2763 Dictee dinsdag 14-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (604)

Dictee – dictees [2763]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 253, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (604)

Chemiedictee (gezocht op '*chemi*') (1 van 2)

1. We hebben gezocht op woordvormen. Dat geeft niet zoveel spectaculairs: quantenchemie (of: kwantumchemie), maar ook ischemisch (betrekking hebben op ischemie, bloedeloosheid), chemisierjurk [bovenzijde = overhemdblouse], chemisette (kraaghemdje), chemise-enveloppe (hemdbroek), chemin de fer (een kaartspel), chemiglyfie (glyfografie = methode om galvano's – clichés – voor boekdruk te vervaardigen), chemische castratie, alchemistenlatijn (ook: -chi-) en klein chemisch afval (afkorting: kca). De meeste termen komen we tegen bij zoeken 'binnen artikelen'.

2. Hoe staan je chemieaandelen? De aardalkalimetalen zijn: beryllium (4, Be), magnesium (12, Mg), calcium (Ca, 20), strontium (Sr, 38), barium (Ba, 56) en radium (Ra, 88). Acetaat (ester of zout van azijnzuur), albuminaat [eiwitverbinding], boraat [o.a. zout van boorzuur], carbonaat [koolzuur zout], chloraat [zout van chloorzuur], fosfaat [fosforzuur zout], opiaat [slaapmiddel], sulfaat [een zout van zwavelzuur] en titanaat [zout of ester van het hypothetische titaanzuur] zijn chemische stoffen. ABC-wapens zijn atomaire, biologische en chemische wapens (synoniem: NBC-wapens – N komt van nucleair). Het abiëtinezuur is een kleurloze vaste stof, een bestanddeel van colofonium [spiegel- of vioolhars]. Bij een ab-initiorekenmethode in de chemie wordt van fundamentele grootheden uitgegaan, deze is niet (semi-)empirisch. Met acaricide bestrijd je mijten. Aceetaldehyde of ethanol komt voor in bier en wijn. Aceetamide is het amide van azijnzuur (symbool: CH₃CONH₂). Synoniemen zijn acetaat en ethanoaat, acetofenon en fenylmethylketon, aceton en propanon, acetonitril en ethaannitril, acroleïne en propenal.

3. Achiraal is geen chiraliteit [identiek aan spiegelbeeld] vertonend. Aciditeit is de zuurheidsgraad. Kunnen zuurpruimen ook acidofiel [affiniteit met zuur hebbend] zijn? Acyl is de benaming voor de organisch-chemische groep die ontstaat door aan een carbonzuur de hydroxylgroep te onttrekken. Een adduct is een additieproduct [toevoeging]. Het ADP (adenosinedifosfaat) is een fosforylerend (veresterend) en energie leverend reagens in biochemische reacties, adenosinemonofosfaat wordt aangeduid met AMP en adenosinetrifosfaat met ATP. Het meervoud van agens [stof met chemische werking] is agentia. Het aglycon is een stof die in een glycoside [plantaardige verbinding van suikers met tal van andere stoffen] aan een koolhydraat is gebonden. Het albuminaat is een eiwitverbinding, albumose daarentegen is een afbraakproduct van eiwit.

4. Een alcoholaat is een alcoxide. Aldol is de benaming van 2-hydroxyaldehyde, aldose echter is polyhydroxyaldehyde. Dat wist je toch: cyclohexaan is alicylisch [niet-ringvormig]? Een alifatische is een niet-aromatische koolwaterstof. Alizarol is een oplossing van alizarine in alcohol. Een alkeen is een gekraakt alkaan (geen gebouw!). Alkoxy is de benaming voor eenwaardige zuurstofhoudende alifatische radicalen, bijvoorbeeld: methoxyl. Alleen(!) heet ook propadieen. Het allyl is een eenwaardig radicaal, net als amyl. Allylalcohol is 2-propen-1-ol. Ambraïne is ambervet en americium is een element (95, Am). Amygdaline zit in bittere amandelen. Een analist voert analyses uit.

5. Thinner is pentylacetaat oftewel amylacetaat. Antrachinon is een oxidatieproduct van antraceen. Tetrachloorkoolstof is een apolair
[niet-polair] oplosmiddel. Dimethylformamide is aprotisch [kan geen protonen afstaan, zoals DMF – dimethylformamide]. Gedestilleerd water heet in het Latijn aqua destillata, sterkwater [aaneen!] heet aqua fortis. Arachidonzuur is het 5,8,11,14-eicosatetraëenzuur waarin alle vier dubbele bindingen de cisconfiguratie hebben. Een artsenbezoeker is een vertegenwoordiger van een farmaceutisch-chemisch bedrijf. Aspidosperma-alkaloïde is de benaming voor een groep alkaloïden die het indoolskelet (indol, benzopyrrool) bevatten. Iets au bain-marie verwarmen slaat wel degelijk terug op het bad van Maria. De aminogroep is auxochroom [kleurverdiepende; VD: aaneen – 2022 – ]. Axiaal [loodrecht op vlak molecule] in chemische zin is het antoniem van equatoriaal [in het vlak].

6. Azool en pyrrool [gebruikt in de farmaceutica] zijn synoniemen. Bathochromie is roodverschuiving, het tegenovergestelde is hypsochromie [blauw-]. De bauméschaal is een schaal waarin de concentratie van oplossingen wordt uitgedrukt (symbool: Bé). De beckmannomlegging is de omlegging van een oxim naar een zuuramide, toegepast in de productie van caprolactam [gebruikt voor nylon 6 – vgl. koolstof 14-methode]. Benzopyreen is een polycyclische aromatische koolwaterstof [afgekort: pak – mv. paks]. Dibenzoylperoxide mist een hydroxylgroep. Zwitterion is betaïne.

7. De beilsteintest is een methode om met behulp van een gloeiende koperdraad halogenen in een organische verbinding aan te tonen. Benzidine is het 4,4-diaminobifenyl, een kankerverwekkende vaste stof. Van een blokcopolymeer bestaan de moleculen uit secties van homopolymeren. Boor (borium, B, 5, niet: bohrium! = Bh, 107) is een chemisch element uit de dertiende groep van het periodiek systeem, atoomnummer 5, een niet-metaal (symbool: B). Met bouillie bordelaise wordt Bordeauxse pap bedoeld. De brinellhardheid geeft de hardheid van metalen aan. Het brønstedzuur is de verbinding waarvan de moleculen een proton kunnen afstaan aan een base. Het broomthymolblauw is een indicator bij zuur-basetitraties. De büchnertrechter is een porseleinen filtreertrechter met geperforeerde plaat. De bunsenbrander kent u vast wel.

8. Butenal is crotonaldehyde. Het initiaalwoord MTB(E) staat voor butylmethylether, ook: methyl-tertiair-butylether. Calciumcyaanamide heeft als formule CaCN₂. De (het) catharanthusalkaloïde heet ook wel vinca-alkaloïde. Cerussiet is een uit loodcarbonaat bestaand wit mineraal. Cesium [Cs, 55] is een chemisch element net als het chalcogeen (verzamelnaam). Chemigrafie is het maken van drukplaten met chemische procedés, met name zinkografie. Chinhydron is een additieverbinding van chinon en hydrochinon. Chlooracetofenon is het CN-gas. Goede cholesterol (hdl, high density lipoprotein) kan slechte cholesterol (ldl, low density lipoprotein) compenseren. Citrulline is het 2-amino-5-ureidopentaanzuur [uitspraak ree-jie-doo?]. Een clarkelement is een voltaïsch standaardelement. Het clausproces vormt rookgassen om tot elementaire zwavel.

9. Schuim kan als een colloïdaal systeem worden opgevat. Het corydaline is een alkaloïde dat in corydaliskruiden voorkomt, vroeger gebruikt als wormverdrijvend en menstruatiebevorderend middel. Het cyaanzuur is 2,4,6,-trihydroxy-1,3,5-triazine. Een daniellelement is een galvanisch element met koper- en zinkelektroden. Bij de d-elementen wordt de d-subschil langzamerhand opgevuld. Het desoxyribonucleïnezuur wordt afgekort tot DNA (a = acid). Een dewarvat is een vacuümvat met het principe van de thermosfles. Het dichloordifenyltrichloorethaan is simpelweg DDT, dieldrin (zusje van aldrin, beide: drins) is nog sterker.

10. Bij de diels-alderreactie ontstaat een cyclohexeenderivaat. Ether is een afkorting van di-ethylether. Het dinatriumtetraboraat is gewone borax. Xanthogeenzuur is een dithiokoolzure ester. Een distilleerkolf is een retort. Het dl-melkzuur is een racemisch mengsel. Dodekop heeft vele namen: colcothar, caput mortuum, Engels rood, Persiaans rood, poleerrood, polijstrood en Spaans rood. Een draaiing is een rotatie, een doublet een tweevoudige spectrale lijn. Dralon is een polyacrylonitrilvezel, onder meer gebruikt voor stikgarens en kousen. Een druppelreactie heet ook stillireactie. Natriumbicarbonaat is dubbelkoolzure soda. Wat is dunnelaagchromatografie? Een dyade is een tweetal atomen als eenheid beschouwd, bijvoorbeeld CN in HCN. Ebullioscopie is de bepaling van het moleculair gewicht door middel van kookpuntsverhoging. De einstein is een niet-officiële eenheid van fotochemische energie.

11. De ESR is de elektronenspinresonantie. Enantiomorf is elkaars spiegelbeeld vormend. Een endergonische reactie gaat gepaard met verhoging van de gibbsenergie. De EO staat naast Evangelische Omroep ook voor etheenoxide. Epichloorhydrine is
1-chloor-2,3-epoxypropaan. Het epsomzout is magnesiumsulfaat. Volgens de equipartitie van energie (synoniem: boltzmannverdeling) is de energie van een systeem gelijkelijk verdeeld over de aanwezige vrijheidsgraden. De erlenmeyer [kegelvormige glazen kolf] wordt in laboratoria gebruikt. Eterniet is een tot een duurzame stof verhard mengsel van asbestvezels en cement. Ethaandial is glyoxaal.