2771 Dictee maandag 20-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (610)

Dictee – dictees [2771]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 247, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (610)

Het grote wijndictee (2), edelstenen en het dagelijks brood

1. De samos is een zoete, Griekse wijn van het eiland Samos. De sancerre [Franse stad Sancerre] wordt bereid, bereidt men uit de sauvignon blanc. Sangria is van Spaanse oorsprong. De saupiquet is een saus met onder andere wijn. De sauternes is een zeer fruitige wijn uit de Gironde. De wijnstok sémillon vind je in een sauternesomgeving. Sekt is Duitse champagne. Drink je silvaner bij forel? De slivovitsj is een pruimenbrandewijn uit het voormalige Joegoslavië. Een wijnsnob moet je niet au sérieux nemen. Spätlese is wijn van laat geplukte druiven. In een tamezaan kan wel [cijfers:] 16 liter wijn. Met een
taste-vin proeft en keurt men wijn. De tempranillo is een wijnstok uit Spanje die vroegrijpe blauwe druiven oplevert.

2. Een thyrsus is een bacchusstaf. Deze wijn tintelt in het glas. De toeak is in Indië een soort van palmwijn. De valpolicella is een Italiaanse, licht mousserende rode wijn, geperst van onder andere de corvina [blauwe druif]. De vendémiaire was in de Franse Revolutie de wijnmaand. Bij de bereiding van vermout wordt alsem [plant] aangewend. De bacteriën hebben die wijn doen verschalen. Vinaigre is een eau de toilette met azijnzuur voor na het scheren. De vinho verde is een Portugese wijn. De vinsanto is een dessertwijn uit Santorini. Kwaliteitsaanduidingen zijn onder andere: VO [vee-joo], XO [ihk-soo], VS [vee-jèhs], VSO [vee-jèh-soo], VSOP [vee-jèh-soo-pee] en VVSOP [vee-vee-jèh-soo-pee] met betekenissen: very old, extra old, very special, very superior old, very superior old pale en very, very superior old pale. De vouvray [Vouvray: gemeente in Frankrijk] is een witte wijn uit de Loirestreek. Ook Dionysus is een wijngod. Wijnmoer is wijndrab (wijndroesem).

3. De whip [warme drank met witte wijn] en de whist [samengesteld uit thee, suiker, citroensap en rode wijn] slaan we over. De wijngaardrank (geen drank!) zit aan de wijnstok. De xereswijn is een verouderde naam van sherry, genoemd naar Jerez (de la Frontera), de plaats van herkomst. De yquem is een wittewijnsoort en een bordeauxwijn, genoemd naar een kasteel [Château d'Yquem]. De zinfandel is een wijnstok die blauwe druiven voortbrengt. Een acidimeter is een zuurmeter. Na de wildezwijnenjacht was er zwijmelwijn [bedwelmend]. Tapwijn kopen is net zoiets als aardbeien kopen bij de tuinder. Een rodewijnvlek [rode wijnvlek] kan in je kleren zitten. Ten slotte: één druppel wijn kleurt tenslotte [per slot van rekening] heel de oceaan, onder druk wordt immers ook alles vloeibaar … De dourowijn, dat is port.

4. Gezocht binnen artikelen op '*edelsteen*'. Een halfedelsteen die uit zirkoon bestaat, wordt jargon genoemd. De toermalijnkatoog en -steen zijn edelstenen van toermalijn. Een saffiernaald werd bij een grammofoon gebruikt. Een maansteen is een edelsteen van adulaar [kaliumveldsteen]. Kulassen zijn delen van ingezette edelstenen. Diamantspaat is Chinees korund. Kornalijn heet ook wel carneool (corneool). Een intaglio (tornatuur) is een ingesneden beeldwerk in een edelsteen. Hyacint wordt ook zirkoniumsilicaat genoemd. Een ferronnière is een voorhoofdssieraad. Een chrysoberil is goudgroen. Een chatoyant is een licht weerspiegelende edelsteen.

5. Gezocht op '*brood*': treffers (hits) genoeg. Eens kijken, wat er aan interessants bij is … Een abraham is een pop van brooddeeg die mannen met hun vijftigste verjaardag krijgen (bij vrouwen is dat een sara). Een beschimmeld brood wordt afgeschrabd. Een aleurometer gebruik je bij [meten van geschiktheid van] meel voor brood. Diabetici eten aleuronaatbrood. Aliena vivere quadra is klaplopen, van andermans brood leven. Het allinsonbrood [volkorenbrood dat zonder vet en met relatief weinig gist is bereid] is genoemd naar een Britse arts. Een amanda is een puntig toelopend krentenbroodje met amandelspijs en -snippers. Een bagel [ee] is een hardgebakken broodje met een gat in het midden. Een baguette is een stokbrood. Wittebroodbakker is een mooi beroep, net als het vak van banketbakker uitoefenen, banketbakken dus. Een baobab is een apenbroodboom.

6. Geef hem een bete broods, liefst een bestel, een masteluinbroodje. Ik lust geen boekweitebrood. De botervlinder is een soort luxebroodje [luxe broodje] van bladerdeeg. Zalm in brioche zit in bladerdeeg. We hebben in de aanbieding: kerstbrood, cassavebrood, maisbrood (maïsbrood), roggebrood, speltbrood, vijfgranenbrood, sukadebrood, tarwe-roggebrood, gerstebrood, paasbrood (matse) en mueslibrood. Geef het volk brood en spelen, panem et circenses. Broodjenuchter vertelde hij het broodjeaapverhaal. Bij duurder of te weinig brood komt er een broodoproer. Bruschetta [bruus-kèh-taa] is geroosterd brood met knoflook en olijfolie.

7. Cacciucco [kah-tsjoe-koo] is een vissoep en wordt geserveerd op oud brood. Een carobeboom is een johannesbroodboom. Daaronder zittend smaakt de johannisberger (een rijnwijn) voortreffelijk. Een casinobrood (net als lampignonbrood – ook: lampionbrood – gebakken in een bus met deksel) moet je vooral niet vergokken. Cataplasma's zijn kompressen met een brijachtige substantie zoals brood. Granen worden ook cerealiën genoemd. De challe [ch als in lach] is een gevlochten brood voor de sabbat. Plat Indiaas brood heet chapati [sj]. Een ciabatta [tsjaa-bah-taa] is een langwerpig Italiaans brood gebakken van nat deeg. Commiezen [ambtenaren] aten meestal geen commiesbrood [soldatenkost].

8. De broodjescorner verkocht croissants. Crostini zijn met olijfolie besprenkeld. Croutons worden ook soldaatjes genoemd. De pane lucrando (niet meer in VD: om aan de kost te komen) acteerde hij. Een deuvekater (duivekater) is een kerstbrood. Tijgerbrood is van Duitse oorsprong. In de Arabische dukkah (mengsel) [doe-kaa] dip je brood. De focaccia is een platte Italiaanse broodsoort, maar een francala is een breed Turks stokbrood. Een fijntje is een pain de luxe. In volkorenbrood zit fytinezuur. Sommige suikerziektelijders moeten glutenbrood eten. Het grahambrood wordt bereid van grofgemalen graan. Een groevebol [bij begrafenis] is gewestelijk een nogal droeve bol. In de Grub Street (thans: Milton Street) vond je de broodschrijvers. Een broodje gyros bevat vaak lams- of rundvlees. Manna is hemel(s)brood.

9. Tegen hondsdolheid eet je (gewijd) hubertusbrood. Ze serveerden huisbakken brood. Het Kaas-en-Broodvolk [de boerenpartij] voerde de Kaas-en-Broodoorlog tegen de burgerpartij en at kaasburgers en verse kadetjes. Het kaiserbrötchen heet inmiddels (ook) kaiserbroodje. Het knäckebröd komt uit Zweden. Een koekeboterham wordt gemaakt van koekebrood. Ik zweer bij kokosbrood en anders komijnbrood, liefst van de koosjere bakker. Wat is dat korstje krokant! Kropbrood is
krop-uit-de-zak. Zij kuchten en nuttigden hun kuchen [boterham] op het werk. De lavash [zeer dun rond brood] wordt vooral in Syrië en Libanon gegeten. Zij brachten hun lune de miel (wittebroodsweken) door in Palermo.

10. Ook kumquatmarmelade is broodbeleg. Het moermandieet – een niet-reguliere kankertherapie – zou tegen kanker helpen. Het moutse is een zegenspreuk bij het brood, moutse challetjes zijn kleine gevlochten broodjes. Oordjesbrood kostte een oortje. Tijdens het opruimen wilde hij het brood oppruimen. Dat is ouwe-jongens-krentenbrood, dat is dikke mik. Wat doet een oveniste? Bij het maken van de panade [bindmiddel van melk en broodkruim] rookte hij een panatella [lange dunne sigaar]. Een panettone is een luxe Italiaans kerstbrood. Een panino is een plat, langwerpig Italiaans broodje. Een pantry [èh] was oorspronkelijk een broodkast.

11. Een pide is een luchtige Turkse broodsoort. Pirosjki's zijn pasteitjes of gevulde broodjes uit de Russische keuken. Een pistolet [knapperig broodje] is geen pita(broodje) (dat is met shoarmavlees gevuld). Een pompernikkel is een Westfaals zwart roggebrood. Een ragoutbroodje is een pasteitje. Een broodje ros bevat rosbief. Sandwichspread smeer je makkelijk op sandwichbrood. Een saucisse de Boulogne is een dikke gerookte worstsoort. Een saucijzenbroodje wordt ook saucijs genoemd. In saupiquet [pittige saus] zit geroosterd brood. De schildpadplant is het hottentottenbrood. Men eet dat op de hottentottententententoonstelling. Een scone [uitspraak: skoon] is een rond Engels broodje van gegist deeg. Het sint-antoniusbrood is een aalmoes ter ere van Sint-Antonius. Smörrebröd (VD, GB ook: smørrebrød) is van huis uit Deens.

12. Een stadslegende is een broodje aap en ingrediënt voor broodjeaapverhalen. Ken je de termen 'sub una specie' en 'sub utraque specie', het ene is brood zonder, het andere met wijn [bij de mis]? Wat koop je in een broodtiek en wat in een shoetiek [schoenen]? Met toast en het glas in de hand toostten zij. Een tostitoaster is een tosti-ijzer. Bij het Griekse gerecht tzatziki [saus van yoghurt, etc.] eet men brood. De vlade [koek van ongezuurd deeg] was cultuurhistorisch de voorloper van het brood. Er was een bed-bad-broodvoorziening. Een waldkorn is een Duits brood. Een krentenwegge kan heel groot en zwaar zijn, een Weense snijder is een zekere broodsoort. De xerofagiën waren zeer strenge vastendagen in de oude christelijke kerk. Geef mij maar een lekker Surinaams broodje zoutvlees-kousenband. De deux-pièces verkochten(!) als warme broodjes. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt …