeld (aan de hand van de Hadith). Inktkoelies [zwoegen om van de pen te leven] zijn Tagelöhner mit dem Geist. De taikiken [taaj-kie-kèhn – Japanse vechtkunst] berust op tai chi [het tai-chiën]. Zij zijn taillables et corvéables à merci: naar believen aan belasting en herendienst te onderwerpen. Zij droeg een prachtige tailormade [znw., op maat gemaakt]. Het TAK is het Taal Aktiekomitee. Takahe's kunnen niet vliegen [loopvogel Nieuw-Zeeland]. Die taferelen zitten in dezelfde take [in één keer opgenomen reeks scènes uit film] . De takfir is de ontmaskering van een kafir [niet-moslim]. Een takkewijf is een pokkenwijf. Met tala's, genormeerde valuta-aanduiding: WST, betaal je in West-Samoa en de Tokelaueilanden. Op Mallorca en Ibiza vind je talayots [torenvormig gebouw]. Het concern wordt tale quale, zoals het reilt en zeilt, verkocht. Is er voor tallolie [bijproduct bij de fabricage van cellulose uit dennenhout] een toepassing? Een tamarau is een dwergbuffel. Tam arte quam Marte: zowel door slimmigheden als door geweld. Hoeveel wijn gaat er in een tamezaantje [grote kruik, tot 16 liter]?
9. Hij volgde mij tamquam alter idem: als een tweede ik. De Tanganyikaanse zwaaide naar me. Zou die tanker ook T-ankers in zijn motoren hebben? Een tankini is een bikini met een tanktop (mouwloos T-shirt). De tantalus, de nimmerzat, is de Ibis ibis [linneaans]. Door een tantaluskwelling word je getantaliseerd [gekweld]. Tant bien que mal: zo goed en zo kwaad als het gaat. Zij had tante Betje te logeren en wilde naar Tante Betje [wc, Tante Meier]. Waar betaal je met shilingi's? Inderdaad: de Tanzaniaanse shilling heeft muntcode TZS. Het taoïsme is gebaseerd op het geschrift 'Tao Te King' van Lao Tse. Het taolu [au oe] is een Chinese sport [met denkbeeldige tegenstander]. Die tapster zat toen nog op een tapplaats, in de TAP [NL, historisch: Regeling Tijdelijke Arbeidsplaatsen]. Een taqiyah is een islamitisch klein rond kapje, vergelijk een keppeltje bij de joden. De targoem is de Aramese vertaling van de Hebreeuwse Bijbelteksten. Voedsel dat niet koosjer [geoorloofd, ritueel] is, is tarfes [znw.] [niet-koosjer]. De Apulische tarantel is een jachtspin in Italië en Spanje.
10. Die charlatan sjoemelt met de verkoop van tarlatan [katoenen stof, gordijn toneel]. De TARP (Troubled Asset Relief Program) is een programma in de Verenigde Staten om noodlijdende banken van hun slechte leningen af te helpen. De kleine Tartaartjes lustten vroeger ook wel tartaartjes, de oudere Tartaren hadden liever biefstuk à la tartare. Hoe zijn de tartes tatins [of] [appeltaart die met de bodem boven de vulling in de vorm wordt gebakken] eigenlijk ontstaan? Per ongeluk, in Hotel Tatin. Jij tartuffe, jij huichelaar [schijnheilige]! De tarzans zijn bekend om hun oer- of junglekreet. Het TAS (Tribunal Arbitral du Sport) is het CAS (Court of Arbitration for Sport). De tasliem [VD] is het islamitische uitspreken van de vredeswens. Ze heeft een tat (taht – tatoeage, tattoo = tuh-toe). Een zeugma is een syllepsis: "Dikke Dinges was gestorven in zijn Heer en lits-jumeaux" (Van Iependaal).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten