3152 Dictee maandag 20-02-2023 (2) – dictee Oefendictee februari 2023 (2)

Dictee – dictees [3152]

Oefendictee februari 2023 (2)

1. Kijk dat is nou een aapje, een slinger-a, symbool: [lees: apenstaartje:] @, een apenklootje, slingeraap, at-sign, at-teken of (met symbool, lees: at-teken) @-teken. Een d.j.u. [GB, VD ook: u.j.d.] is een doctor juris utriusque [meester in de beide rechten = het wereldlijke (Romeinse) en het geestelijke (canonieke) recht]. Nog anders: een i.u.d. = iuris utriusque doctor. Als je een goede snee aan hebt, ben je dronken. Kun je de aäronitische zegen [priesterzegen, Numeri 6:24-26: Moge de Heer (Here, orthodox: Heere) u zegenen en beschermen, etc.] geven aan een aronskelk [VD ook: aäronskelk]? Nee, dus. Hij komt uit Enschede, hij is Enschedeër. Zijn nicht is (ook) Enschedese. Een Enschedees huis.

2. De Enschedese gewoonten/s. Een hadjememaar is een populistische, zich tegen het establishment verzettende politicus (naar: Cornelis van Gelder, lijsttrekker Rapaljepartij, Amsterdamse gemeenteraad, jaren 20 van de twintigste eeuw). Je cliënteel is je clientèle. Met valentijn, op Valentijnsdag dus, herinnerde ik mijn valentijn eraan, dat hij naar de heilige Valentijn vernoemd is. Op
sint-salarius (salarisdag) wordt de Heilige Salarius herdacht. Dat is pure geld-uit-de-zak-klopperij! Bij een km-teller (kilometerteller) in ons tientallige (10-tallige, decimale) stelsel heeft elk rad 10 standen (0-9). Na de 9 springt het rad terug op 0, en springt het tweede rad op 1, etc. De ‘code’ ‘123’ staat daarom voor 1x10x10 + 2x10 +3.

3. [Dus van rechts: 1, 10, 100, 1000, 10000, etc.] En dat is inderdaad wat wij 123 (honderd(en)drieëntwintig) noemen. Het voorste cijfer zijn de 100-tallen, het tweede de 10-tallen en het derde de eenheden
(1-tallen). Computers werken met het tweetallig (2-tallig) stelsel: daar heeft elk ‘rad’ van de teller maar 2 standen, 0 en 1 (één zo’n positie noemen we een bit). De code ‘101011’ staat voor 1x2x2x2x2x2 + 0x2x2x2x2 + 1x2x2x2 + 0x2x2 + 1x2 + 1 = 1 x 32 + 0 x 16 + 1 x 8 + 0 x 4 + 1 x 2 + 1 x 1 = 32 + 0 + 8 + 0 + 2 + 1 = 43. Het gaat dus om de machten van 2: na 32 dus 64, 128, 256, 512 en 1024 (dat laatste getal is 2 tot de tiende, 2¹⁰). Hoe maak je nu omgekeerd van ‘ons’ getal 89 een binair (tweetallig, 2-tallig) getal? Dat gaat als volgt.

4. Zoek de hoogste macht van 2 die binnen 89 past, dat is 64, over 89 – 64 = 25. Daarbinnen past 16, over 25 – 16 =9, vervolgens 8, en 9 – 8 = 1. Conclusie: 89 = 64, geen 32, wel 16, wel 8, geen 4, geen 2 en wel 1, dus 89 = 1 x 64 + 0 x 32 + 1 x 16 + 1 x 8 + 0 x 4 + 0 x 2 + 1 x 1. Het gezochte binaire (digitale) getal is dus 1011001. Een paar opmerkingen over het hexadecimale stelsel dat ook veel in de computerwereld wordt gebruikt (zestientallige stelsel, 16-tallig dus: alle ‘raderen’ hebben 16 standen: 0 t/m 15): omdat we normaal maar 9 cijfers hebben, doen ze daar: A = 10, B = 11, C = 12, D = 13, E = 14 en F = 15, daarna springt het rad weer op 0 en wordt het rad links ervan met 1 opgehoogd, etc. Een rekenvoorbeeld: F3C hexadecimaal, dat is?

5 Dat is: 15 x 16 x 16 + 3 x 16 + 12 x 1 = 15 x 256 + 48 +12 = 3840 + 60 = 3900 decimaal. Het grondtal of de radix is hier 16. Genoeg daarover. Ook 3-tallig, 7-tallig en andere talstelsels zijn bijster interessant, maar welke werden in de historie ook praktisch gebruikt? Tussen twee haakjes: ons tientallig stelsel danken we vast aan onze 10 vingers! De Maya’s gebruikten het 20-tallig stelsel: elk rad heeft twintig standen: *00*, *01*, *02*, …, *09*, *10* t/m *18* en *19*. In VD staat dat als vigesimaal stelsel. Een digitale klok werkt a.h.w. in een 60-tallig (zestigtallig) stelsel: 13:27:38 – de laatste 2 groepen *27* en *38* kun je opvatten als standen van het rad *00* t/m *59*. Zo zijn er eindeloos veel talstelsels, maar hier laten we het maar bij …

6. Of toch nog even overhoren: wat wordt (decimaal) (400)₁₀ in het vigesimale stelsel? Antwoord: (100)₂₀! Bij ons: 400 = 4 x 10 x 10, vigesimaal: 1 x 20 x 20. De Babyloniërs schijnen trouwens met
12-tallige stelsel te hebben gewerkt. Ik vond op internet nog een leuke algoritme om een getal uit een ‘ander’ talstelsel om te zetten in het ‘onze’. Ik besluit met een quizvraag uit een doosje met quizvragen, dat ik van mijn dochter cadeau kreeg … Stel je hebt een digitale 24-uurs klok (24-uursklok, vierentwintiguursklok) met vooraan dus 00 t/m 23 en daarnaast (2 x) 00 t/m 59. We bekijken al die 6 cijfers apart. Vraag: hoe vaak gedurende een etmaal verspringen ALLE ZES die cijfers tegelijk? Oplossing in het volgende Oefendictee!

7. Dat stel sokken is azygisch (ongepaard – vgl. azygie). Jan was attaché, Marieke attachee en samen zijn ze attachés [m + v of onbekend] of attacheetjes. De afkorting a.u.c. kan staan voor ante/ab urbem conditam = voor/sinds de stichting van Rome (753 v.Chr.). De VB-theorie komt uit de kwantummechanica. Een anafylaxie = (medisch) een acute, levensbedreigende allergische reactie tegen een bepaald allergeen bij een tweede blootstelling daaraan= allergie. Biofylaxe = werkzaamheid ter bescherming en bewaring van de levende natuur (planten, dieren, landschap). Profylaxe/is (profylacticum, voorbehoeding) = voorkoming van ziekten (inenting, schoon drinkwater, etc.). Een fylacterion is een wachtpost/toevluchtsoord of een amulet.

8. Een fylacterion dus, ook: amulet of talisman. Balsamica (mv.) zijn balsems. Is hij echt een cuckolder (ww. cuckolden)? Wat is de bigmacindex (big mac)? Wordt iemand bijstaan al bereikt door erbij staan? Na zijn bijkomen mochten we erbij komen. Na je tong afbijten kun je moeilijk nog van je af bijten. Uit de zoutader sijpelde pekel, zout water. Met americana worden Amerikaanse zaken of kunstvoorwerpen bedoeld. De anafase is in de (cel)biologie de voorlaatste fase van de celdeling. Afzeggen, zegde of zei af. De ethologie is de gedragsleer, maar de etiologie is de leer van de (ziekte)oorzaken. Een mannetjeskonijn (of haas) is een rammelaar, een vooi, voei of voedster is een vrouwelijk konijn, een lamprei of lampreel is een jong konijn en, tja, het potjevleesch is een Frans-Vlaams gerecht, dat koud gegeten wordt.