Dictee – dictees [2575]
BeNeDictee, online, 25 januari 2022
Kort en krachtig (auteur: Huib Boogert)
De 50 vette woorden of woordgroepen moesten worden ingevuld.
1. ‘Het stemrecht is het recht van het stemvee om zijn eigen slager te kiezen’. Dat is een gepeperd voorbeeld van een aforisme, in casu verzonnen door Jan Greshoff. Enkele andere 1), hoewel niet uit zijn kladblok 2) [wel: blocnote], zijn: ‘Liefde / maakt een klein bed groot’ en ‘Het vlees is zwak / en de wil is ook niet veel zaaks’.
2. Een korte, krachtige en pittige spreuk, met een filosofische 3) inslag. Dát is de omschrijving van het aforisme. Het fenomeen is volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal 4) [VD], kortweg het WNT 5) [idem], al sinds het jaar 1615 (!) in onze taal bekend. Ook Multatuli construeerde in zijn dooie piere eentje 6) een paar pakkende exemplaren, waaronder: ‘Niets is helemaal waar, en misschien zelfs dat niet’.
NB De Woordenlijst Nederlandse Taal is het Groene Boekje, de groene bijbel.
3. Laat die maar ’s bezinken.
4. Het probleem met een aforismendictee 7) is, dat de kortspreuken lastig zijn te verwerken in een tekst, waarin we gewoonlijk thema’s als dikvloeibare 8) [= thixotroop] dijonnaise 9) [vgl. mayonaise – uitspraak zj] en cranberryyoghurt 10) proppen, tot het exsudaat 11) [uitgezwete vloeistof] ons uitbreekt.
5. Toch zal ik pogen dit dictee enige literaire diepgang te geven. Van veel aforismen is de auctor intellectualis 12) [geestelijk(e) vader, bedenker] helaas onbekend. Men noemt hem of haar dan Hummes 13) [lemma in VD, maar alleen in de verbinding – (meneer) – Van der Hummes – net als: meneer Van Ipschoten] of eh … dinges (ook: huppelepup en … meneer Dinges) 14). Toch vertonen veel van die anonieme aforismen stevig hang-en-sluitwerk 15) , zoals ‘Na regen komt zonneschijn. / En filevorming’, alsook ‘Al doende leert men / af’.
6. Er zijn ook ‘stille’ aforismen. We kunnen de moeë 16) [VD ook wel moeie, andere uitspraak] voeten op het hockertje 17) [hocker = voetenbank] parkeren en in een remslaap 18) [rapid eye movement, Eng.] de volgende hocus pocus 19) [toverformule goochelaars] gaan dromen: ‘Hij zegt niets, maar dat zegt niets, want hij zegt nooit iets’. En ook: ‘Je kunt beter veelzeggend zwijgen dan nietszeggend 20) [net als: alles- en weinigzeggend] praten’.
7. Ook het Opperwezen 21) komen we met de regelmaat van een comtoise 22) [klok – geen p!] in aforismen tegen. Onder anderen 23) de Jehova’s getuigen 24) en de Biblebeltbewoners 25) geven Deo volente 26) (afgekort D.V. 27)) [ook V.D. = volente Deo] veel teksten blijmoedig aan elkaar door, zoals bijvoorbeeld 28) ‘God geeft ons de noten, / maar Hij kraakt ze niet voor ons’. Het is een waarschuwing tegen latente lethargie 29) [ongevoeligheid, niet reageren].
8. Een religieuze hartenkreet tegen gemakzucht ligt besloten in: ‘Vertrouw gerust op God 30) maar zet wel je fiets op slot’. En een diep doorleefd 31) [vrij zeldzaam voorkomend, nog niet aaneengegroeid – klemtoon op doorleefd, bij klemtoom op diep ware, hoewel niet in wdb., aaneenschrijven te overwegen] geloof klinkt door in: ‘God is geen uitvinding, maar een ontdekking.’
9. Hoe positief klinkt dat!
10. We moeten echter ook de negatief beladen aforismen bekijken. Neem die diepgelovige Madeirese 32) [eiland Madeira, drank: madera(wijn) – kennelijk ‘ee’ gelezen, Madoera is wel een eiland – let op: madeirasaus] viola-da-gambaspeler 33) die in zijn auto als een t-dief 34) [dialectspreker, die aan eind woord de t niet uitspreekt – waarom zou ‘theedief’, correcte samenstelling overigens niet mogen?] boven z’n theewater 35) op een T-kruising 36) een verlichte pijlwagen 37) [wagen met ‘pijl’, maar waarom zou ‘peilwagen’ – bv. bij snelheidscontrole en correcte samenstelling(!) niet mogen? – peilwagen in deze context moeilijk te verdedigen! – vgl. peilauto!] van de rijkswegendienst over het hoofd zag en met zijn dronken kop decisief 38) [beslissend] als een Portugese Gijs-oom 39) [Hollands (scheld)woord voor een Portugees] zijn obbligatopartij 40) [It. – NL: obligaatpartij, kan niet gemist worden bij een uitvoering] met vier wielen omhoog in een droge sloot zag eindigen, zijn wapperende bantuknots 41) [kapsel met kleine knotjes kroeshaar – vgl. bantoestan = thuisland] halverwege het auto-ongeluk 42) verliezend. Hij voelde zich echt een rund, een urt 43) [VD: onbeduidend persoon, klein persoon/dier, minkukel, komt van ‘erwt’].
11. Vooral voor hém geldt dus: ‘Het leven is een geschenk, maar je krijgt het niet cadeau!’ Ook van toepassing: ‘Als je ooit vlinders wilt zien, zul je rupsen moeten verdragen’. En over zijn ongeloofwaardige verklaringen bij de politie: ‘Er zijn zo veel manieren om de waarheid te vertellen, dat het haast overbodig is om te liegen …’
12. Geen leugen is, dat de combinatie aforismen/dictee een moeilijke is. Ik zei het al. Volzinnen van gewapend beton zijn een utopie 44) [droombeeld, niet te verwezenlijken ideaal]. Het is al helemáál monnikenwerk 45) om filosofische bespiegelingen in te passen als ‘Tijd is slechts een herinnering 46) [geen reden voor hoofdletter of zo] in aanbouw’ of ‘Van leven ga je dood’.
13. Dit dictee eindigt daarom met enkele passende levenswijsheden, die uw dagen kunnen verheffen. U kent al: ‘Wie goeddoet, goed ontmoet’. 47) [Taaladvies aan Bob: W beter dan w – goed doet zou ook kunnen – maar (RL) staat niet in VD – over die W ook nog: alle aforismen in dit dictee beginnen met een hoofdletter!]. De intelligente deelnemers onder u zullen beamen: ‘Het menselijk verstand heeft zijn grenzen, de menselijke domheid niet’. Daarom: luister naar elkaar! ‘U heeft niet voor niets twee oren gekregen en maar één 48) [om lezing ‘uhn’ uit te sluiten] mond’.
14. Maar ocharm/ocharme/ocharmen 49), uw auteur valt in zijn eigen zwaard. Hij vergeet helaas zijn eigen vertrouwde credo 50) [motto], te weten: ‘Je zegt niet méér met meer woorden’.
15.
(In deze
dicteetekst zijn aforismen opgenomen van
Hans-Christiaan Andersen,
Bertus Aafjes, E. Constant sr, John Daisne, Rinus Ferdinandusse,
Gust Gils, Jan Greshoff, Paul Hervien, Karel Jonckheere, Ruud Krol,
Robert Long, Jan Losky, E. Masignan, Multatuli, Vladimir Nabokov,
Eric van der Steen, Th. Veenman, P.G. Wodehouse. Ook Chinese
spreekwoorden en bloempjes van de Gerarduskalender.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten