2107 Dictee zondag 21-02-2021 (1) dictee Column Klinkerbotsing

Dictee - dictees [2107]

Column Klinkerbotsing

1. Bij bepaalde klinkercombinaties treedt zgn. klinkerbotsing op. We schrijven dan een verplicht koppelteken (streepje) om het goed uitspreken te bevorderen. Dat geldt zowel voor samenstellingen – zeg maar 2 woorden – als gala-avond en zo-even (en niet: zoeven) en afleidingen – zeg maar woord + voor- of achtervoegsel zoals lila-achtig.

2. Bij ongelede woorden (één geheel) met klinkerbotsing schrijven we een trema, voorbeelden: poëzie, onderzeeër en essentiële.

3. In vier gevallen geldt een aparte regel: voor i + i, i + j, e + ij en e +ui. In die gevallen komt er een streepje als het een samenstelling betreft, voorbeelden: sproei-installatie, gummi-jas, vanille-ijs en
college-uitstapje, maar niet in ongelede woorden zoals kopiist, bijectie (wiskunde, verzamelingenleer), beijveren en geuit.

4. Het is re-integreren, maar reünie (we worden geacht hierin de delen niet meer als zodanig te herkennen – ongeleed woord). Een accent heft de klinkerbotsing niet op: een goed voorbeeld daarvan is café-eigenaar. Het woord ‘zoiets’ is een speciale en historische uitzondering. Geen streepje in getallen: tweeëndertig. Een uitzondering voor woorden op -ien(ne): musicienne, opticien. Interessant: twee-eiig (wel e-e maar voor i + i: zie punt 3 hierboven). Buitenlandse woorden houden vaak de oorspronkelijke schrijfwijze: serviette, paella (maar wel siësta en fiësta). En nog een belangrijke uitzondering: bij een i komt er geen trema als die deel uitmaakt van een groep van minstens 3 klinkers: financieel (wel: financiële), keien, uitzaaien.

5. Kunt u het nog volgen? Hieronder nog wat verduidelijking!

6. Bij dictees zijn we heel streng: alleen een streepje als het moet, niet als het alleen maar mag! En daar mag je ook nooit afbreken aan het eind van een regel met een afbreekstreepje (iets heel anders dan een koppelteken dus): dan kun je verdoezelen dat je niet weet of het met of zonder koppelteken moet! Ik ben erg benieuwd hoe de café-eigenaar (zie punt 4) er in de gedrukte versie van deze Taalrubriek komt uit te zien. Ik hoop dat er minstens 1 x afgebroken wordt, dat zou in een dictee dus fout zijn.

7. Buiten dictees mag je ter verduidelijking altijd een streepje toevoegen, soms echt handig: massa-gebed of massage-bed (fout bij dictee), val-kuil en valk-uil (idem). In teksten voor lezen lerende kinderen mag je rustig deur-knop schrijven!

8. Meer vind je in het gratis Groene Boekje op www.woordenlijst.org – klik op ‘Leidraad’ en in de lijst die volgt op regel ‘7 Klinkerbotsing’.

9. Korte taalvraag: leentfaar@zeelandnet.nl – je naam niet, het antwoord wel in dit blad!