Dictee – dictees [2318]
Oefendictee 578 OUD, geheel herzien naar situatie 2021
Dictee van de dag (279)
0. NB Waar (*) achter staat, komt niet (meer) voor in VD.
1. Uit nostalgie spelen mecano's nog vaak meccano. Leer nu eens, dat het 'sporkehout' en 'lorkenboom' is. De Wereldbibliotheek – een vereniging – moet wel erg veel boeken hebben! Ze hadden groene ket [veel plezier], hij sloeg haar op haar keskedie (kaskedie, kiskedie, achterste – ook wel: malle kwibus, niet te verwarren met keskedi, zwarte of bruine kapucijner, mutsaap). Een mesties (VD ook: metis; mv. mestiezen en metissen) is meestal een kind van een blanke man en een indiaanse vrouw. Een g-string is een dunne, smalle gordel bevestigd aan een heupband, die de genitaliën bedekt. Hij verwacht nog veel voor de boeg te hebben. Eradicatie: kwaad en besmettelijke ziektes moeten met wortel en tak uitgeroeid worden (eradiatie is uitstraling). Met martial art wordt de vechtkunst, en dan met name de oosterse vechtsport zoals hapkido, pencak silat (GB ook nog: pentjak silat) en taekwondo, bedoeld. Ze zouden pas halt houden [GB] bij het Halt-bureau (Halt staat voor Het Alternatief en slaat op alternatieve jeugdstraffen).
2. Deze hans baadde samen met die andere hanzen in weelde. We bezochten een guinguette [uitspanning, buitencafé] in de Guineese [Guinee, Guinea geeft: Guinese] havenstad. We eten haaienvinnensoep met als toetje Häagen-Dazsijs (niet in wdb.). Dat is je reinste proletengedrag [uit onbeschaafd milieu]. Hij woont in Grootebroek [niet in wdb.]. 'Grootmogol' is een titel of de naam van een diamant (de orlow). De Guinee-Bissauer had guineawormen en droeg een guernseylelie. Dat ging wel erg haastje-repje: ze zullen nu wel haasvreten [bang zijn, worden], als ze een habbekrats (VD ook: habbekras) begrijpen van wat er speelt. Als toetje is er een poire belle Hélène. Is een helicon [muziekinstrument] naar de Helicon genoemd (die berg met de hengstenbron, de Hippocrene)? Ja. Beotië lag midden in Hellas. 'Alles stroomt' (panta rhei) is een stelling van Heraclitus. Bibliolieten, halfverkoolde en door vulkanische uitbarstingen eeuwenlang begraven handschriften, zijn gevonden in Hercaluneum en Pompeji. Een buitengewoon fors en sterk man is een hercules, genoemd naar Hercules.
3. Op '*ido' gezocht: aikido (oosterse vechtsport), de liefdesgod Cupido en zijn cupidobeeldje, Dido (stichter van Carthago), han- en hapkido [Japanse vechtsporten], iaido (Japanse schermkunst), Ido (verbeterd Esperanto), ignoti nulla cupido (*) (onbekend maakt onbemind, letterlijk: naar het onbekende is men niet benieuwd), languido (traag en slepend, muziek), libido (geslachtsdrift), lido (lido's, lidi, naar het Lido van Venetië), limpido (zuiver, met betrekking tot winst), okido (okidoki, oké, OK), sub Jove frigido (onder de blote hemel, letterlijk: onder de koude Jupiter) en VIDO ((Nederlandse) Stichting Vrouwen in de Overgangsjaren). Met hoge heren is het kwaad kersen eten(!) (spreekwoord). Was dat het kerseneten (de geheime bedoeling van ongewone vriendelijkheid)? Dat is het hele eier(en)eten: meer is het niet, daar komt het op neer. Waar is haoma [roesdrank voor goddelijk inzicht] al niet goed voor? De hartjesdag [Amsterdam, eerste maandag na 15 augustus] is nu geen vrije dag meer. Seppuku is harakiri [zelfdoding, Japan]. Wat is het verband tussen Biervliet en het haringkaken, waarbij er haring gekaakt wordt? Antwoord: de uitvinder ervan, Willem Beukelszoon.
4. De bijnaam van de Bijbelse figuur Simson is 'Joodse Hercules' (zo sterk als Simson, vormvariant: Samson). Een hermafrodiet [kenmerken van beide geslachten] is een interseks. Hermes is de weidegod, en de slimme bode van Zeus, kenbaar aan zijn herautsstaf (hermesstaf). Een working class hero is afkomstig uit de arbeidersklasse, een herosfontein is naar Hero genoemd. Er is sprake van een groeiende revaluatie [herwaardering] van Herodotus. Volgens hem word je door schade en schande wijs: pathemata mathemata (maar: mathemata pathemata = wiskunde geeft lijden). Een afrodite is een beeldschone vrouw, zo genoemd naar Aphrodite. In de tuin der Hesperiden (volgens Van Dale dochters van Hesperus, de Nacht) werden de gouden appelen van Hera (Juno) bewaakt. Een hesychast is een monnik in de Grieks-katholieke kerk die zich geheel aan contemplatie [religieuze overdenking, bezinning] wijdt. 'Errare humanum est' (zich vergissen is menselijk) komt van Hiëronymus. Hippocampussen zijn fabeldieren, half paard, half vis. Met horae [in die betekenis alleen mv.] worden getijden aangeduid, horen [in die betekenis alleen mv.] zijn godinnen.
5. De quadratrix is een kromme lijn gevonden door de sofist Hippias van Elis en door hem toegepast bij de trisectie van de hoek en de kwadratuur van de cirkel. De Homeriden wilden de homerische gedichten ongeschonden bewaren en droegen later als rapsoden de gedichten van Homerus voor. Deden ze ook aan rapsodomantie [(t)s – waarzeggerij op grond van een toevallig opgeslagen vers]? Horae subsicivae zijn snipperuren, 'hora locoque consuetis' betekent: op de gewone tijd en plaats. De Hyaden vormen een sterrengroep bij de Plejaden. De god van het huwelijk was Hymen (Hymenaeus), het hymen is het maagdenvlies. Hymeneeën zijn bruiloftszangen of -feesten. Ioniërs: zeevaarders, kooplieden.
6. De Hyperboreeërs bewoonden het uiterste noorden (volgens de kennis van toen), hyperboreeërs zijn mensen met zonderlinge gewoonten. Zich in Hypnos' armen vlijen, is gaan slapen. De atleet deed een hypoxische [met weinig zuurstof] hoogtestage. Die Kraniche des Ibykus (de kraanvogels van Ibycus) zijn een betekenisvol toeval, een vingerwijzing Gods. De val van Icarus [vleugels met was, te dicht bij de zon] is spreekwoordelijk. Het ileum (mv.: ilia) is de kronkeldarm. In de Ilias [heldendicht van Homerus] staan vele epea pteroënta (gevleugelde woorden). Van ipecacuanhatinctuur ga je braken. Iphigenia (*) was een tijdlang priesteres in Taurus (*). Een irene is een kruimige aardappel met een rode schil. De regenboog wordt ook wel iris genoemd. Een istmus is een landengte, genoemd naar de landengte van Korinthe, de Isthmus. De leus 'Italia irredenta' houdt in, dat alle Italiaanssprekende gewesten met Italië verenigd moeten worden. Het vaderland van Odysseus, met gelijknamige hoofdstad, is Ithaca.
7. Het rad van Ixion is het beeld van een altijddurende marteling. Janus is een Italische godheid en naamgever van de januskop [2 gezichten]. Atlas was de zoon van Japetus [ook: gebergte N.-Afr.]. Hij deed het joci causa (voor de grap). Iemand die je niet wil kennen, is Joseph Prudhomme [kleinzielige burgerman met grote woorden – een prud'homme is een vertrouwensman]. Zij is op zoek naar haar romeo en hij is wanhopig op zoek naar zijn julia. Een juno is een mooie, forse vrouw en Juno is de zuster en echtgenote van Jupiter. Ze had een junonisch [trots, majestueus – als Juno] voorkomen. Een jupiter is iemand die het opperste gezag heeft, Jupiter was een god en een planeet. Wat het justiniaanse [keizer Justinianus] recht betreft: het oudere Romeinse recht wordt het 'voorjustiniaanse' [pre-] genoemd, het latere het 'najustiniaanse' [post-]. Vrouwe Justitia heeft gesproken [het vonnis is geveld]. De Laconische keramiek komt uit Laconië. Een laocoöngroep is groep mensen in door elkaar worstelende positie, houding, de Laocoöngroep (Oud-Grieks) stelt de dood van Laocoön en zijn zonen voor.
8. De Centauren werden uitgeroeid door de Lapithen. De laren horen bij de penaten [Romeinse huisgoden]. Latinus (Latijns) komt van Latium (het landschap ten zuiden van Rome). Zeus verwekt als zwaan bij Leda de tweeling Castor en Pollux. De larvae oftewel lemuren zijn 's nachts rondwarende schimmen. Je zou iemands nagedachtenis naar de Lethe [rivier onderwereld, de vergetelheid] kunnen wensen. Een librije is een oude kerk- of kloosterbibliotheek. Linux is een besturingssysteem voor computers. Lucanus heeft ons de teutoonse razernij (furor teutonicus – antisemitische uitspattingen Duitsland) bekendgemaakt. En Lucianus’ canis in praesepi (de hond in de ruif) is een dwarskop. Een lucretia is een kuise vrouw. Een lucullus is een fijnproever, smulpaap, lekkerbek. Als je ludibria ventis bent, ben je een speelbal van de winden. Met Lusitania (Lusitanië) wordt Portugal aangeduid. Een macfarlane is een lichte overjas met kap. Wat is een klobotsigaar [Indië, maisblad] en wat is een klizeerschaaf [voor lijsten]? Pak de klisteerspuit [voor een klysma, lavement] er maar even bij.
9. Ook voor de burgerlijke stand zijn B en W verantwoordelijk. In het kerstverhaal komen de Wijzen uit het Oosten voor. Als toetje is er crème fraîche. Bij de marathon liepen ze oorspronkelijk naar Marathon; de bi-, tri- en pentatlon zijn veel later ontstaan. Cybele, de vruchtbaarheidsgodin werd ook Magna Mater genoemd. Ook een majer [plant] heeft majem [water] nodig. De Lange Mars [Mao Zedong, 1934-1935, vs. Tsjang Kai-sjek] vond in China plaats. Ares of Mars: de god van de oorlog, en de laatste ook een planeet. Martiaal is krijgshaftig [Mars; ook: marziale]. Colchicaceeën zijn tijloosachtige planten. Een medusahoofd is schrikaanjagend. Een megera is een boosaardig wijf. De lector was in de librije ('lectrijn' staat niet in de wdb.). De Trojaanse Oorlog is de oorlog van de Grieken tegen de Trojanen, veroorzaakt doordat Paris van Troje Helena, de vrouw van Menelaüs, schaakte; na een tienjarig beleg werd Troje door een list ingenomen [paard van Troje!] en verwoest. Hij is mente captus, stapelgek. Mentees [èh ie] hebben een mentor.
10. Menthe [mahn-tuh] is pepermuntlikeur. Een najade is een in het water levende nimf. Mytilene is de hoofdstad van Lesbos. Mylitta (*) is een andere naam van Astarte (*). Een narcissus is zeer ingenomen met zichzelf, en is genoemd naar Narcissus, de beeldschone jongeling die de liefde van de nimf Echo versmaadde. In Nemea zijn gesitueerd de Nemeïsche Spelen en de Nemeïsche leeuw. Met Nemesis wordt de godin van de wraak aangeduid. Wie behoorden er tot de neoplatonici? Het nepotisme komt van het Latijnse 'nepos' (VD: kleinzoon, neef).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten