Dictee – dictees [2551]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee OUD 408, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee van de dag (449)
1. De bse is de bezinkingssnelheid van erytrocyten [rode bloedlichaampjes], maar BSE is de boviene spongiforme encefalopathie, de dolle- of gekkekoeienziekte. Scrapie is sponsvormige encefalopathie bij schapen en kuru is spongiforme encefalopathie bij kannibalen in Papoea-Nieuw-Guinea, gekenmerkt door ataxie (spierstoornis) en onbeheersbare lachbuien. Met CJD wordt de Creutzfeldt-Jakob Disease (VD) bedoeld, in goed Nederlands (GB): creutzfeldt-jakob(syndroom) of ziekte van Creutzfeldt-Jakob (een subacute spongiforme encefalopathie). Fytoftora is [oo] de zwakziekte in aardappelloof. De galactorroe is de melkvloed. De galabia wordt in Arabischsprekende landen (m/v) gedragen. In gaillard (lettertype, ook: galjard) was gedrukt, hoe de gaillards [sterke kerels] tussen de gaillardia's [tuinsierplant] de gaillarde dansten. Op de galeien trof je veel gajes [slecht volk] en geteisem [schorr(i)emorrie] aan.
2. Geachte lezer, u bent mijn dictee-ideeëninspiratiebron! Laat me niet in de steek. De geilbakken lagen lascief [wulps], met lubriciteit [grove zinnelijkheid], in de gijlkuip [bier, gistkuip] te geilen. Het bier is gijl genoeg om getond te worden. Een lesje biologie: chijl (chylus) is de door de darmvlokken opgenomen en in de chylusvaten afvloeiende, vet bevattende lymfe; chijm (chymus) is de spijsbrij in de maag. Kwantiseren (natuurkunde; nee, niks met nastaren!???) is uitdrukken in quanten. Is er in het Gaelic (Gaelisch) een uitdrukking voor gadogado [Indonesisch gerecht]? De engel Gabriël keek goedkeurend toe. Hij struikelde in zijn gabardine regenjas [gabardineregenjas] over een stuk gabbro [gesteente]. Zit onze gaga [kinds, halfwijs] opa nou in een gaaz [in NL: geriatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis] of in een paaz [in NL: psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis]? Een gaine [gèh-nuh, g van goal] is een buikkorset. In de gamellehut wordt de scheepstafel bereid. Een gegalonneerd uniform geeft status. Een galantuomo is een gentleman. Op de Galapagoseilanden (VD) vindt men galapagosvinken (VD) (en GB heeft de galapagosschildpad). Hoe werkt de galluppoll [peilen van publieke opinie] precies? Twintig gallons [inhoudsmaat] zijn circa 90 liter.
3. Een
galiameloen heeft lichtgeel vruchtvlees.
Een galjak is een zeker soort breitschwanz [de
behaarde huid van te vroeg ter wereld gekomen schaap].
Met gamay drink je wijn uit de Côte d'Or. We eten vandaag ragout.
Gants mousquetaires zijn handschoenen met een grote kap. Redactioneel
commentaar staat tussen dubbele guillemets [<<
en >>] (vergelijk:
chevrons, rangordetekens bij
militairen). Het lettertype is
garamond (ook:
garmond). Bij een
garen-en-bandvrouwtje kon je garen en band kopen. De garçonnière
[vrijgezellenwoning]
werd als
garde-meuble [meubelopslag]
gebruikt. Een garde-manger [verzorgt
koude schotels] maakt nu eenmaal
geen warme hap. Een galoche is een overschoen. Zonder gascomfort
[gemak]
waren er geen gaskomfoors [warmhouder,
ook: komfoort]
geweest. Is de gas- en lichtrekening(!)
al betaald? Briljanteren is tot briljant slijpen. De gaultheria
[oo]
is een plant. Plechtig werd het Gaudeamus [studentenlied
dat begint met de Latijnse regels: Gaudeamus igitur, juvenes dum
sumus (laten
we dus vrolijk zijn zolang we nog jong zijn)]
aangeheven. Die gauchist [aanhanger
gauchisme – Frankrijk: (extreem)linkse
politieke beweging] is
rechtshandig. Ondanks het gebakkelei werd er toch gebarbecued. Een
gastro-enteroloog weet raad met maag-darmcatarres. Wat was dat,
gaullistisch [Franse
president Charles de Gaulle]?
4. De briljante geleerde (hij bezat brille = virtuoze begaafdheid) met brillantine in het haar zou briller par son absence [schitteren door afwezigheid]. Hij had zijn oudedagsreserve opgesoupeerd. Hoe gaan jullie optischevezelactiviteiten? Bestaat er verband tussen 'opteren' en 'coöpteren' (vergelijk ouderschap en co-ouderschap)? Ja, een keuze doen ... Een optant maakt een keuze (uit nationaliteiten). Ze vreeën (GB) elkaar op: dat beloofde wat! Sjeiks zijn vaak corpulent [dik] en opulent [zeer rijk]. Hier hebt u wat opera (enkelvoud: opus): opus alexandrinum (mozaïekwerk), opus anglicanum (fijn Engels middeleeuws borduurwerk), opusculum (werkje, klein geschrift), opus Dei (koorgebed), Opus Dei (conservatieve katholieke spirituele organisatie), opus Herculeum (herculeswerk, reuzenwerk), opus magnum (magnum opus, zeer groot, belangrijkste werk), opus mallei (stippelgravure), opus operatum (werk sacramenten) en opus postumum (nagelaten werk). 'A vista' betekent 'op zicht'.
5. Het
ex-or-lid sprak orakeltaal. Een oral history is een op schrift
gestelde mondelinge overlevering. Onze driekleur is
oranje-blanje-bleu. Vroeger namen de Oranjevorst en de andere
Oranjetelgen in de Oranjezon het defilé af. Nadat de oranjehemden
wereldkampioen geworden waren (de
Oranjeploeg won op het WK voetbal)
werden ze gehuldigd met een boottocht door de oranjegekleurde
Amsterdamse grachten. Een orante [in
biddende houding] stamt uit de
oudchristelijke kunst. De advocaat hield voor zijn privézaak een
oratio pro domo [in
zijn eigen belang, uit eigenbelang].
Sjonnies en anita's zijn meestal ordi's. Twee ordinaten vormen samen
coördinaten. Vergelijk:
co-existentie [tegelijk
aanwezig zijn].
6. Betaal je in Zweden nog steeds met öres? De orenmaffia [alternatieve genezers] regeert. Voor je woordenlijstje: een oreade is een bergnimf, oregano is een tuinkruid (wilde marjolein; overigens: Marjolein wilde wel …) en het oremus is een uitentreuren herhaald gezang (zoals: ik heb een potje met vet al op de tafel gezet?). Wat op de Oriënt betrekking heeft, is oriëntaals. Een oribi is een antiloop. De organza is een weefsel van doorzichtige zijde. Orni's zijn insecten (een ornithopter is een ontwerpvliegmachine van Leonardo da Vinci; het Surinaams-Nederlandse 'orni' uit het GB is een sjaal!). In vol ornaat ben je in compleet ambtsgewaad. 'Orkestraal' mag je nog maar op één manier schrijven. Origami is Japanse papiervouwkunst. Een orpheusgrasmus kan mooi zingen. Een ortolaan is een broedvogel. Een oryx is de paardantilope. Bij een Oscaruitreiking wordt een Academy Award uitgereikt. Een osloconfrontatie vindt vanachter een spiegel plaats. In het Osmaanse (Osmanische (VD)) Rijk kenden ze de osmose nog niet. Op oudejaarsavond volgt Nieuwjaar (= nieuwjaarsdag en een nieuw jaar, waarin je iemand (een gelukkig) nieuwjaar wenst).
7. Van het Oudegyptisch [taal] begrijp ik geen syllabe: misschien is het ook wel geen syllabeschrift. Het oudbakken oud-bestuurslid hanteerde oudchristelijke waarden. De wedstrijd ossi's versus wessi's in Berlijn eindigde in 4-3. Een ostracisme is een schervengericht. Een otoscoop is voor het oor. Hij was oudkatholiek en hing het oudkatholicisme aan. Het was dikke mik, ouwe-jongens-krentenbrood. Gooi dat maar op die hoop oudroest. Out of the blue [volkomen onverwacht] werd de trainer ontslagen. Op de ouwelullendag dronken we veel ouzo [Griekse sterkedrank (GB ook: sterke drank)] (we waren met het ov gekomen). Op de (het) overheadsheet stond het allemaal heel duidelijk. Na de gedachtesprong begreep hij de gedaanteverwisseling. Shockrock, dat moet een shockjock presenteren. Ons hofje is gecarreleerd [belegd met vierkante tegels] en onze zitkussens zijn gecapitonneerd [opgevuld, bekleed].
8. Het
was bijna choquant (shockerend)
en zeker shocking te zien hoe gechoqueerd (ook:
geshockeerd)
hij was na het zien van het folteren en martelen van de
gevangenen door een shocktherapie die nochtans niet als
therapeutische behandeling bedoeld was. Je moet gebruikmaken van de
gebruikersinterface. De twee gebronsde mannen waren flink
gebrouilleerd [in
onmin levend]. Hoe vaak per week
kan er hier een brouwsel (een
gebrouwt) geproduceerd worden?
Bij het gebrokenhartsyndroom is er sprake van stresscardiomyopathie.
Gelukkig is het conflict gede-escaleerd. Ze kunnen weer gedag zeggen
en goedendagzeggen. Het gewas gedijde goed. Ik was beduusd dat hij
zich zo gedeisd hield. De geel-roden wonnen. We hebben
'gemens-erger-je-niet' en geëenentwintigd. Een geek
[ie]
is een computerfreak. Kippen kunnen geelpeld [geelgevlekt]
zijn. Wanneer heb je voor het laatst ge-i-bankierd? Ik was geëpateerd
[overdonderd]:
het kon hem inderdaad geen vits (geen
zier, geen moer) meer schelen.
Geëlucideerd is opgehelderd, verklaard.
9. Ik kon goed overweg met de overwegwachter. Een voorbeeld van een oxymoron is 'levend dood'. Drie en vijf zijn onpare [oneven] getallen. Hoe vaak schrijf je 'paella' nu nog fout? Padisjah was de titel van de sultan van het Ottomaanse Rijk. Padie is rijst te velde (Maleis), paddy is een spotnaam voor de Ieren. Waar we aten, bij de pakistaan, stond een pagodeboom. Je zou het niet verwachten, maar pain à la grecque zijn koekjes uit Brussel. In Palestina draagt bijna iedereen een palestijnensjaal (arafatsjaal, kaffiya, keffiyeh, kufiyyah). Wat en waar was het Palingoproer ook weer? O ja, in Amsterdam. Een palimpsest is een perkamentrol of ostraka (meervoud van ostrakon). Ook voor het eiland Pampus kon je voor pampus [uitgeteld zijn] liggen. Een panacee is een middel tegen alle kwalen. Als je pan-Afrikaans bent, hang je het panafrikanisme aan. In Panama dragen ze panama's (en pyjama's). Een pangi is een Surinaamse omslagdoek. Een panegyriek is een feestrede.
10. Een pandit en een pandita zijn geleerde hindoes. Pancetta is Italiaans gepekeld buikspek. Hij scoorde met een panenka [voetbalstafschop door het midden]. Panna [voetbal: tussen de benen door spelen] kun je niet eten, panna cotta [zoete Italiaanse roompudding] wel. Het pantheon is het geheel van de goden. Een papadum is een zeer dunne, in olie gebakken pannenkoek uit India. De pantry is de provisiekamer. Het genus irritabile vatum is het prikkelbare dichtersgeslacht. De gepard, het jachtluipaard en de gerbil (steppemarmot, renmuis, woestijnrat) gingen gebukt onder de stress van de ghibil, de hete woestijnwind in Noord-Afrika. Gethsemane is de Hof van Olijven (olijfhof, olijvenhof). Giaur [gaa-voer] is de Turkse scheldnaam voor alle niet-moslims. O ja, en nog even off the record: een chicard is een chiqueling (en die is echt chiquig). En een chichi madam is bekakt (Belgisch-Nederlands, niet algemeen). Hou deze laatste twee woorden voor uzelf; breng ze niet naar buiten.
11.Volgens mij speelt de g-factor [dwarsversnelling] geen rol bij G-krachten [zwaartekracht]. In de gezinssfeer wordt er gezweefvliegd en heel wat afgewauweld. De gezelliaanse kompanen toostten op Guido Gezelle. De gewoontedieren bleven gewoontegetrouw hun gewoonte getrouw. Een ghazidsja is een heilige oorlog, een ghazel(e) een dichtvorm. De gewürztraminer is een kruidige witte wijn uit de Elzas.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten