3174 Dictee vrijdag 10-03-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (873)

Dictee – dictees [3174]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee augustus 2016 (1) Het woord, geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (873)

Oefendictee augustus 2016 (1) Het woord

1. Hij nam vaak het woord om zijn verboze [woordenrijk] verbositeit [woordenrijkdom] te tonen. Hij verwoordde daarmee zijn flux de bouche [radheid van tong, welbespraaktheid], anders gezegd: flux de paroles [idem].

2. Bij opzoeken zie je vaak: a.v. of ad vocem (bij het woord), ook wel: a.h.v. of ad hanc vocem (bij dit woord). Indien alfabetisch, ook nog: in voce (i.v. – op dat woord, bij dat woord). En we hebben ook nog: sub hac voce (s.h.v.): onder of bij dit woord.

3. Het woord 'ad verbum' is een adverbium (bijwoord); het betekent: woord voor woord (vertaald of te vertalen) = woordelijk, de verbo ad verbum.

4. Het woord 'dithyrambe' is een voor-Grieks woord. Het was oorspronkelijk een loflied op Bacchus, en kwam voor bij de bacchantische [losbandig, bandeloos] bacchanten [geeft zich schaamteloos over aan drank en wellust] op een bacchanalisch [losbandig, bandeloos] bacchanaal [woest drinkgelag, losbandig feest]. Een Bachcantatefestival was dat zeker niet.

5. Ziedaar mijn rechterhand en mijn woord, ik geef er mijn hand op: en dextra fidesque [rechts en loyaliteit]. Gebruik geen graecismen [uit het Grieks], latinismen [Latijn] en biblismen [de Bijbel]. Die zijn eigenlijk niet goed in het Nederlands.

6. Een gratis dictum [gezegde] valt moeilijk te staven. In malam partem (pejoratief = ongunstig) of in bonam partem (melioratief = gunstig): als Napoleon Bonaparte sprak, gold: intelligenti pauca: een goed verstaander heeft maar een half woord nodig.

7. Leerlingen zweren vaak bij het woord van de meester: in verba magistri jurare, of ook: jurare in verba magistri. Waar vind ik deze locus classicus: klassieke (bewijs)plaats (van een woord of gezegde)?

8. De woorden 'tiktak' en 'koekoek' zijn onomatopeeën [klanknabootsend]. De verbi divini minister (V.D.M. – predikant) predikte Gods Woord. De retorica is de redekunst. Dit 'hooftstuk' (sic!) was verkeerd geschreven: bedoeld was 'Hooftstuk' (of misschien ook wel: 'hoofdstuk' ...).

9. Zoek maar eens op wat de spiritus asper [Grieks grammatisch teken = grammaticaal] en spiritus lenis [idem] zijn. Wat hij zegt, moet je verbatim en literam – woordelijk en letterlijk – nemen. Sommige woorden moet je echt uitleggen, zoals verbi causa (= verbi gratia = bijvoorbeeld) een verbotenus amicus = een vriend in naam.

10. De viva vox [het gesproken woord] wordt viva voce [mondeling] overgedragen. Dat gaat erin als Gods Woord in een ouderling. Woorden zijn lucht die betekenis krijgt (Leonard Nolens). Words, words, words! (Shakespeare). In goed Nederlands: woorden, woorden, woorden! Woorden kun je ook verdraaien.

11. Bij 'verliefd, verloofd' is er sprake van acconsonantie [medeklinkerrijm]. Hij sprak met veel ambages = omhaal van woorden (= circuitis verborum). Als je angejiddeld bent, gebruik je (dus) Jiddische woorden (goed). Het kwam a verbis ad verbera: van woorden tot klappen, tot handtastelijkheden.

12. Basisengels (Basic English) is een Engelse wereldkunsttaal, die uit 850 woorden bestaat. Is dat niet je reinste belgitude [de Belgische eigenheid]? Bravouretaal [geen uh uitspreken] is grootspraak. Captatio verborum is het jacht maken op fraaie woorden. Daar schiet je vast niks mee op: dicta docta pro datis = wijze woorden in plaats van gaven.

13. Epea pteroënta zijn gevleugelde woorden. Facta, non verba: geen woorden, maar daden. Expressis verbis is met zoveel woorden, uitdrukkelijk. Famous last words zouden vlak voor de dood zijn uitgesproken. Angst voor lange woorden is hippopotomonstrosesquippedaliofobie (uit het Engels).

14. Inanis verborum torrens: een stroom van nietszeggende woorden. In terminis (ook: in totidem verbis) = met zoveel woorden. Ipsissima verba = precies dezelfde woorden, ipsissimis verbis = met precies dezelfde woorden (woordelijk). Multa paucis: [s] veel in weinig woorden.

15. Novissima verba: de laatste woorden van een stervende. Nudis verbis = in duidelijke woorden, onomwonden. Nugae canorae: mooie woorden zonder inhoud. Obscuris vera involvens: de waarheid hullend in duistere woorden.

16. Palilalie is het steeds herhalen van de eigen woorden. Bij echolalie is dat een zenuwstoornis. Een porte-manteauwoord [een
porte-manteau is een staande kapstok] of samentrekking is een uit twee andere woorden samengetrokken woord (bv. 'brunch' uit 'breakfast' en 'lunch').

17. Propriis verbis = precies in die woorden. Zijn er echt mensen die Standaardnederlands spreken? Wat is trouwens Opperlands? Nederlandse woorden met een bepaalde eigenschap (Battus, pseudoniem van Hugo Brandt Corstius).

18. Ook 'tantis verbis' is: met zoveel woorden. Totidem verbis is met evenzoveel (aaneen, VD! – 2019 correct!) woorden. Vel prece, vel pretio: voor geld of goede woorden.

19. Een vox clamantis in deserto = iemand van wie de woorden in de wind worden geslagen (letterlijk: een roepende in de woestijn).

20. En nog veel meer!