3142 Dictee maandag 13-02-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (848) √

Dictee – dictees [3142]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 009, geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (848)

Nederlands, wereldgodsdiensten, wetenschap, taalkwesties en de Berlijnse Muur

1. Bekend met wel of niet tussen-n'en en -s'en zoals in pisterenner en andersoortige woorden? Stel je ligt in een bedsteetje, haalt van de bedstedeplank een boek en leest. Als gedachtesteuntje, geheugenhulpje, ruggensteun en na ruggespraak gebruik je een ezelsbruggetje om gedachteloos de contrescarp (vestingbouw: buitenoever van een vestinggracht, tegenover de escarpe) van je gedachtestroom over te steken. Je leest over ouderenkorting en jongerencafés, over een retepopulaire bacovecultuur (mv. GB s, VD n/s), over koninginnensoep op Koninginnedag [nu: Koningsdag], over groente- en tomatensoep, enfin te veel om op te noemen. Urenlang en bladzijdelang lees je over eikenbomen en lindelanen. Ben je eegalief als inleesster spuugzat en denk je wegens acute waternood aan een ingebrekestelling, die wellicht leidt tot een inderminneregeling? En lijdt je moeder aan het hutchinson-gilfordsyndroom (progeria: versnelde veroudering), niet te verwarren met het guillain-barrésyndroom (internet: met spierzwakte en spierverlamming)?

2. Bent u een beetje op de hoogte van de wereldgodsdiensten? Maar toch niet katholieker dan de paus? Onze-Lieve-Heer heeft rare kostgangers: utraquisten (calixtijnen), dat zijn hussieten die bij het avondmaal – ter gedachtenis aan het Laatste Avondmaal – brood en wijn wilden ontvangen, peripatetische (aristotelisch, zie: Aristoteles) quakers (godsdienstige sekte: ascetisch en pacifistisch), cluniacenzers [zekere monniken] en coccejanen (volgeling van de Leidse hoogleraar Coccejus [Koch], voorstander van meer vrijzinnigheid). Ook het joodse geloof kent veel stromingen en gebruiken, te weten chabadnik (stroming binnen het chassidisme), sadduceeërs (tegenhanger farizeeërs), seidermaaltijd (joods paasmaal), Chanoeka (joodse Lichtfeest of chanoekafeest) en het joodse gebed kol nidrei [ook: ee], gebeden op Kol Nidrei [ook: ee], de avond voorafgaand aan Grote Verzoendag (Jom Kipoer). Tussen twee haakjes, ook als je er op je paasbest wilt uitzien, kun je grote verzoendag [wassen en schone kleren] houden. De islam laat zich niet onbetuigd: denk maar aan sjiieten en soennieten, het Suikerfeest (Ied-al-Fitr, afsluiting van de ramadan – Ied/Eid-al-Adha = het Offerfeest), sedekah [mv s], een offermaal bij mo(e)llahs en moefti's, en niet te verwarren met tsedaka, gerechtigheid, met meervoud tsedakot. Zenboeddhisme en hindoeïsme – met veel Hindo(e)staners of Hindoes uit Hindoestan – moeten erbij inschieten, anders word je te zwaar belast(!) met deze alinea.

3. Wetenschappen als astronautiek, thracologie – over het oude Thracië – en scandinavistiek (Scandinavië), retoriek (bombast, woordenkramerij) en indogermanistiek (wetenschap van de
Indo-Europese talen) zijn important (belangrijk). Geen breaking news (groot nieuws, hot news), maar zeker ook niet het faillite de la science (bankroet van de wetenschap, banqueroute de la science). In de fysica kom je termen tegen als accommodatiecoëfficiënt [moleculen van een gas tegen de wand], aggregatietoestand (vast, vloeibaar, gas), geisslerse buis (voorloper van de gasontladingslamp), gibbsenergie (toestandsgrootheid in de thermodynamica) en golf-deeltjedualisme (materie als golfverschijnsel). Ook de medische wetenschap scoort hoog met moeilijke woorden: je zal maar fantoompijn (pijn geamputeerd lichaamsdeel) van een xanthoom (gezwel op de huid) hebben of virgo intacta (medisch: meisje met ongeschonden maagdenvlies) dan wel uterus virgo (medisch: vrouw met geschonden maagdenvlies, die echter nog nooit zwanger is geweest) zijn, een trichobezoar, een haarbal, in je lebmaag (koeien, geen mensen!) hebben zitten of aan amaurose – zwarte staar – of amenorroe – uitblijven van de maandstond – lijden. U begrijpt het al: voor andere disciplinaire kennisgebieden als japanologie met geisha's (Japanse gastvrouw) en maiko's (jonge geisha's), die met een plectrum een driesnarige – [in cijfers] 3-snarige – luit, de shamisen [mv s] bespelen, is er geen plaats meer. Nagekomen breakingnewsitem: de bom is gebarsten!

4. Talenwonders gezocht. Hoeveel talen spreekt u? Hoogduits, Litouws, Reto-Romaans, Sranan(g)(tongo) en Welsh (vergelijk: Rotwelsch) of Gaelisch (Gaelic) zijn allemaal heel gewoontjes. Je bent pas wat als je Swahili (een Bantoetaal), Malayalam (Dravidisch), Ingveoons (Noordzee-Germaans), Pehlevi (de taal van de Middelperzische zoroastrische literatuur – GB ook tt – doe in dictee 1 t, ook Pahlavi), Inuktitut (taal van de – Eskimo, Inuk = – Inuit – mv s), Jodenduits of Kerklatijn spreekt. Lineair A en Lineair B die spreek je niet, die schrijf je, net als spijkerschrift, hiërogliefen (GB ook: hiëroglyfen) en potjeslatijn. Dichterbij, dichter bij huis kennen we het Bargoens, koeterwaals en Luikerwaals. Tolk-vertaler zijn moet een himmelhoch jauchzend [zeer enthousiast] vak zijn!

5. De Berlijnse Muur is gevallen in 1989. De ossi's (uit vm.
Oost-Duitsland) kregen met een aha-erlebnis toegang tot het vrije Westen, vroeger via Checkpoint Charlie. De Ostpolitik [Oostpolitiek] was er een van wiedergutmachung (schadeloosstelling, herstelbetaling), fingerspitzengefühl (gevoel voor optreden in delicate situaties – vingertoppengevoel) en apfelstrudel (Oostenrijks appelgebak). U-bahn [metro – GB, Wikipedia: Untergrundbahn], Dreigroschenoper [zekere opera] en gründlichkeit ((Duitse) grondigheid) vormden samen des Pudels Kern (kern van de zaak – VD ook: des poedels kern). De christenhonden, spaghettivreters (Italianen, macaronivreters) en
Pueblo-indianen waren niet geliefd bij de betreffende bloedraad. Het verdriet van België was diepgeworteld [figuurlijk]. 50 euro meer of minder als toegangsprijs voor de Matthäuspassion (niet in wdb.) – een oratorium – maakte weinig uit. Een lid van de Rote-Armee-Fraktion (gewelddadige verzetsbeweging Duitsland, RAF) dong in zijn
niet-specifieke [niet specifieke] sturm-und-drangperiode afsluitend mee naar de Applecomputer die aan de Nobelprijswinnaar beloofd was. De echte Sturm und Drangperiode [stijlperiode] was eind achttiende eeuw in Duitsland.