3344 Dictee woensdag 05-07-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (990) √

Dictee – dictees [3344]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee juli 2018 (1), geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (990)

Oefendictee juli 2018 (1)

1. Wil je kabanossi [worst, Midden-Europa] op je brood? De ISO is de International Standardization Organization. Het is vandaag 6 juno en over een maand 6 julij. Cetti's zanger heet officieel Cettia cetti. Met amusie (toondoofheid) ben je meestal ook amuzikaal, onmuzikaal. De muze van het heldendicht, Calliope [ee], vindt men niet meer in VD. Konelmetaal (kobalt-nikkel) wordt gebruikt voor de gloeidraad in radiolampen. Kobalt is een chemisch element (Co, 27) en een kobold is een (boze) kabouter, een aardmannetje. Grappig: kobalt komt van kobold: mijnwerkers meenden dat aardmannetjes dat edele metaal 'degradeerden'. Als je wonton [ook: wantan] frituurt, wordt dat gyoza [gie-joo-zaa]. Fajita [chi – Mexicaans gerecht, scampi in maispannenkoekje – BE: maïs – andere uitspraak] wordt vaak in één adem genoemd met mojito [chi – zekere cocktail]. Bij de bereiding van couscous wordt ras el hanout [oe, zeker kruidenmengsel] gebruikt.

2. In Nijmegen hebben ze de HAN (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen), het is de Karelstad (Karel de Grote had er een palts = paleis, later het Valkhof), Nijmegen is de keizerstad, vroeger was er de KUN (Katholieke Universiteit Nijmegen), de inwoners zijn Nijmegenaren (Nijmegenaars), de Nijmeegse Vierdaagse vind je er, alsmede een ooibos (moerasbos bij rivier – in de Ooypolder), de RU is de Radboud Universiteit, de RUN de Radboud Universiteit Nijmegen, het UMC St Radboud is het Universitair Medisch Centrum
Sint-Radboud (academisch ziekenhuis van Nijmegen – thans: Radboudumc) en op 22 februari 1944 vond op Nijmegen een zogenaamd vergissingsbombardement plaats. Enne ... je weet toch wel dat de Mikojel in NL een vroegere hbo-opleiding voor creatief werkers, dramatherapeuten e.d. was? De letters zijn afkomstig van een verkorting van Middeloo, Kopse Hof en Jelburg (de namen van de scholen in resp. Amersfoort, Nijmegen en Baarn). Ik houd van Bossche bollen [moorkoppen], berlinerbollen [boules de Berlin, boule de Berlins] en Engelse bollen [VD, GB: engelsebollen].

3. Op Vughts gebied hebben we de Vughtenaars (Vughtenaren) en een uitgegraven poel aldaar heet de IJzeren Man. Wil je ook zo'n lekker worstenbroodje? In Dordt eten ze Dordtse schapenkoppen (schaapskoppen, zekere lekkernij; ook spotnaam voor Dordtenaars). De raad van Dordrecht heeft een nieuw college van B en W gekozen. De synode van Dordrecht [Dordtse Synode] vond plaats in 1618-1619. Dordrecht maakt deel uit van de Deltametropool. Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt [vgl. Rotterdam] [ook: hoe dichter bij de paus, hoe slechter christen(en), hoe dichter bij Rome, hoe slechter christen(en), hoe dichter bij Dordt, hoe slechter christen(en)]. Er wonen daar Dordtenaars [Dordtenaren]. Verder hebben we: de Dordtse kerkorde, de Dordtse Kil (rivier) en de Dordtse leerregels: een van de zogenaamde drie formulieren van enigheid, die zijn opgesteld tijdens de Dordtse Synode. Een ondersteen is een soort van ijssel- [fout VD – 2023: OK] en of Dordtse steen. Patriotten of tegenstanders van de stadhouder, eind 18e eeuw, kregen de scheldnaam 'kees' [naar de Dordtse patriot Cornelis (Kees) de Gijselaar (1751–1815)].

4. Deventer latten of latkoek zijn Deventer koek [GB, merknaam, ook soortnaam: deventerkoek, VD]. Het bnw. is Deventer [bv. stadsdichter], de inwoners zijn Deventenaars (Deventenaren). GB drinkt be(e)renburg(er), VD alleen beerenburg. Het voormalige FO was het Frysk Orkest [symfonieorkest, vergelijk: Fryslân boppe – en het voormalige NFO het Noordelijk Filharmonisch Orkest (symfonieorkest voor Groningen en Drenthe) en het huidige NNO, het
Noord-Nederlands Orkest (symfonieorkest voor de provincies Groningen, Friesland en Drenthe)). Die Groninger zag de groningers [groening(er), groenvink, groeninkel] overvliegen. De spotnaam voor een Groninger is molleboon (molboon). Groninger maren [afvoerkanaal] zijn natuurlijke stroomgangen op het Groninger Hogeland.

5. Assen [Drenthe] is het Drentse Haagje. Heezer geitenkaas [plaats: Heeze] is erg lekker. Wat is juist: Kamper steur of kampersteur? Beide. Geef mij maar zo'n goudeerlijke Bavaria! Eisdener klompjes of klompkes zijn een soort van appelen. Een spoorwegstation heette vroeger ook wel statie. Sneker [GB] en Sneeks [VD] [beide ook: ANS] zijn synonieme bnw. Toch is het als eigennaam: Sneekermeer. Denk ook aan Goereeërs [en Goereesen] op het Goereese havenhoofd. Ik ken heel wat Zutphenaars [Zutphenaren]. Een ABN-spreker spreekt Algemeen Beschaafd Nederlands. De veelvraat als roofdier is de Gulo gulo. Hij sloeg een schnapsje [VD ook: snapsje] achterover. Cantuccini zijn biscotti di Prato. Bij verbazing hoort 'mamma mia', bij 'eet smakelijk' 'bon appétit'. Een coeur de boeuf is een grote, hartvormige tomaat met groeven in de schil. Op z'n Provençaals = à la provençale, à la portugaise ..., à la toscane ..., à la flamande ... en à la marinière [iets uit de zee].

6. Verder: à la bordelaise [op z'n Bordeauxs], à la forestière [met bospaddenstoelen], à la lyonnaise [op z'n Lyons], à la niçoise [salade van vis, ei en groente] en à la normande [op z'n Normandisch, mosselen in witte wijn]. Dit kan je allemaal à la carte eten in een
à-la-carterestaurant. De adh is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, het ADH is het antidiuretisch hormoon. Tahoe of tofoe is in NL tot blokken geperste, gestremde sojamelk, gebruikt als vleesvervanger. Ken je de uitdrukking 'kurieren am Symptom': i.v.m. wantoestanden, mankementen e.d. de symptomen, minder belangrijke aspecten bestrijden zonder iets te doen aan de kern van de zaak. A solis ortu usque ad occasum: van zonsop- tot -ondergang. Wie cant [kèhnt – dieventaal] spreekt, is dus een dief.

7. Bij Dante kom je veel canzone's [uitspraak] tegen. Cant. is in de Vulgaat de afkorting van Cantica Canticorum (Bijbelboek, hetzelfde als Hooglied). Een offer you can't refuse (een onweerstaanbaar aanbod) is meestal te mooi om waar te zijn [too good to be true]. Een canto (mv. canto's of canti) is in de muziek gezang of zangwijze. Canto figurato is versierde zang en canto fermo is cantus firmus: melodie in hele noten. In studententaal is een cantus een zangfeest. Je zult maar de joet [jood] zijn, of de sjaak [pineut]. Haggis is een Schots nationaal gerecht. Op '*ish': amish (sekte mennonieten VS), Basic English (rudimentair Engels voor internationaal gebruik – British American Scientific International Commercial English – ook: Basisengels), bearish (koersdaling verwachtend), bullish [dito -stijging], close finish (vraagt om finishfoto), Dunglish (Nederengels – Dutch + English), een kickfinish is bij schaatsen verboden, een lionfish is een zeeduivel (Antillen), old finish (afgewerkt in klassieke stijl), penny wise, pound foolish: zuinig in kleine en verkwistend in grote zaken, op een verkeerde manier dus, snobbish (snobistisch, als een snob) en relish (houdbaar mengsel van groenten en specerijen zoals tomaten-, bananen- en appelrelish).

8. De Balfour Declaration [1917] ging over 'the establishment in Palestine of a national home for the Jewish people'. De IRA is (was) de (het) Irish Republican Army. We eten vandaag shish kebab [aan pennen geregen geroosterd vlees]. Op '*isj': achenebbisj, aggenebbisj, oggenebbisj [tw., NL: ocharm – ook: genebbisj], nebbisj [tw. bij medelijden], baksjis (fooi), baksis (extraatje), derwisj (lid van een van de mystiek-religieuze broederschappen in de islamitische wereld), fetisj (beeldje met magische eigenschappen – ook: obsessie), gefilte fisj [Joods gerecht], gremzelisj (pesachgebak joden), taal Jiddisj (Jiddisch), zeg maar kaddisj = zand erover [Schwamm drüber], In Bijbeltaal (Genesis) zijn man en vrouw ook man en mannin, isj en isja [Hebreeuws]. Hasjiesj is hasj. Kiesjeliesj [hamansoren – gefrituurd dun deeg in ruitvorm] wordt met Poerim gegeten. Ik vind jou maar een mies(j) [bangelijk, lelijk, slecht] kereltje.