Dictee – dictees [2551]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee OUD 408, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee van de dag (449)
1. De bse is de bezinkingssnelheid van erytrocyten [rode bloedlichaampjes], maar BSE is de boviene spongiforme encefalopathie, de dolle- of gekkekoeienziekte. Scrapie is sponsvormige encefalopathie bij schapen en kuru is spongiforme encefalopathie bij kannibalen in Papoea-Nieuw-Guinea, gekenmerkt door ataxie (spierstoornis) en onbeheersbare lachbuien. Met CJD wordt de Creutzfeldt-Jakob Disease (VD) bedoeld, in goed Nederlands (GB): creutzfeldt-jakob(syndroom) of ziekte van Creutzfeldt-Jakob (een subacute spongiforme encefalopathie). Fytoftora is [oo] de zwakziekte in aardappelloof. De galactorroe is de melkvloed. De galabia [tot op de enkels reikend, ruimzittend kledingstuk, mannen en vrouwen] wordt in Arabischsprekende landen (m/v) gedragen. In gaillard (lettertype, ook: galjard) was gedrukt, hoe de gaillards [sterke kerels] tussen de gaillardia's [tuinsierplant] de gaillarde dansten. Op de galeien trof je veel gajes [slecht volk] en geteisem [schorr(i)emorrie] aan.
2.
Geachte lezer, u bent mijn dictee-ideeëninspiratiebron! Laat me niet
in de steek. De geilbakken lagen lascief [wulps],
met lubriciteit [grove
zinnelijkheid], in de gijlkuip
[bier, gistkuip]
te geilen. Het bier is gijl genoeg om getond te worden. Een lesje
biologie: chijl (chylus)
is de door de darmvlokken opgenomen en in de chylusvaten afvloeiende,
vet bevattende lymfe; chijm (chymus)
is de spijsbrij in de maag. Kwantiseren (natuurkunde;
nee, niks met nastaren!(?)
is uitdrukken in quanten. Is er in het
Gaelic (Gaelisch)
een uitdrukking voor gadogado [Indonesisch
gerecht]? De engel Gabriël keek
goedkeurend toe. Hij struikelde in zijn gabardine regenjas
[gabardineregenjas]
over een stuk gabbro [gesteente].
Zit onze gaga [kinds,
halfwijs] opa nou in een gaaz
[in NL:
geriatrische
afdeling
van een algemeen
ziekenhuis]
of in een paaz [in
NL: psychiatrische
afdeling
van een algemeen
ziekenhuis]?
Een gaine [gèh-nuh,
g van goal]
is een buikkorset. In de gamellehut
[n/s] wordt de scheepstafel bereid. Een gegalonneerd [galon = versiering uniformen] uniform geeft status.
Een galantuomo is een gentleman. Op de Galapagoseilanden
(VD)
vindt men galapagosvinken
(VD)
(en GB
heeft de galapagosschildpad).
Hoe werkt de galluppoll [peilen
van publieke opinie] precies?
Twintig gallons [inhoudsmaat]
zijn circa 90 liter.
3. Een
galiameloen heeft lichtgeel vruchtvlees.
Een galjak is een zeker soort breitschwanz [de
behaarde huid van te vroeg ter wereld gekomen schaap].
Met gamay drink je wijn uit de Côte d'Or. We eten vandaag ragout.
Gants mousquetaires zijn handschoenen met een grote kap. Redactioneel
commentaar staat tussen dubbele guillemets [<<
en >>] (vergelijk:
chevrons, rangordetekens bij
militairen). Het lettertype is
garamond (ook:
garmond). Bij een
garen-en-bandvrouwtje kon je garen en band kopen. De garçonnière
[vrijgezellenwoning]
werd als
garde-meuble [meubelopslag]
gebruikt. Een garde-manger [verzorgt
koude schotels] maakt nu eenmaal
geen warme hap. Een galoche is een overschoen. Zonder gascomfort
[gemak]
waren er geen gaskomfoors [warmhouder,
ook: komfoort]
geweest. Is de gas- en lichtrekening(!)
al betaald? Briljanteren is tot briljant slijpen. De gaultheria
[oo]
is een plant. Plechtig werd het Gaudeamus [studentenlied
dat begint met de Latijnse regels: Gaudeamus igitur, juvenes dum
sumus (laten
we dus vrolijk zijn zolang we nog jong zijn)]
aangeheven. Die gauchist [aanhanger
gauchisme – Frankrijk: (extreem)linkse
politieke beweging] is
rechtshandig. Ondanks het gebakkelei werd er toch gebarbecued. Een
gastro-enteroloog weet raad met maag-darmcatarres. Wat was dat,
gaullistisch [Franse
president Charles de Gaulle]?
4. De
briljante geleerde (hij
bezat brille = virtuoze begaafdheid)
met brillantine in het haar zou briller par son absence [schitteren
door afwezigheid]. Hij had zijn
oudedagsreserve [GB/VD] opgesoupeerd. Hoe gaan jullie
optischevezelactiviteiten [optische vezel]? Bestaat er verband tussen 'opteren' en
'coöpteren' (vergelijk
ouderschap en
co-ouderschap)? Ja,
een keuze doen ... Een optant maakt een keuze (uit
nationaliteiten).
Ze vreeën (GB)
elkaar op: dat beloofde wat! Sjeiks zijn vaak corpulent [dik]
en opulent [zeer
rijk]. Hier hebt u wat opera
(enkelvoud: opus):
opus alexandrinum (mozaïekwerk),
opus anglicanum (fijn
Engels middeleeuws borduurwerk),
opusculum (werkje,
klein geschrift), opus Dei
(koorgebed),
Opus Dei (conservatieve
katholieke spirituele organisatie),
opus Herculeum (herculeswerk,
reuzenwerk), opus magnum (magnum
opus, zeer groot, belangrijkste werk),
opus mallei (stippelgravure),
opus operatum (werk
sacramenten) en opus postumum
(nagelaten werk).
'A vista' betekent 'op zicht'.
5. Het ex-or-lid [ondernemingsraad] sprak orakeltaal. Een oral history is een op schrift gestelde mondelinge overlevering. Onze driekleur is oranje-blanje-bleu. Vroeger namen de Oranjevorst en de andere Oranjetelgen in de Oranjezon het defilé af. Nadat de oranjehemden wereldkampioen geworden waren (de Oranjeploeg won op het WK voetbal) werden ze gehuldigd met een boottocht door de oranjegekleurde Amsterdamse grachten. Een orante [in biddende houding] stamt uit de oudchristelijke kunst. De advocaat hield voor zijn privézaak een oratio pro domo [in zijn eigen belang, uit eigenbelang]. Sjonnies en anita's zijn meestal ordi's [vgl. johnny's en marina's]. Twee ordinaten vormen samen decoördinaten. Vergelijk: co-existentie [tegelijk aanwezig zijn].
6. Betaal
je in Zweden nog steeds met öres? Ja, honderdste deel van een kroon. De orenmaffia [alternatieve
genezers] regeert. Voor je
woordenlijstje: een oreade is een bergnimf, oregano is een tuinkruid
(wilde marjolein;
overigens: Marjolein wilde wel …)
en het oremus is een uitentreuren herhaald gezang (zoals:
ik heb een potje met vet al op de tafel gezet?).
Wat op de Oriënt [Oosten als landstreek] betrekking heeft, is oriëntaals. Een oribi is een
antiloop. De organza is een weefsel van doorzichtige zijde. Orni's
zijn insecten (een
ornithopter is een ontwerpvliegmachine van Leonardo da Vinci; het
Surinaams-Nederlandse 'orni' uit het GB is een sjaal!).
In vol ornaat ben je in compleet ambtsgewaad. 'Orkestraal' mag je nog
maar op één manier schrijven [geen ch]. Origami is Japanse papiervouwkunst.
Een orpheusgrasmus kan mooi zingen [zeg maar: orfisch]. Een
ortolaan is een broedvogel. Een oryx is de paardantilope. Bij een
Oscaruitreiking wordt een Academy Award uitgereikt. Een
osloconfrontatie vindt vanachter een spiegel plaats. In het Osmaanse
(Osmanische (VD))
Rijk kenden ze de osmose [wederzijdse doordringing] nog niet. Op oudejaarsavond volgt Nieuwjaar
(= nieuwjaarsdag
en een nieuw jaar, waarin je iemand (een
gelukkig)
nieuwjaar wenst).
7. Van het Oudegyptisch [taal] begrijp ik geen syllabe: misschien is het ook wel geen syllabeschrift. Het oudbakken oud-bestuurslid hanteerde oudchristelijke waarden. De wedstrijd ossi's versus wessi's in Berlijn eindigde in 4-3. Een ostracisme is een schervengericht. Een otoscoop is voor het oor. Hij was oudkatholiek en hing het oudkatholicisme aan. Het was dikke mik, ouwe-jongens-krentenbrood. Gooi dat maar op die hoop oudroest. Out of the blue [volkomen onverwacht] werd de trainer ontslagen. Op de ouwelullendag dronken we veel ouzo [Griekse sterkedrank (GB ook: sterke drank)] (we waren met het ov - openbaar vervoer - gekomen). Op de (het) overheadsheet stond het allemaal heel duidelijk. Na de gedachtesprong [n/s] begreep hij de gedaanteverwisseling [n/s]. Shockrock, dat moet een shockjock presenteren. Ons hofje is gecarreleerd [belegd met vierkante tegels] en onze zitkussens zijn gecapitonneerd [opgevuld, bekleed].
8. Het was bijna choquant (shockerend) en zeker shocking te zien hoe gechoqueerd (ook: geshockeerd) hij was na het zien van het folteren en martelen van de gevangenen door een shocktherapie die nochtans niet als therapeutische behandeling bedoeld was. Je moet gebruikmaken van de gebruikersinterface. De twee gebronsde mannen waren flink gebrouilleerd [in onmin levend]. Hoe vaak per week kan er hier een brouwsel (een gebrouwt) geproduceerd worden? Bij het gebrokenhartsyndroom [gebroken hart] is er sprake van stresscardiomyopathie. Gelukkig is het conflict gede-escaleerd. Ze kunnen weer gedag zeggen en goedendagzeggen. Het gewas gedijde goed. Ik was beduusd dat hij zich zo gedeisd hield. De geel-roden wonnen. We hebben 'gemens-erger-je-niet' en geëenentwintigd. Een geek [ie] is een computerfreak. Kippen kunnen geelpeld [geelgevlekt] zijn. Wanneer heb je voor het laatst ge-i-bankierd? Ik was geëpateerd [overdonderd]: het kon hem inderdaad geen vits (geen zier, geen moer) meer schelen. Geëlucideerd is opgehelderd, verklaard.
9. Ik kon
goed overweg met de overwegwachter. Een voorbeeld van een oxymoron is
'levend dood'. Drie en vijf zijn onpare [oneven]
getallen. Hoe vaak schrijf je 'paella' nu nog fout? Padisjah
was de titel van de sultan van het Ottomaanse Rijk. Padie is rijst te
velde (Maleis),
paddy is een spotnaam voor de Ieren. Waar we aten, bij de pakistaan,
stond een pagodeboom. Je zou het niet
verwachten, maar pain à la grecque zijn koekjes uit Brussel. In
Palestina draagt bijna iedereen een palestijnensjaal
(arafatsjaal,
kaffiya, keffiyeh, kufiyyah niet meer in wdb.). Wat
en waar was het Palingoproer ook weer? O ja, in
Amsterdam [1886, verbod op palingtrekken = zeker volksspel]. Een palimpsest is een perkamentrol of ostraka
(meervoud van
ostrakon). Ook voor het eiland
Pampus kon je voor pampus [uitgeteld
zijn] liggen. Een panacee is een
middel tegen alle kwalen. Als je pan-Afrikaans bent, hang je het
panafrikanisme aan. In Panama dragen ze panama's (en
pyjama's). Een pangi is een
Surinaamse omslagdoek. Een panegyriek is een feestrede.
10. Een pandit en een pandita zijn geleerde hindoes. Pancetta is Italiaans gepekeld buikspek. Hij scoorde met een panenka [voetbalstrafschop door het midden]. Panna [voetbal: tussen de benen door spelen] kun je niet eten, panna cotta [zoete Italiaanse roompudding] wel. Het pantheon is het geheel van de goden. Een papadum is een zeer dunne, in olie gebakken pannenkoek uit India. De pantry is de provisiekamer. Het genus irritabile vatum is het prikkelbare dichtersgeslacht. De gepard, het jachtluipaard en de gerbil (steppemarmot, renmuis, woestijnrat) gingen gebukt onder de stress van de ghibil, de hete woestijnwind in Noord-Afrika. Gethsemane is de Hof van Olijven (olijfhof, olijvenhof). Giaur [gaa-voer] is de Turkse scheldnaam voor alle niet-moslims. O ja, en nog even off the record: een chicard is een chiqueling (en die is echt chiquig). En een chichi madam is bekakt (Belgisch-Nederlands, niet algemeen). Hou deze laatste twee woorden voor uzelf; breng ze niet naar buiten.
11.Volgens
mij speelt de g-factor [dwarsversnelling]
geen rol bij
G-krachten [zwaartekracht].
In de gezinssfeer wordt er gezweefvliegd
en heel wat afgewauweld. De gezelliaanse kompanen toostten op Guido
Gezelle. De gewoontedieren bleven
gewoontegetrouw [2 x n/s] hun gewoonte getrouw.
Een ghazidsja is een heilige oorlog, een ghazel(e)
een dichtvorm. De gewürztraminer is een kruidige witte wijn uit de
Elzas.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten