Oefendictee 587 OUD, geheel herzien naar situatie 2021
Dictee van de dag (270)
1.
Wat doet een sociolinguïst precies [verband
taal, cultuur, maatschappij]? De
gothics [vertegenwoordiger
gothic stijl] waren in de
meerderheid. Een mattie (Surinaams-Nederlands)
is een goede vriend [mati,
SR, lesbienne]. De spoorwegen
hebben een NX-systeem [systeem
voor automatische verkeersregeling op spoorwegen].
Hij goot de macisolie [etherisch,
uit nootmuskaat] over het macigno
[kalkachtig
zandgesteente] uit. In een
majorettekorps moet je een
majorette-uniform dragen. Hij wilde zijn
maîtresse maitriseren [als
meester beheersen]. Een madam
[doet zich voor
als dame] is nog geen madame
[echte dame,
mevrouw]. Mama's kindje is een
echt mama's-kindje. Wat is de link tussen een aleatoire overeenkomst
[m.b.t. kans –
dobbelsteen] en 'alea jacta est'
[de teerling,
dobbelsteen is geworpen – Julius Caesar, 49 v.C(hr).,
Rubicon]? Welke god is Manitoe?
Van de indianen. Een malentendu is een
mal-à-propos [misverstand].
Make's (VD)
zijn nederlagen bij judo. De manenwolf
graasde in de maneschijn.
Mangrove-extract [vgl.
mangrovebos] dient als looistof.
Dat doe ik mañana [morgen,
wel(
)eens],
met sint-juttemis. Dit valt in de categorie man-bijt-hondnieuws (VD).
Wanneer is die (Engelse)
ladies' night? Mag 'lady's' avond ook?
Na die enorme lapsus [fout,
vergissing] was die politicus een
lame duck (vleugellam
persoon, letterlijk: lamme eend).
Is een lanyard [sleutelkoord]
echt handig bij de lapdance?
2. Leaseback [sale-and-leaseback – verkopen en terugleasen] van een leasebak [grote leaseauto]? Dat is de crux [kernprobleem]: to know how [Eng.: te weten hoe]. Dat is de limit [het toppunt]! Hij verblijft in een longstayunit [tbs-kliniek voor langdurig verblijf]. De lost generation [Hemingway, etc., gingen uit VS naar Parijs] is een lost case [hopeloos geval]. We zijn zo langzamerhand een meltingpot (smeltkroes) van culturen. Hij is sportminded, maar ook wel open-minded. Bechamelsaus met ei en kaas is mornaysaus. Het probleem wordt niet opgelost mutato nomine [als je alleen de naam ervan verandert]. Een ngo is een non-gouvernementele (niet-gouvernementele) organisatie. Zowel die land- als zee-engteobstakels zullen bij de opmars een probleem vormen. 'Sequentieel' is een afleiding van 'sequentie' en dat weer van 'sequens' [herhaling van een reeks tonen]. Prosodie [gebruik van woorden en lettergrepen in de versbouw] is een lastig begrip en staat los van metriek [de versbouw zelf]. Een goed spreker let ook op non-verbale aspecten van de taal. Welke Oudgriekse woorden ken je? Een digamma is bijv. een Oudgrieks letterteken [klankwaarde 'w' of 'wau']. In de Jip en Jannekeverhalen wordt jip-en-janneketaal gesproken. Wc is een afkorting van watercloset. Het Spaanse rijk raakte in verval.
3.
Natuurlijk kun je over aparte do's en aparte don'ts praten, maar
do's-and-don'ts is gebruikelijker. Het is een van de grootste
akoestisch-fonetische experts. Van de vele typen fouten noemen we
speciaal de typ(e)fout.
De vierhandengebarentaal wordt gebruikt bij doofblinde (voorbeeld:
een halfblinde-slechthorende)
mensen. Pipo de Clown was een typetje [typeje,
tiepje]. Doven kunnen
gevingerspelde letters leren. Het mahjong [144
stenen] werd nog niet gespeeld
door de neanderthalers [neanderdalmensen].
De australopithecus [uitgestorven
geslacht van mensachtigen, Afrika]
moet wel zoiets zijn als de pithecanthropus
erectus [javamens].
Die woorden bestonden in het Middelnederlands nog niet. De
noordoostelijke dialecten verschillen van het ABN,
het Algemeen Beschaafd
Nederlands. De term 'ABN' wordt vrijwel
niet meer gebruikt, gebruikelijker is AN
(Algemeen
Nederlands)
of Standaardnederlands. We wisten allang (al
lang), al lang geleden, dat dit
helaas stond te gebeuren.
4.
Welke dialecten spraken ze in noordelijk Nederland en zuidelijk
Nederland? Ooit hadden we de Zeventien Nederlanden. Vergeet de
walkietalkies niet. Hij was doordrenkt van joie de vivre
[levensvreugde].
Er heerst nog steeds MKZ, mond-en-klauwzeer.
Hij ging ko, knock-out,
en dat vond de tegenstander – hij had al een KO,
een koninklijke onderscheiding
– oké (OK).
De jejunum is de nuchtere darm. De
Fins-Oegrische talen en het
Samojeeds zijn Oeralse [gebruikelijker:
Oeraals] talen. Turks is een
Altaïsche taal. Voorbeelden van prototalen [proto
= oer] zijn Protoslavisch,
Proto-Indo-Europees en Proto-Iraans. Ken jij studenten
Standaardarabisch of Ivriet (modern
Hebreeuws)? Naast
Hongkong-Kantonees en Standaardkantonees is het 'gewone' Kantonees
het meest bekend. Leenwoorden uit die taal zijn kumquat (vrucht),
kungfu (vechtsport),
pakfong (bepaald
type nieuwzilver), paksoi
(bladgroente)
en de wok (grote
braadpan, ook: wadjan(g)).
Minder bekende talen zijn het Nieuw-Zeelands-Engels en het
Brits-Engels.
5. Als je niet let op de klemtoon, mag je dan 'Servisch' en 'servies' homofoon noemen? Waarschijnlijk niet. De ontwerper van het Esperanto is de Pool Zamenhof. Andere kunsttalen zijn Ido, Volapük en Interlingua. Het plebs heeft moeite met een tweedetaalverwerving. Over Indiaanse talen hoor je meestal weinig. Een zin [niet teruggevonden in wdb.] is geen platte kralenketting, maar een genuanceerd halssieraad. Uit het Hawaïaans kennen we de begrippen aa-lava (bloklava), hoela (dans en muziek), Kanaak (oorspronkelijke inwoner van Nieuw-Caledonië), pahoehoe (touwlava; palulu's zijn zekere SR-planten), ukelele (tokkelinstrument met vier snaren) en wiki (verzameling van onderling gelinkte webpagina's).
6.
Het aap-noot-mies (GB
– VD: aap, noot, mies) vindt
men op een aap-noot-miesleesplankje. Die gewoonten zijn
wijdverspreid, maar die andere zijn het wijdst verspreid. Een native
speaker is een moedertaalspreker. Je hebt globale zinsvertalingen,
zoals bij de
tv-ondertiteling, maar ook woord-voor-woordvertalingen.
In welke eeuw(en)
vond de verlichting, de aufklärung, plaats? Hebben die begrippen
echt een een-op-eenrelatie [1-op-1-relatie]?
Je brengt me helemaal van mijn à propos. De Zondagswet moet iedere
zondag gerespecteerd worden. Het is niet zozeer de winter als wel de
sneeuw … Autonavigators van het merk TomTom zijn tomtomapparaten.
Technische 'literatuur' (GB
ook: tt)
kan tegenwoordig vrijwel semiautomatisch worden vertaald. Chats
['praatje' via
internet] blinken niet altijd uit
in verzorgde taal. Heb je vandaag al gewhatsappt met de app WhatsApp
[berichten
uitwisselen – what's up?]? Een
sociolect is de groepstaal van een bepaalde sociale groep. Duurde het
een kwart of drie(
)kwart(
)seconde lang?[‘Driekwart’
mag altijd aaneen, als breuk ook: ‘drie kwart’.]
7.
"Kijk, daar zijn die k(ut)-Marokkanen
weer", zei hij. Niet-westerse talen hebben veel interessante
aspecten. Bekijk dat maar eens caleidoscopisch! We onderscheiden de
diachrone [historisch
in tijdsvolgorde] en de synchrone
taalwetenschap [let
niet op de historie]. Een
streektaal wordt meestal aangeduid als regiolect. Het minnenloon
leidde tot minnenijd. Mimietjes kun je
achterelkaar onder elkaar schuiven. Een mesties (VD
ook: metis, mv. mestiezen. metissen)
is een halfbloed. Voor de klusjes hebben we maître Jacques
[manusje-van-alles].
De marketeer markette [vermarktte]
het product voortreffelijk. De concurrentie vermarktte dat
aanzienlijk minder. Wat is de juiste aanduiding voor onze
internationals, oranjehemden of Oranjespelers? AI
staat voor Amnesty International
of voor artificial intelligence.
We hebben alleen een meursault (een
bourgogne) of een margaux (een
medoc) voor u. Met maria [mv.]
worden maankraters, maanzeeën, aangeduid. Een cache-potje [sierpot]
en een martekootje (ook:
martikootje – aap). Mazout
[BE, oe]
is stookolie [ook:
mix van pils en cola].
8. Komt het sadomasochisme [sm] oorspronkelijk uit Massachusetts? Vrijwel zeker niet. Hier hoort mascarpone [It. roomkaas] en een masalaatje [mengsel van specerijen] bij. Een Martinikaan komt van Martinique. De afkorting mba staat voor moderne bedrijfsadministratie en de afkorting MBA staat voor master of business administration. Een MC-bak is hetzelfde als een 27MC-bak. Er is speciale aandacht voor alleenwonende, zorgbehoevende ouderen. Achterstevoren is verkeerd om, averechts. Ik heb trouwens de kaarten verkeerd omgegeven. Rivieren en mensen kun je omleggen. Een holmeslicht is niet en een holmespet is wel genoemd naar Sir Arthur Conan Doyles schepping Sherlock Holmes. Mijn ex-eega liet me mooi zitten met de hond; die kon trouwens wel goed mooizitten. Wat is die moquette [fluweelachtig trijp] traploper [ook: moquettetraploper] fraai! Mixta composita zijn allegaartjes. Welk rangnummer krijgt korund [edelsteen, Chinees korund is diamantspaat] op de mohsschaal [schaal van Mohs, hardheid]? Een punker is vaak tevens een mohawk [(heeft een) hanenkam].
9.
Zou die bourgondiër de laatste der Mohikanen (=
Mohawk, al mv.) zijn? Zijn
dochter zit op een m.o.k.-school
[èhm-oo-kaa
– moeilijk
opvoedbare
kinderen].
Een mojito [ch]
is een zekere cocktail. Hij bestreed de ketters mit heißem Bemühn
[met vurige
ijver]. Wat is een
MO-disk [èhm-oo]
(magnetisch-optisch)?
Als je goed bent in met modder gooien, ben je goed in moddergooien.
Zou het met een gemithridatiseerde
[langzaam wennen
aan vergif] Socrates anders zijn
afgelopen? Mokasens zijn mocassinslangen. Het is res communis
[juridisch:
gemeengoed] dat hij voor een res
decisa [juridisch:
twijfelachtige zaak] strijdt. Zij
hebben meerdere MPS'en
(meervoudigepersoonlijkheidsstoornissen).
Krijgen medressenleerlingen [ook:
madrassa – islamitische
juridisch-theologische hogeschool]
nooit vrij(af)?
Hij ging over de melkweg [weg
in de weide] naar Melkes [=
melken] en zag 's nachts de
Melkweg [aan de
hemel] in volle glorie. Memorial
Day [VS]
valt op 20 of 30 mei [gevallenen
burgeroorlog 1861-1865].
Memoiresschrijver, ben je dat voor
jezelf of voor een ander? Een mene tekel is een dreigende
waarschuwing, een teken aan de wand. Het klinkt triviaal: Mekka is
een erkend mekka voor toeristen en bedevaartgangers.
10.
De ménagère [huishoudster]
deed de menage [het
huishouden] in de manege. Messi
is voor Barcelona een ware messias. De benaming van de middenhersenen
is mesencefalon. Zullen mijn benen nog wel meewillen? Dat kippetje,
daar zou die ouwe vent nog wel iets mee willen. Een mercator sapiens
is een wijze koopman of
koopman-geleerde. Hij was mente captus
[krankzinnig]:
dan helpt een mental coach [vergroten
geestelijke weerbaarheid] ook
niet! Ze wilden mens-erger-je-nieten, dus mens-erger-je-nietten we de
hele avond. Je zal mevrouw De Boer-de Boer heten … Een mentor kan
meer mentees [ie]
[hebben een
mentor] hebben. Ziende blind
(caligare in sole)
is niet alleen een medisch wonder, maar ook een oxymoron. Je hebt dan
in ieder geval overduidelijk oog- of kopkleppen op.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten