Dictee – dictees [2569]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee OUD 393, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee van de dag (464)
1. Cv's kunnen centraleverwarmingsinstallaties zijn – centrale verwarming, maar ook curricula [enk.: -um] vitae. Het CvB (het College van Bestuur – bij universiteit of hogeschool) stuurt de commissie van beheer (cvb) aan. Een cutaway is een jacquet. Het cyaanamide is het amide van normaal cyaanzuur. De wetenschappelijke naam voor vitamine B12 is cyanocobalamine. Is 'cyclamen' nu meervoud of niet? Allebei! Een cyborg is half mens, half machine. Het cyclopentadieen is een vloeibare koolwaterstof. Een racemuis loopt heel hard, racemeus is bij planten middelpuntzoekend (trosvormig) en het antoniem cymeus is middelpuntvliedend. De cybrarian is de mediathecaris van cyberspace. De kynologe [hondenkenster], een bijdehante ka van een cynica, bezocht vaak cynodrooms (cynodromen – hondenrenbaan). Aan de zuidoostkust werd X opgepakt. Het czs is het centraal zenuwstelsel. Wat moet een cyperse kater in het cypergras van een Cypriotisch hondenasiel? Met cytologie wordt celbiologie bedoeld.
2. Speelt het cyrillisch [Rusland, etc.] schrift een rol bij het Kerkslavisch (met daarbij het glagolitisch schrift), een variëteit van het Zuid-Slavisch zoals dat gebezigd wordt in de liturgie van de orthodoxe kerk, voortzetting van het Oudkerkslavisch? Je moet dat laatste niet verwarren met het Kerklatijn. Op dominica, de (rust)dag des Heren, wordt er niet gewerkt. De daedalische kunst is archaïsche Griekse kunst; daedalisch kan ook labyrintisch betekenen [Daedalus – Latijn – Labyrint]. Bye, dáág, meneer de koekepeer! Een voorbeeld van een sterke kunststof is dacron (merk). Venus wordt zowel Morgen- als Avondster genoemd; de Dagster is de zon. Daartegenover stonden twee kasten; zij zat ertussenin. Als je daartegen in (GB – ertegen ingaan) durft te gaan, ben je niet bang. Daartegen is echt niets te beginnen. Ik kan er wel in komen. De dag-en-nachtevening (equinox – bnw. equinoxiaal, equinoctiaal) is de gelijke duur van dag en nacht. De daaruit volgende conclusie was helder. De daaropvolgende [dov. – d.a.v. = daaraan voorafgaand en dav. daaraanvolgend] maandag was de tweewekelijkse soos.
3. Het eropvolgende gekissebis [ook: zz z] was laag-bij-de-gronds. Het huis was een ware ruïne en daarenboven een prototype van een bouwval. De raket is daaroverheen gevlogen en bij het kasteel daarbovenop gevallen. De daaraanvolgende (afkorting dav.) periode noemen we de kleine ijstijd. Die boom, daarachtervandaan kwam de guerrillero. Die sores en misère, daar ben je nu toch mooi vanaf! Vanaf die brug mag er vanaf 1 januari niet meer gebungeejumpt worden. Het 'da capo' betekent 'herhaling'. Je krijgt dit verlof, nog daargelaten dat ook je reces verlengd is. Je kon niet beter af zijn. Of Ajax gewonnen heeft, daar wil ik vanaf zijn. Ik ben dagenlang, wel acht dagen lang, vroeg opgestaan. De dageraad was dagelijks anders! De dagobertstoel is een middeleeuws fenomeen en heeft niets van doen met Dagobert Duck. Op de Dag van de Arbeid wordt het eenmeifeest [BE: Feest van de Arbeid] gevierd. Daguerreotypie is een fotografieprocedé.
4. Dag-zeggen-met-het-handje is op een voor beide partijen spijtige wijze afscheid moeten nemen. Vormt daltonisme [kleurenblindheid] een beletsel bij het smeden van een rood-groene coalitie of het bekijken van dahlia's? Wij gaan lekker daldeeën, zij daldeeden al eerder en anderen hebben gedaldeed [alles doen waar je zin in hebt – VD]. Dat deed de deur dicht. De dalai lama heeft geen dalísnor. Dat laatste woord kijkt lastig na bij een dictee … Ierse leden van de Dáil Éireann gruwen ervan (geef die maar scotch, of toch maar liever Ierse whiskey?), maar daimio's [edelman en grootgrondbezitter in het oude Japan] lustten vroeger wel een daiquiri [cocktail van rum, citroensap, vruchtensuiker en geklopt ijs]. Of bestond dat nog niet? Aan lagerwal vindt je socialezakencollega veel dalles (armoede). De dalmatica is een wit liturgisch overkleed. De damiaatjes [kerkklokjes] vind je specifiek in Haarlem. Een Dalmatische (Dalmatijnse) hond is een dalmatiër (dalmatiner). De dallieden [dalbewoners] hadden hun holen in de dalnis [inspringend gedeelte dalwand, antoniem: dalspoor]. Sommigen van de Damslapers waren volbloed Damasceners(!).
5. Met zijn vijven bestelden ze drie dame(s) blanches. Dames- en herenkledij moet noodzakelijkerwijs [vanwege het woordgebruik] wel deftig zijn. Een dame-jeanne is een dameraan, een grote mandfles. Nutteloze arbeid is danaïdenwerk [vullen van een bodemloos gat], een danaïdengat zit in de bodem van een goot. Dandykoorts (knokkelkoorts) is verbasterd uit (is een verbastering van) 'dengue'. Mijn dochter zit in een dans-en-showorkest. Dank zij de Heer, en dankzij jouw inzet is de klus geklaard. Dodendansen zijn danse(s) macabres [ook: marcia funebre(s)]. Hij ging dan ook ten onder; het was zijn ultieme tenondergang. Dank je wel, er kon niet eens een dankjewel (djw. – niet in wdb.) af! Had ik je al dankgezegd voor die Danish blue [kaas]?
6.
Een daniellelement is een zeker galvanisch element, niet te verwarren
met een leclanché-element. Was die mislukking aan onwil dan wel aan
onkunde te wijten? De darcy (D)
is de eenheid van permeabiliteit. De darbysten vormden de vergadering
der gelovigen. Dark horses zijn outsiders. De combinatie was à la
Daumont [twee aan
twee, rijders op het linker paard]
bespannen. Een dartsspeler doet het met
pijltjes. De kaart lag op het dashboard. Een dasymeter
[daa-zie]
meet luchtdichtheidsveranderingen. In een datawarehouse kun je geen
darwintulpen kopen. Een datrecorder
werkt met dat, digital
audio tape.
De dauphin [kroonprins
Frankrijk] ging dauwtrappen. In
david-en-goliathverhalen komt altijd een klein Davidje voor. De
afkorting dB staat voor decibel.
Het ab [algemeen
bestuur]
moet een db [dagelijks
bestuur]
kiezen. Een davylamp [dee-vie]
is een daviaan [veiligheidslamp
mijnwerkers]. Bij de
Daviscupfinale was het D-day voor de Oekraïne. Ook in de DDR
[voormalig
Oost-Duitsland] hadden ze DDT
(dichloordifenyltrichloorethaan).
'Dal segno' is een muziekterm.
7
De tien geboden(!)
vormen de decaloog (decalogus).
De decameter heeft als afkorting dam
[decameter].
Een debrogliegolf is een materiegolf. Schenk het maar in mijn
decafeïnébeker. Debris
is ruimteafval en débris
is puin. Debrayeren is ontkoppelen en debrailleren is uit
brailleschrift in gewoon schrift overbrengen. Het débouché is het
afzetgebied en de debije (D)
is een maat voor het elektrisch dipoolmoment van moleculen. Aan een
débarcadère [steiger,
los-
en laadplaats – spoorwegen] kun
je de- en embarkeren. Bij een dead ball weet de golfer zeker dat hij
gaat scoren. Déblai is uit te graven grond, remblai op te werpen
grond. Een dead heat is een onbesliste wedstrijd. Een dead end job is
de dood in de pot; dan is dit je laatste baantje (zonder
perspectief). Bericht aan alle
troepen in Libië: staak het vuren! Dat leidde echter niet tot een
daadwerkelijk
staakt-het-vuren. Oma komt koffiedrinken. Opa wil
meestal geen koffie drinken [niet
koffiedrinken], maar thee.
8.
Zinnen met radicale negatie hebben een echo-effect [snap
jij dat?]. Ik
niet. Ben je morgen thuis? De vorige zin bevat een ja-neevraag
[ja/nee-vraag].
Het café was drooggelegd. Een telepaat doet aan telepathie
[simpel gezegd:
gedachtelezen].
Als je naar het deuxième bureau gaat, ga je naar je maîtresse [D B is ...]. Het
porseleinbloempje wordt ook hoe-langer-hoe-liever genoemd. Wist je
dat een povertje (gewestelijk)
een roodborstje is? Een roosje-zonder-doorns kan zowel een akelei
(akolei)
zijn als een likeurtje. In de legertop heerste een goede esprit de
corps, een prima korpsgeest. Een esprit gaulois is een boertige
grappigheid, een esprit fort is een vrijdenker (meervoud:
esprits
forts [+]),
een esprits de l'escalier (esprits
d'escalier, treppenwitz) is een
geestige inval die te laat komt, als mosterd na de maaltijd, en de
esprit de clocher [mv]
is de kleingeestige bekrompenheid, de dorpse kleingeestigheid.
9.
Geef in je eigen woorden het verschil tussen het essaai [onderzoek
goud/zilver] en het essay [niet
te korte verhandeling, gekenmerkt door goede, persoonlijke stijl]
aan. Daten is een uiterst moderne bezigheid: ik date, jij
datete, we hebben gedatet. Een medeverantwoordelijke is
medeverantwoordelijk. Het is een pre voor een helikopterpiloot in een
heli, als hij een helikopterblik (helicopterview)
heeft. Is er een allesbepalende en allesbeheersende factor die het
welslagen van dit project bepaalt, of kan het ook niet slagen en
daarmee mislukken? Je zag de diep gekrenkte (ook:
diepgekrenkte
– zie VD-lemma 'diep' – 2022
los!) dame lijden aan de oever
van het Hollands Diep: haar diep uitgesneden decolleteetje – zeg
maar gerust: decolleté – stroomde vol met tranen. Een decoct is
een afkooksel, een declinatie een verbuiging. Toen de biljarter zich
moest klasseren voor de ereklasse libre, werd hij volledig
gedeclasseerd door een onbekende keukampioen(!).
In de statistiek kennen ze decielen [10
even grote groepen], percentielen
(100; denk aan de
Cito-toets) en kwartielen [4].
NB Algemene naam: kwantiel.
10.
Een declassee is een aan lagerwal geraakte vrouw. Ze gaf de schuld
aan haar eega, haar mededeclassé. Opzoekwoord: decher [dee-chuhr]
(10 stuks
huiden of vellen). Déchéance is
teloorgaan van een recht. De getuige à decharge debiteerde een
aantal decrooïsmen (niet
in wdb. – Alexander De Croo – BE,
Open Vld).
Als je de geschiedenis kent, weet je dat 'decembrist' van 'december'
komt en 'dekabrist' van 'dekabr' [Russisch
woord voor
december]. Met 'decafé' wordt
gewoon 'decaf' bedoeld. Het dijn [het
jouwe] deinde op de golven. Is er
verband tussen deïsme [op
rede berustend geloof] en
deiktisch [ij]
(aanwijzend)?
Nee, dus. Koop je dégras, dan koop je
afvalvet. Het wende nooit, maar als de feminiene dégénérée
(meervoud:
dégénérées, verkleinwoord: dégénéréetje)
degout (walging)
voorwendde, dan was het meestentijds slechts simpele aversie
[afkeer].
Bij gemengde gezelschappen moet je de masculiene vorm gebruiken:
dégénéré, dégénérés en dégénéreetje.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten