0495 Dictee woensdag 28 jan 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (20) √

Dictee - dictees [0495]

Ditjes en datjes (20)

A. Mij werd gevraagd hoe het met 'tai chi' zit. (Het) tai chi is een zekere Chinese bewegingsleer, een vermenging van meditatie, yoga en heilgymnastiek, gebaseerd op de taoïstische filosofie en geneeskunde (oorspronkelijk een verdedigingssport). Bij de vernederlandsing tot werkwoord wordt dat (samenstellende afleiding) tai-chiën (het losse 'chiën' heeft immers geen betekenis; let op de enkele e (en op: ik tai-chi, vergelijk skiën, ik ski, jij tai-chiet, ik tai-chiede en wij hebben getai-chied). Onzinwoorden, maar 'tai chi's' en 'tai chietje' zouden wel de originele spelling behouden. Net als afleidingen krijgen ook samenstellingen een extra koppelteken: 'tai-chioefening' en
'tai-chiachtig' ('achtig' wordt voor de spelling als een samenstelling behandeld). Een vergelijkbaar Frans geval (voor Nederlandse en Engelse samenstellingen en afleidingen gelden in het algemeen afwijkende regels) déja vu, déja vuutje en déja-vugevoel, net als eau de toilette, eau de toiletteje en eau-de-toilettefles. In het Nederlands kon ik niet zo gauw een passend voorbeeld (met woordgroep en verkleinwoord, non-voorbeeld: sneeuw wit, sneeuwwitje (limonade + bier) - Sneeuwwitje = sprookjesfiguur en sneeuwwit, alledaags voorbeeld: nieuw huis, nieuw huisje) vinden (het idee vond ik wel terug in eerste communie, eerstecommunicant), in het Engels blind dateje (onzinverkleining, overigens volgens de normale regels).

B. In tien jaar kan er een hoop veranderen. Ik keek nog even naar de voorronde van het Davidsfonds van 2007 bij de specialisten. Op de volgende punten is de spelling inmiddels geëvolueerd: a) 'een handige Harry' was toen nog goed, maar is inmiddels gewijzigd in 'een handige harry', b) er werd toen uitgegaan van 'een anglofiele anglaise' (fout in VD), inmiddels is komen vast te staan dat dit 'Anglaise' moet zijn (net als Française), c) in VD kwam voor 'Thuringen' en 'Thuringse'. Dat had natuurlijk 'Thüringen' en 'Thüringse' moeten zijn. Inmiddels heeft VD de beide foutieve schrijfwijzen helemaal met de noorderzon laten vertrekken, d) ook moesten we van GB toen nog 'ten tweede male' schrijven: dat is inmiddels 'ten tweeden male' geworden, e) op diverse plaatsen in VD stond 'Heilig sacrament' of 'H. sacrament'. Bij 'altaargeheim' stond echter 'H. Sacrament'. Dat heeft VD nu aangepast tot 'Heilig sacrament', f) in de voorronde werd men geacht te schrijven 'te goed houden' (zo immers in VD). Nu VD dat heeft aangepast tot 'tegoed houden', zullen we dat voortaan ook maar zo schrijven, g) VD schreef toen nog 'Duinkerken', inmiddels: 'Duinkerke' en h) onder lemma 'volksrepubliek' schrijft VD nu 'Volksrepubliek China' als eigennaam (net als de Franse Republiek), dus ook dat zullen we in het vervolg maar doen.

C. Als besluit nog wat instinkertjes uit die voorronde: een sergen (!) voering, sapristi, rakklampen, banlieues (tweede e), geen aasje verstand (niet: haasje), bladneusvleermuis (niet: platneus), berlinerbollen (boule de Berlin - mv. s s [of!] *), uit den treure(n), geschransd (schranzen, geschranst, schransen), miss wet-T-shirt en egelantierstruiken (eerste e).

NB schransen en schranzen allebei goed (GB, VD).

* 2020 GB: engelsebol, VD Engelse bol - fout, komt trouwens uit Moskou! - ook: Moskovië = Rusland, vgl Moskovisch gebak.