2090 Dictee zondag 07-02-2021 (1) dictee Dictee van de dag (112)

Dictee – dictees [2090]

Oefendictee 745 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (112)

1. Wie zou er een salomonsoordeel kunnen uitspreken en daarmee die gordiaanse knoop doorhakken? Waar is die groene groeneaanslagverwijderaar? Wij gaan samenwonen en morgen samen fietsen en daarna samenkooien. Die Samiërs [Samos] hebben een samoswijnhandel. Er waren veel Samnieten [Samnium, streek Italië] en Samoanen [Samoa, Polynesië]. Een samoerai [lid Japanse krijgsadel] draagt een kabuto [oe – samoeraihelm] en vecht met een katana [samoeraizwaard]. Een keulenaar is een samoreus [schip]. De Pragmatieke Sanctie was een besluit van keizer Karel VI [erfopvolging naar enige dochter Maria Theresia]. Sanda is hetzelfde als sanshou [ah au] (Chinese vecht- en zelfverdedigingssport waarbij je zonder wapens vecht, een moderne vorm van wushu – oe). De bediende van Don Quichot was Sancho Panza. De sanatio in radice repareert [r.-k.] een ongeldig huwelijk. Zijn tijd met futiliteiten verdoen is s'amuser à la moutarde. Op Soenda, het Sandelhouteiland, vind je sandelhoutpaarden (sandalwoods). In het Oudindisch kom je de sandhi [ah] wel tegen [potlepel --- > pollepel]. Wat zijn sandows [sèhn-doos]? Antwoord: zekere oefentoestellen ter versterking van de spieren! Ze weende sans relâche (zonder ophouden) en had een tache de beauté [schoonheidsvlek(je)].

2. Het oud-Chinees porselein heeft vaak als kleur sang-de-boeuf [dieprood, bnw. + znw.]. Die san mazzo's (flestomaten) hebben weinig pitjes. De ontmoeting was sans cérémonie (sans façon – ongedwongen). Ze moeten sans dot [oh], zonder omwegen, op hun doel afgaan. Sans gêne is ongegeneerd, gêneloos. Eén sans-papiers, twee sans-papiers [illegale vreemdeling]. Een havenot, habenichts, leeft sans le sou [zonder een stuiver, niets bezittend]. La mort sans phrase is bij een wetsvoorstel wel erg triest voor de indiener [volstrekte verwerping]. Op Sao Tomé en Principe wonen Santomezen. Sapere aude: heb de moed om verstandig te zijn. Opzoekvraag: waarom wordt de dichteres Clémence Isaure de Sappho van Toulouse genoemd? Zij was de grootste lyrische dichteres uit de oudheid, die zich te Mytilene vestigde en zich daar omringde met meisjes die zij onderwijs gaf in de dichtkunst en muziek. Sapropeel is rottingsslik. De SAR is de Saudische (Saoedische) riyal. Waarvoor gebruik je saracenenzalf (syfilis, het is kwikzalf)? Schrijven we 'sardineblikje' of 'sardienenblikje' (beide)? Het sardonyx is een edelgesteente. De sartor resartus [de opgelapte kleermaker] is de mens [blijft dezelfde bij wisselende mode].

3. De Sasaks [islamitische bewoner van Lombok] varen vaak met de sasak [veerpont] over. Een sater of satyr is een halfgod. Bij de Satisfactie van Amsterdam erkende deze stad het gezag van de Staten van Holland. Kappen, sat est (het is genoeg)! Dat gaf ons een saturnisch [gelukkig] gevoel. Met satyriasis wordt donjuanisme [vrouwenverleider] aangeduid. Wat doet een satkiller (satellieten vernietigen, het is een raket)? Uit Curaçao afkomstige olienoten worden curasausjes genoemd. Een rare sausneger (niet meer in VD) heette naar Curaçao. Wil je een glaasje sauternes [geen s uitspreken – zelfde mv. – uit Sauternes, Gironde]? Of een paar sauvignonnetjes [witte wijn]? Beschrijf het savanna-effect [neiging tot te snelle uithuisplaatsing van kinderen – meisje Savanna, vermoord]. Savooiaarden komen uit de Savoie. Wat bestudeert de scandinavistiek? Laten we het kind bij de naam noemen: scapham scapham dicere [k] (lett. een boot een boot noemen). Een scapin [skaa-pèhn – intrigant] maakt zijn meester tot knecht. Hij is SCEN-arts (steun en consultatie bij euthanasie in Nederland), maar maakt geen scans. Curcumine (E100, = turmeric) komt uit de geelwortel. Noorwegen en Zweden vormen tezamen het Scandinavische Schiereiland. De scheuchzeriafamilie is een familie van moerasplanten (met de veenbloembies) (Scheuchzeriaceae)

4. De amazones vreesden Big Sister en de bigsistermaatschappij [niet in wdb.]. De nieuwe gemeente Borsele mocht wettelijk niet dezelfde naam dragen als de kern Borssele [met kerncentrale]. De Bijbelse figuur Samson was de Joodse Hercules. Wie weet er nog wat de Rota [rechtscollege Heilige Stoel, hof van beroep] is? Voor de schaal van Themis moet je bij internet te rade gaan [ook in VD: schaal van gerechtigheid]. Wil je een schaapmannetje [borreltje]? In het stoomwezen kennen ze de schaar van Stephenson [koppelaar van de stangen van twee excentrieken]. Een terza rima heeft als rijmschema 'aba bcb cdc' (zoals in Dantes Divina Commedia – Goddelijke Komedie). Hij liep schaloos rond, tot zijn scha [geen ^] en schande. Die mesalliance was een fama clamosa (schandaaltje). De Faeröer worden ook de Schapeneilanden genoemd. Die croesus [superrijke] was nog jaloers op de schatten van Croesus [koning van Libië] ook. En hij was al schat- en schatrijk, schathemel(tje)rijk. Een schebek [ee èh] is een Middellandse Zeezeilvaartuig. Schedellozen [afdeling van de gewervelde dieren] hebben wel een chorda [weefselstreng evenwijdig aan het ruggenmerg].

5. Scheeliet is een zeker mineraal. Dat is geen recht- maar een scheefhoek. Die echtelieden gaan scheên. Wel scheep gaan en geen scheeps verstaan? Het scheepje van Sint-Petrus [r.-k. kerk] ligt nogal onder vuur. Op het zuidelijk halfrond kun je gerust op het Kompas [Pyxis] of op het Scheepskompas [sterrenbeeld, zelfde] varen. Scheepsspek kun je eten, scheepspek [pek, gedistilleerde teer] liever niet. Het scheermes van Ockham wordt ook Ockham's razor genoemd [wezensbegrippen moeten niet onnodig vermeerderd worden]. In Europa is de scheiding tussen Noord en Zuid nu heel pregnant. De scheiding tussen Kerk en Staat is absoluut een feit. Een scheitrechter is er voor twee vloeistoffen [om die te scheiden], een scheidsrechter o.a. voor een sportwedstrijd. Bij de Scheldegotiek gebruikte men Doornikse steen [blauwzwarte kalksteen die zilvergrijs verweert]. Een scheldejol heeft een houarituig [oe] (gaffel bijna of geheel verticaal).

6. Een van de twee uitlopers van de Rode Zee is de Schelfzee. Een picareske roman gaat over een schelm (schelmen). Conchiglie [uitspraak!] is schelpjespasta en conchyliologie is schelpenkunde. Crepusculair [schemeractief] ligt tussen dag- [diurnaal] en nachtactief [nocturnaal] in. Eerst koffiezetten, dan koffie schenken door de koffieschenker. Hij is schepen van Cultuur. De Schepenwet regelt o.a. de Raad voor de Scheepvaart [en het schepenbesluit werkt dat als KB = koninklijk besluit (GB) – VD: fout: K… B… – verder uit] Wat is de heer der schepping [de man] zonder de kroon der schepping [de vrouw]? Hoe werkt een ostracisme (schervengericht)? Het proces tegen Van der Lubbe (M. van der Lubbe – Rijksdaggebouw 1933) was een schertsproces. Wat houdt de Scheurwet in? Scheuren, van graslanden. Hé, Scheveningen (wil je seks)? Een scheveninger geeft geen tweede rondje [bij weer verliezen, vergelijk de gevangenis aldaar: hij heeft er al in gezeten]. Zullen we een schiedammer (in Vlaanderen ook: schiedam) drinken? En voor wie is dat schiedammertje (rotterdammertje, amsterdammertje) bestemd? Een peneplain [ee èh] is een schiervlakte. De schildklier scheidt thyroxine af. Thyreoïditis is schildklierontsteking. Een schotel-op-steeltje is een schotelkluifzwam.

7. Na het rolletje vol geschoten te hebben, zou hij fluks volschieten [plotseling van emoties vervuld raken]. Is low care, medium care en intensive care (ic) niet gewoon ziekenhuiszorg? Trouwens, nog even gezocht op '*care*': absens carens (de afwezige telt niet mee), bancarella (koeltafel), cardiocare (voor hartpatiënten), let wel: care [zorg] is geen cure [genezing], carentie- of carenztijd (en carenzdag – wachttijd, bijv. bij uitkering), caresseren (liefkozen, strelen), caret (weglatingsdakje, ^, accent circonflexe), carezza (geslachtsgemeenschap zonder ejaculatie), coronary care (hartbewaking als zorg), customer care (klantenondersteuning), high care (iets minder dan 'intensive', ic), in aere aedificare (luchtkastelen bouwen), in logicam peccare (tegen de logica zondigen), macarena (Spaanse solodans), Mascarenisch (als op de Mascarenen – een eilandengroep in de Indische Oceaan), mascaret (plotseling sterk oplopende vloed in riviermondingen) en narcoticarechercheur.

8. Verder: scareware (zoals hoaxen: onterechte viruswaarschuwingen), tender loving care (liefderijke en toegewijde verzorging, bv. van baby's), vicares (vrouwelijke vicaris) en who cares? (uitroep ter aanduiding dat niemand zich interesseert voor wat ergens gebeurt). Het waren toffe jongens en ze wensten elkaar 'mazzeltof' [Joodse gelukwens]. Take it or leave it: graag of helemaal niet, à prendre ou à laisser. Ik blijf het een raar fenomeen vinden, die takehometentamens. Wist je trouwens dat een jantje-van-leiden genoemd is naar Jan Beukelszoon van Leiden, hoofd van de wederdopers, die in de 16e eeuw bekendstond als een mooiprater? Wat hebben Schild en Schilder (met kapitaal!) gemeen (beide zijn sterrenbeeld)? Met OPS (organisch psychosyndroom) heb je de schildersziekte.

9. Duidelijke uitleg: een schillerhemd is er een met schillerkraag [liggende, van voren open kraag]? Hoeveel schilling [ATS, tot 2002 – Austria, Oostenrijk] was toen een shilling [1/20 van een pond stirling] waard? Met onychomycose heb je een schimmelnagel. Hij reedt [reden, reder, rederij] mee aan dat schip. Een cheiloschisis is een hazenlip. Schistosomiasis is een synoniem van bilharzia(sis) [tropische infectieziekte]. Cyclothymie of -frenie is een manisch-depressieve psychose. Een schlager is een smartlap, schlamm is kolenslik, een schlemiel is een Bargoense pechvogel, schluss is: afgelopen, uit, het schmallenbergvirus iets bij runderen en schapen, schmalz sentimentele muziek, een schmiere een rondtrekkende troep toneelspelers van lage(re) klasse, schmink make-up, een schnabbel een snabbel [GB/VD: bijbaantje], schnaps jenever, een schnauzer een hond, schneidig scherp en afgebeten, een schnitzel een lapje vlees [en snitsel = pijpen van kinabast], een snorkel een snuiver [VD ook: schnorkel] en een schnorrer een bedelaar [en een snorrer een illegale taxichauffeur].

10. Een schoelje is een fielt. Schoensmeer heet ook cirage.
Slofje-onder (of slofke jagen), is dat leuk [(kinder)spel]? De schokkers [klein vissersvaartuig] komen oorspronkelijk uit Schokland [en de tukkers uit Twente]. Schokproef is shockproof. Schon da gewesen: altijd al geweest. Een schöne Seele is een persoon met een gevoelige inborst. Een schöngeist is een estheet. Schoperen of scoperen is vlamspuiten. Mijn tante is Schorpioen [mijn opa Tweelingen en mijn oom Maagd]. Een ufootje [ufo] is een vliegende schotel. Wat wordt er nu eigenlijk met Schortel- of Schorselwoensdag opgeschort [woensdag voor Pasen, de klokken werden niet meer geluid]? Een
kant-en-klaarmaaltijd is geschoteld en gelepeld [uitdrukking]. Je zult maar voor schoppevuiltje [voetveeg, niet in tel] thuisliggen [in de kost zijn].