Dictee – dictees [2317]
Oefendictee 579 OUD, geheel herzien naar situatie 2021
Dictee van de dag (278)
1. Aan Neptunus offeren, is overgeven (zeeziek zijn). Elk van de 50 dochters van Nereus is een nereïde, een waternimf, een zeenimf. Is een nero, een wreedaard, naar Nero genoemd? Ja. En nero antico dan? Nee: zwart marmer. Is de nestor van onze schilders in verband te brengen met Nestor (Beleg van Troje – VD heeft b)? Nee. Een niobe (mv.: niobes, niobe's) is een van smart versteende moeder (genoemd naar Niobe, haar stenen beeld werd naar Lydië verplaatst). Rome is de Niobe der natiën. Een Retiër en een Retische kwamen uit de Romeinse provincie Noricum. Dionysus is opgevoed door de nimfen van het fabelland Nysa. Het tweede driemanschap (triumviraat Rome) bestond uit Octavianus, Antonius en Lepidus. Een odyssee is een langdurige en moeitevolle tocht, genoemd naar de Odyssee (Odyssea) van Odysseus. De Thebaanse koning die het raadsel van de sfinx oploste, heet Oedipus [oj/eu/ui]. Vergelijk: 'een' oedipus [is scherpzinnig]. Vergelijk ook: oedipuscomplex, moedercomplex. Het tempelterrein in de Peloponnesus heette Olympia [toenmalige plaats Olympische Spelen]. Een omphalos is een navelsteen. Een oreade is een bergnimf.
2. Sommigen kunnen maar moeilijk van hun Olympus (berg in Thessalië, woonplaats der goden) afdalen [vanuit een verheven positie naar het voetvolk afdalen]. Verandering van spijs doet eten (varietas delectat, Euripides, Orestes). Het mercurius is kwikzilver, Mercurius is de god van de koophandel: die van de mercuriusstaf, de caduceus. In de goeie ouwe tijd had je het merry old England. Een messalina is een vrouw met een onverzadigbare geslachtsdrift, messeline een zachte, lichte zijden stof. Een mesties (VD ook metis; mv. mestiezen, metissen) is een halfbloed. Een midas is een onbevoegd kunstrechter (naar Midas, die van de midas-, ezelsoren). De Venus van Milo [beeld] kent iedereen. De priesters van Minerva wijden zich ook thans aan de wetenschap. Een minotaurus is een stierkever (genoemd naar Minotaurus, het monster dat in Minos' Labyrint was opgesloten). Mit heißem Bemühn is met vurige ijver. Apollo, Mithras en Balder zijn goden van het licht, zonnegoden. Mnemosyne was de moeder van de negen muzen (zanggodinnen).
3. Een mopsje was een18e-eeuws, Noord-Hollands liedboekje (de herdersnaam Mopsus kwam erin voor). Een momus is een bespotter, een hekelaar. Morpheus en Hypnos waren collega-goden. De muzen (Musae – niet meer in VD) waren oorspronkelijk zanggodinnen. Musculeus is gespierd. Orion was in de Griekse mythologie een reus en een geweldig jager, en is ook het helderste sterrenbeeld dat in Europa zichtbaar is. De Gordel van Orion wordt ook wel de Jakobsstaf genoemd. Een Orpheus (VD: fig. – beter lijkt: o) is iemand die wanhopig zoekt naar een verloren gegane geliefde. Bij de orfische mysteriën treedt Dionysus als verlosser op. Volgens Horatius en Ovidius is de concordia discors de tweedrachtvolle eendracht. De ondertitel van de Palamedes van Vondel is Vermoorde Onnozelheid. De helmmycena is een plaatjeszwam. Hij moest de klus in z'n uppie klaren. De upper ten is de highlife, de haute volée, de elite. Hemmetje, raak mijn gatje niet [gezegd van een lichtgeraakt mens].
4. Een havezaat (havezate) is een ridderlijk goed, een havenzate een ondiepte in een haven. In Havana roken ze ook havannasigaren. Een zijdenhemdje [appel] is een jeruzalemmer, een pigeon. Hup Holland hup, laat de leeuw niet in zijn hempie staan. Een hempje-licht-op is een mixdrank van witte curaçao, citroenlikeur en persico. Een digamma is een Oudgrieks letterteken [met de klankwaarde van 'w', ook 'wau' genoemd]. Het adjectief 'Oud-Grieks' slaat op het klassieke (niet: vroegere – dat is oud-Grieks) Griekenland. Heiligmakers (hijlikmakers) werden gegeten [op bruiloften – huwelijk]. Je zult maar hennepen hemdsslippen dragen. Helminthocecidiën zijn aaltjesgallen. Hematomyelie is een ruggenmergbloeding. Heterofyllie is het verschijnsel dat een plantensoort tweeërlei stengelbladeren voortbrengt, heterofilie is heterofiele seksualiteit. Met een 'hasta la vista' [tot weerziens] sprong ze in de hatchback [vijfdeursauto of vijfdeurs auto]. Bij hathayoga staan lichaamsoefeningen en adembeheersing centraal. Een hausmacher is een leverworst.
5. Dit moet haud mora (zonder dralen) gebeuren. De leerlingen waren haud passibus aequis (ver achterblijvend bij hun voorbeeld). Zij bleven haud sine gloria (niet zonder roem). Meer van hetzelfde? Het is aliud et idem (iets anders en toch hetzelfde). Laudate Dominum, loof de Heer! Haggis is een nationaal Schots gerecht. Een haik [haajk] is een vrouwenkleed, een kaïk [kaa-jiek] een boot. De hamburgerziekte is het hemolytisch uremisch syndroom [besmet vlees, geen afko beschikbaar]. Een hamadryade is een bosnimf. Dat halvegarenpartijtje was wat het leek. Onder de hand-outs had hij een lugerpistool: hands up!
6. De hanzeaten zijn leden van de Hanze (Hansa). Alsjeblief(t) [asjeblief(t), ajb., alstublieft, asje, toe, alstu, a.u.b., voilà, wablief(t), s.v.p., s’il vous plaît], doe niet zo hansworsterig. Zich de handen wrijven kan plezier uitdrukken: handenwrijvend [ww. handenwrijven, VD, alleen inf.] incasseerde hij de hoofdprijs. Als je hoofdschuddend wilt reageren, moet je het hoofd schudden, een hoofdschudden [ww. VD ook, alleen inf.] laten zien. Niet alle moslims willen met vrouwen de handen schudden [geen ww. handenschudden!]. Zijn hardedgeverzameling [schildertrant hard edge] mag er zijn. Uit Juvenalis [internet: groot Romeins dichter] noteerden we de volgende gevleugelde woorden: aliena vivere quadra (klaplopen: van andermans brood leven), cacoëthes scribendi (kwaadaardige schrijfzucht), corvo rarior albo (zeldzamer dan een witte raaf), crambe repetita (herhaalde kool, crambe bis cocta, crambe recocta: opgewarmde kost, oude koek), longae pacis mala (de nadelen van een langdurige vrede), mens sana in corpore sano (een gezonde geest in een gezond lichaam), verso pollice (met uitgestoken duim) en panem et circenses (brood en spelen).
7. Verder: secreta haec murmura vulgi (dat zachte gefluister van het volk), res angusta domi (armelijke huiselijke omstandigheden), nostri farrago libelli (de gemengde (bonte) inhoud van mijn boekje, de mengelmoes, de hutspot waaruit mijn boekje bestaat) en rara avis in terris nigroque simillima cygno (letterlijk: een zeldzame vogel op aarde, het meest lijkend op een zwarte zwaan; figuurlijk: een kuise vrouw; (Juvenalis): de Australische zwarte zwanen waren toen nog niet bekend). Mauveïne is anilinepurper. De mauvaise honte is de valse schaamte, een mauvaise tête et bon coeur is een driftkop met een goed hart, een mauvais plaisant is een flauwe grappenmaker, een mauvais quart d'heure een benauwd ogenblik (vergelijk: quart d'heure de Rabelais) en een mauvais sujet is een losbol. Wat eindigt er op 't(h)ar'? Wel, dit: ad instar (op de wijze van (de genoemde), evenals), à l'instar (naar de wijze van), avatar [computerpoppetje], bildtstar [late aardappel], bricks-and-mortar [klassieke bedrijfsvoering vanuit fysieke locaties], diftar [differentiatie tarieven], elstar [handappel], iftar [eerste maaltijd na zonsondergang waarmee tijdens de ramadan de vasten wordt gebroken], lontar(palm) , nectar [godendrank, bijenvocht], sitar [tokkelinstrument Noord-India], slide- en steelguitar (steelgitaar), colcothar (dodekop) en de thar (kleine, gracieuze himalayageit).
8.
Hinc inde is wederzijds en hinc atque hinc is van weerszijden. Hij
behoort tot de ooitgebruikers. De hippocratische eed herinnert ons
aan Hippocrates. Het bedrijf hanteerde het systeem van hire-and-fire
[mensen makkelijk
aannemen en ontslaan]. Deze krant
hanteert
hit-and-runjournalistiek [snelle
actie]. Is het een goed hooi-jaar
geweest? De hoffmann(s)druppels
zijn niet genoemd naar Hoffmann, de dichter van het Deutschlandlied,
het Duitse volkslied [maar
naar een
zekere arts
Hoffmann]. Hodonymie
houdt je van de straat (of
brengt je er juist op! – leer van de straatnamen).
Haricots verts [dunne
sperzieboontjes] kun je alleen in
het meervoud eten. Alsof je me hazenpeper
zonder haas verkoopt … [het
wezenlijke ontbreekt]. Dit
landgoed is twaalf hectare groot. We
zoeken een hbo'er, met name een heaoër.
Met een heistelling kun je niet echt hijsen en een hijsstelling staat
niet op hei, hij trouwens morgen wel (en
hei eigenlijk ook wel). Klagen
bij Heiloos burgemeester is heilloos. Sint-Maarten is de Heilige
Martinus. Het Groene Boekje zou ons begroeten met 'hatsiekadee', VD
denkt breder: hatsekiedee, hatsiekiedee, hatseflats.
9. Wat is het Hellp-syndroom? Antwoord: Hemolysis (bloedafbraak), Elevated Liver enzymes (leverfunctiestoornissen), Low Platelets (afbraak van bloedplaatjes), een zwangerschapscomplicatie. De Palatijn (Palatinus) is een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd werd. Een palinuur is een stuurman, staatsman (naar de stuurman van Aeneas). Het Palladium was het beeld van de beschermgodin Pallas (Minerva) in Troje. Een palladium beschermt de veiligheid van iets. Het waren de palmy days [bloeitijd, tijd van eer en aanzien] van Rome. Wist je dat 'panisch' verbonden is met (de god) Pan [Griekse god van weiden en bossen]? Wat is het verschil tussen een panache [bravoure] en een panaché [mix(drankje)] (en een panacee – wondermiddel tegen alle kwalen)? Pandèmos [niet meer in VD] is een bijnaam van Aphrodite. U kent toch allen de doos van Pandora (volgens de Grieken de eerste vrouw op aarde)? De Parnassus beklimmen, is gaan dichten. Zo dom en babbelachtig als een Paphlagoniër kun je (immers: verdwenen uit Van Dale) niet meer zijn.
10.
Hij is een paxzalver [vredesaficionado].
Ook op zijn Pegasus stijgen, is gaan dichten. Het gelijknamige
sterrenbeeld heet ook wel Grote Paard. De Peloponnesische Oorlog
(VD: 2021
OK!) was de oorlog tussen
Sparta en Athene. Het schiereiland (Peloponnesus,
eiland van Pelops) heet nu Morea.
De agaveplant (agave,
L., Gr., letterlijk edel)
is genoemd naar de moeder Agave van Pentheus. Het pergamijn is
genoemd naar Pergamon (adjectief:
Pergameens – niet meer in VD).
Periander was een van de zeven wijzen
(VD bij septem
sapientes nog Z...
W...
– lijkt fout – 2020: oké!)
van Griekenland. De Perseïden zijn de Laurentiustranen (denk
aan het sterrenbeeld Perseus).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten