2747 Dictee vrijdag 03-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (593) √

Dictee – dictees [2747]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 264, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (593)

Het grote plantendictee

1. Gezocht met '*plant*' naar woordvormen. Een allotransplantatie is er een binnen het menselijk ras, een xenotransplantatie niet. We noemen de arrowrootplant, de aspergeplant en de aloëplant – die vind je niet op een bacoveplantage. De fuchsia is de bellenplant. De bitterplant is de cichorei. Ook de bergamotplant en de boekweitplant zijn planten. Colaplant is een andere naam voor de kolaboom. De cellofaanplant is een soort van waterweegbree. Ken je de dollekervel(plant)? Eurotransplant is de naam van een Europese organisatie. Een anthurium is een flamingoplant. Een gastplant is een epifyt. Welke insectenetende planten zijn er? De jalappenplant is een Mexicaanse plant. Het artillerieplantje schiet stuifmeel weg. Juteplant en kaliplant zijn geen kina-achtige planten. Het kinderplantje heet ook wel
kindje-op-moeders-schoot.

2. Op een kokosplantage vind je geen komijnplanten of krokusplanten. De kwartjesplant is de judaspenning. De lampionplant is een soort van jodenkers. Een leiplant gaat tegen een muur of schutting op. De maggiplant is de lavas. De olifantsplant is de ivoorpalm. Van de papyrusplant maakte men papier. De penisplant (penisbloem) lijkt vast ergens op. Plantaardig is vegetaal. De plantage-employé, hij leed onder de plantagementaliteit (niet meer in VD: (ongunstig) koloniale mentaliteit, die gekenmerkt wordt doordat de dominante bevolkingsgroep zijn normen en waarden opdringt aan minderheden). Jazeker, dat bestaat ook: planten-DNA. Een plantenbus is een botaniseertrommel. Plantenboter is palmine. Plantenanatomie is fytotomie. Een plantenalbum is een herbarium. Plantenetende dieren zijn herbivoren, vleeseters carnivoren en alleseters omnivoren. Plantengineering kan leiden tot genetische manipulatie. Plantenkaasstof is legumine. Botanie is de plantenleer. Nyctinastie is de plantenslaap. Een hortus (botanicus) is een plantentuin.

3. Pokon is plantenvoedsel. Plantenziektekunde is fytopathologie. Plantlore is folklore betreffende de planten. Een putplant (in de woestijn) is een freatofyt. Een rubberplant is de ficus. Een schildpadplant is het hottentottenbrood. Het sigarenplantje is de tiengebodenplant. Kun je 'sirihplant', 'sisalplant', steppeplant', 'stinsenplant' (VD ook: z) en 'spinazieplant' correct schrijven? Cryptogamen planten zich door sporen voort. Een tredplant kan tegen veelvuldig betreden. De vaderplant komt uit de commelinafamilie. Onze tuin heeft een vasteplantenborder. De Japanse aralia is de vingerplant. Een vochtplant (waterplant) is een hygrofyt. Het waterplantje is het vlijtig liesje. Wedeplant en weeuwplant doen me denken aan weduwen en wezen. Een volksnaam voor kefirkorrels is het yoghurtplantje. De zerehandenplant is de kegelsleutelbloem. De zwaardplant is de sanseveria (sansevieria). Een zoutplant zoals zeekraal is een halofyt.

4. Vervolgens gezocht op '*plant*' binnen artikelen: een selectie. Het aardappelcysteaaltje veroorzaakt aardappelmoeheid. De aardpeer heet ook knolzonnebloem, topinamboer of jeruzalemartisjok. Abscisinezuur is een groeiremmend plantenhormoon. Abutilons zitten in de kaasjeskruidfamilie. De zachte acanthus (akant) is de berenklauw. Acotyledonen zijn cryptogamen, bedektbloeiende planten. Het adiantum is het venushaar. Aerotropie is de neiging van groeiende planten om zich te ontwikkelen in de richting van zuurstofrijkere lucht. Het afgodskruid (twaalfgodenkruid) is een sierplant onder de sleutelbloemen. De grote afrikaan kan niet trouwen met het afrikaantje. Agame voortplanting is ongeslachtelijk, oögame geslachtelijk.

5. De welriekende agrimonie is een zekere bosplant. De aigrette is onder andere de haarkuif bij plantenzaden (het pluimpje). Het akkerklokje is het duivelsnaaigaren. De alant is een plantengeslacht. Albicatie is witbontheid. De alfalfa is de luzerne (rupsklaver). De algoede ganzenvoet is de brave hendrik. Allogamie is kruisbestuiving. De alstroemeria [eu] is een geslacht van sierplanten. De althea is de heemst (zeemaluwe). De amaryllis komt uit de narcisfamilie. De amfimixis is de versmelting van twee geslachtscellen bij de voortplanting. In een amyloplast worden zetmeelkorrels opgeslagen. De zalm is anadroom (vanuit de zee een rivier opzwemmend om zich daar voort te planten; antoniem: catadroom).

6. De anastatica is de jerichoroos, de roos van Jericho. Vergelijk ook de ster-van-bethlehem (GB). De plantaardige kleurstof anatto heet ook orleaan of bixine. Aneuploïdie is het voorkomen van een afwijkend aantal chromosomen in de celkernen van planten of dieren. De angelica (angélique) is de engelwortel. Angiospermen zijn bedektzadige planten (bedektzadigen). Anisogamie is de versmelting van twee voortplantingscellen van ongelijke grootte. Een annuel is een eenjarige plant. Een ankylosaurus is een plantenetende dinosaurus met een lengte tot circa 10 meter. Apocarp is met onvergroeide vruchtbladen. De arabica is de koffieplant. Araceeën komen uit de aronskelkfamilie. De asparagus is de sierasperge.

7. Een archeofyt is een oude cultuurplant (antoniem: neofyt). De aubrietia is een tuinsierplant. De azolla is het kroosvaren. De ballote is de stinknetel. Ze genas door de bachbloesemtherapie. De toerako is de bananeneter. De bast wordt ook het floëem genoemd. De Belgische vlag is (echt!) een kas- en kamerplant. Gaultheria is de bergthee. De biastrepsis is de klemdraai. De bignonia is de trompetbloem. Ken je het bitter barbarakruid, de bittere boleet, de bleke hemelsleutel en de bleke zegge? De bocconia is een grote siertuinplant. De borstbezie is de jujube. Bracteeën zijn schutbladen. De deutzia heet ook bruidsbloem. Bryologie is moskunde. De buddleja is de vlinderstruik. Een chimaera is een entbastaard. Een cochleair implantaat is een inwendige gehoorprothese. De colchicaceeën zijn de tijloosachtigen. De cotoneaster is de dwergmispel.

8. De courgette is de zucchino, de cranberry de lepeltjesheide. Desertificatie is verwoestijning. De djaripesi is een vlinderbloemige plant. De echeveria is een vetplant met bladrozetten en rood-oranje bloemen. Uit de efedra wordt efedrine gewonnen. Een exsiccaat is een gedroogd exemplaar van een plant. Een flox is een vlambloem. Gibberelline is de stof die de groei en bloei van planten reguleert. De gloxinia komt uit Zuid-Amerika. De blauwe godsgenade is het glidkruid. Goeni is jute. De grenache is een soort van wijnstok. Het guichelheil werd gebruikt tegen zenuwziekten. De haoma is een plantaardige roesdrank. Ook de gelede hauw is vrucht van de kruisbloemenfamilie. De hertshoorn is de wolfsklauw, de hibernakel de winterknop en de hevea een rubberleverancier. Verschillende planten heten
hoe-langer-hoe-liever.

9. Een hortus siccus is een verzameling gedroogde planten. De hoya is de wasbloem. De jojobastruik is een woestijnplant. Juffertje-in-'t-groen is de naam van een sierplantje, maar ook die van een likeur (met curaçao en persico). De kalketrip is de wilde ridderspoor. De keik is de knopherik. De ketjoeboeng komt uit het geslacht van de doornappels. De kolokwint is een niet-inheemse komkommerachtige plant. Het kooltje-vuur (niet: kooltje vuur! = gloeiend stukje houts- of turfkool) is een sierplant. De koriander behoort tot de schermbloemen. De krimlinde komt uit Zuid-Rusland. Het kruidje-roer-mij-niet is van de Antillen afkomstig. Een labiaat is een lipbloemige plant. Lignose is een bestanddeel van de celwanden van houtige planten. Het
look-zonder-look is een tweejarige, kruisbloemige plant. De drielobbige malope is een inheemse sierplant. Het mariëtteklokje is een tweejarige plant. Een mexicaantje wordt ook wel levensbalsem genoemd.

10. De mozes-in-het-biezen-mandje is een bekende kamerplant uit Mexico. Het nimfkruid is een waterplant. Nitrofiele planten hebben een voorkeur voor een stikstofrijke bodem. Obionen behoren tot de ganzenvoetachtigen. Pariëtaal is (bij planten en dieren) op de wand van het lichaam of van organen betrekking hebbend. De patchoeli is een lipbloemige. De PD [pee-dee] is de Plantenziektekundige Dienst. Polemoniaceeën zijn tweezaadlobbigen. De pubescentie is beharing of (geslachts)rijp worden. Het pyretroïde is een insecticide. Het rapunzelklokje floreert op zandgrond. Rek-op is een van de vele namen van het bitterzoet. Een rizoom is een wortelstok. Tot de scheuchzeriafamilie behoort de veenbloembies. Een terofyt is een eenjarige plant. Thyllen zijn uitgroeisels van het parenchym. Het tocoferol is een vruchtbaarheidsvitamine (E). Yucca's zitten in de agavefamilie. Het voorafgaande betreft een minimale selectie uit bijna 5.000 lemma's.

 

2746 Dictee donderdag 02-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (592) √

Dictee – dictees [2746]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 265, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (592)

Het Franse dictee ('*frans*') (1)

1. Een abbé (meervoud abbés) is een wereldlijk rooms-katholiek geestelijke in Franssprekende landen. A.C. staat voor appellation contrôlée. Het accent aigu (meervoud: accents aigus, ook: accent aigu’s) is een diakritisch teken, net als het accent circonflexe en het accent grave (meervouden: accent(s) circonflexes – VD ook: accent circonflexen en accent(s) graves). Als Franse vlaktemaat is de acre [aa-kruh] (meervoud: acres) 50 are (let ook op de Engelse 'acre', mv. s [ee-kuhr] = 40.5 are). Met de Franse Adelaar wordt Frankrijk bedoeld. Een uitgave van Griekse of Romeinse klassieke schrijvers met weglating van de aanstootgevende passages ten behoeve of ten gebruike van de dauphin, de Franse kroonprins, kreeg de aanduiding 'ad (in) usum Delphini' [gekuist, gecastigeerd]. AFP is het Franse persbureau Agence France Presse. NB Ik vond ook meermaals afranselen(!).

2. De leraar had een mo-akte en wel mo A-Frans, een akte mo A. De frase (naar M. Proust) 'à la recherche du temps perdu' is een frase ter aanduiding van de herbeleving van een lang voorbije tijd, vooral door triviale aanleidingen. De ampère is de SI-eenheid van elektrische stroomsterkte (symbool: A). Het ancien régime is de staatsvorm tijdens en na de Franse Revolutie. A.O.C. is de aanduiding voor appellation d'origine contrôlée op Franse wijn. Appellatoir [betrekking hebbend op een appel] is een pseudo-Frans woord. De vertaling van 'après nous le déluge' is 'na ons de zondvloed' oftewel 'wie dan leeft, die dan zorgt'. De armagnac is een Franse alcoholhoudende drank. De ars antiqua is Franse polyfone muziek uit de dertiende eeuw (antoniem: ars nova, veertiende-eeuws). Mevrouw P. was militair attachee bij de Franse ambassade.

3. De babinskireflex [voetzool-] is genoemd naar een Franse neuroloog. Bachten de Kupe is het tussen de IJzer en de Franse grens gelegen deel van West-Vlaanderen. Een Frans balkon is niet groot. De bande noire was tijdens de Franse Revolutie de benaming voor de kapitalisten die kerkgoederen opkochten en heiligdommen vernielden. De bauméschaal [soortelijke massa van vloeistoffen] is naar een Franse apotheker genoemd. 'Sacoche' [diverse tassen] is een belgicisme (een flandricisme is iets vergelijkbaars). De benedictine is een fijne Franse likeur, de bergerac een zoete witte Franse wijn. De bertillonnage is een stelsel om een antropologisch signalement vast te stellen. Bezique is een Frans kaartspel. De bigarreau is een harde Franse kers, met name gekonfijt gebruikt voor het garneren van gebak.

4. De blauwvoeterij is de Vlaamse 19e-eeuwse beweging tegen de verfransingsdruk. De bluefort is een variëteit van de Franse kaas roquefort. Een bonne is een Franse kinderjuffrouw. Boulewerk is inlegwerk van dunne reepjes of blaadjes metaal in hout. De bourdalou is een kleine langwerpige (dames)po met deksel. De briard is een zekere langharige Franse herdershond. Brie is een zachte, romige Franse kaas. De brumaire (nevelmaand) is de tweede maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793. De (het) carcan staat voor de ring van Vlaamse steden rond Brussel, opgevat als rem tegen de verfransende invloed van die stad.

5. De carmagnole is een lied en dans tijdens de eerste Franse Revolutie. De cavaillon (charentais) is een kleine gele meloen met een enigszins geribbelde schil. Cayennepeper komt niet echt uit Cayenne [maar uit de taal Tupi]. De CC is in België de Code Civil (het Franse, onder Napoleon tot stand gekomen Burgerlijk Wetboek van 1804), ook Code Napoléon geheten. De cedille is een teken onder de c. De chambre ardente was in Frankrijk een buitengewoon gerechtshof. Een chanelpakje is een driedelig damespakje, met name bestaande uit een recht rokje en een bloes of jumper, waarover een jasje wordt gedragen dat tot op de heupen reikt, beschouwd als klassieke outfit voor (zaken)vrouwen [ook: een (originele) Chanel]. Een chanson de geste is een Oudfrans heldendicht. Het (de) chantillykant is naar de betreffende stad genoemd. Een chassepotgeweer [sjahs-poo] is een achterlader. Een chateaubriand is een biefstuk van ossenhaas (voor twee personen). Een chevalier is een ridder, vroeger een erfelijke titel bij de Franse adel. De chèvre is een zachte Franse geitenkaas. Een chouan is een aanhanger der Bourbons in de Vendée tijdens de eerste Franse Republiek (de Bataafse Republiek).

6. Ci-devants was tijdens de Franse Revolutie en het Keizerrijk een spotnaam voor voormalige adellijke en vorstelijke personen. Citoyen(ne) was een (aanspreek)titel ten tijde van de Franse Revolutie. De clementine is een variëteit van mandarijn. Een coin de feu is een huisjasje. De (het) colbert is genoemd naar een Franse staatsman. In een Franse colère schieten is razend worden. Een comtoiseklok [geen p!] is een Franse hangklok met zeer grote slinger. Conté is tekenkrijt van een bepaald fabricaat. Het cotardsyndroom is een psychische aandoening waarbij iemand leeft in de waan niet te bestaan of al dood te zijn. Een couloir is een wandelgang. De courante is een oude Franse dans in driedelige maat met snel tempo. De cour de père Duchesne is het hof van Jan Vlegel. De CP is de Code Pénal, het Franse, onder Napoleon tot stand gekomen, Wetboek van Strafrecht van 1810. Het croix de guerre is een zekere Franse militaire decoratie.

7. De darcy is de eenheid van permeabiliteit. In Verdun riep een adjudant 'debout les morts' (sta op, doden!). De decade is een tiendaagse week in de Franse republikeinse kalender. Het Deuxième Bureau, het Tweede Bureau, de Franse militaire inlichtingendienst (en dat andere 'deuxième bureau' dan? – maîtresse!). 'Dolfijn' was vroeger de gebruikelijke vertaling van 'dauphin', titel van de Franse kroonprins. De Driekeizersslag(!) is de benaming voor de slag bij Austerlitz. De dugazon is het karakter (ingénue of soubrette) en de stem van bepaalde soort (mezzosopraan) in Franse operettes. Van de ziekte van Dupuytren krijg je kromme vingers. De écu is de oude Franse daalder. Het Elysée is de naam van een achttiende-eeuws paleis in Parijs. De empirestijl slaat op het eerste Franse keizerrijk (het Empire). Het euville is een zekere soort van Franse kalksteen.

8. Een fabliau is in de oude Franse letterkunde een kleine humoristische en gewaagde vertelling. Het faro is een hazard- of kansspel met Franse kaarten. Het fauvisme is genoemd naar de wilde dieren. De Februarirevolutie vond plaats op 24 februari 1848. Flamingantisme staat tegenover franskiljonisme (Fransdolheid). Een flobert is een soort van licht geweer. De floréal is de achtste maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793 (bloeimaand, bloemenmaand). De force de frappe is de militaire aanvalsmacht, met name de Franse strategische kernwapens. Franciseren is verfransen. Francofiele (gallofiele) Vlamingen zijn zeldzaam. Een vrolijke frans heeft een leven als vrolijke Frans. De French Connection dankt zijn naam aan een film. Een French letter is een condoom. De frimaire (rijpmaand) is de derde maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793, de fructidor (vruchtmaand) de twaalfde. Gallicanisme behelst (Frans) nationaal katholicisme. De Gallische haan is zinnebeeld van de Franse Republiek. Ganzenvoetjes zijn Franse aanhalingstekens, dubbele guillemets [<< >>].

9. Het gaullisme is gegrondvest door Charles de Gaulle. De germinal (kiemmaand) is de zevende maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793. De Fransgezinden hadden de overhand.
Frans-Guyana heeft als internetcode gf, als ISO-landcode GF. In de nacht der girondijnen werden jakobijnen vermoord. Het eau de goulard is een verkoelend en opdrogend heelmiddel. Bourgogne en bordeaux hebben als hoogste kwaliteitsaanduiding grand cru (meervoud: grand cru's, ook: grands crus). In de slag der gulden sporen (Guldensporenslag) versloegen de Vlamingen het Franse leger. Op zijn habberdegrieks doe je iets met de Franse slag. Hagois is met Frans doorspekt deftig Haags. De haute cuisine is de fijne Franse keuken, de grote kookkunst. Heine omschreef het vrolijke volk der Fransen als het heitres Franzosenvolk. De hermitage(wijn) is afkomstig van een gebergte aan de Rhône. Het woord 'vanille' is herverfranst. Het jeu de boules is een Frans balspel. Het jezuspapier is een Franse papiersoort. Een jocrisse is een onnozele hals, een uilskuiken. De Julirevolutie, de tweede Franse Revolutie, vond in 1830 plaats.

 

2745 Dictee woensdag 01-06-2022 (2) – dictee Oefendictee juni 2022 (1) √

Dictee – dictees [2745]

Oefendictee juni 2022 (1)

1. Dat schrijf je zo: lorrie (karretje op de rails) en dolly (karretje – gaat horizontaal en verticaal, waarop een camera is gemonteerd). En dat zo: aloë, aloë’s, aloëetje, aloë vera, aloë vera's en aloëveravariëteiten [NL]. Arabia petraea is de Sinaï, Arabia felix [gelukkig] het Arabische schiereiland. De bakru (bosgeest) voer in de bakra (blanke). Het Friese rjucht en sjlucht [oprecht en eenvoudig] doet me denken aan de beroemde uitspraak: “Bûter, brea en griene tsiis, wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjuchte Fries.” Na de cacciuccomaaltijd was er cappuccino. Dronken de machiavellismeaanhangers al caffè macchiato?
Een schisis is een lip-, kaak- en/of gehemeltespleet. Dat is de verzamelnaam.

2. Een schisis van het gehemelte is palatoschisis of gehemeltespleet, een schisis van de kaak is gnathoschisis of kaakspleet, een schisis van de lip is cheiloschisis of hazenlip, maar het allesovertreffende [GB, VD] is een lip-, kaak- en gehemeltespleet: cheilognathopalatoschisis! Het mv. van chlamys (mantel) is chlamydai. Kan dat, syfilis aan je epididymis? Een ballon captif [mv. s s] (kabelballon) is aard- en aartsvast verbonden. In het Van Dale Wiki-archief vinden we de Muscat d'Alsace [Elzas, A.O.C.], de muskaatwijn. Verder nog met *elzas*: een Elzasser en de Elzasser zuurkool (choucroute [garni]), het Elzassische gedachtegoed, Elzas-Lotharingen, edelzwicker is witte elzaswijn, de flammkuchen [mv.] komen uit de Elzas, net als de gewürztraminer (witte wijn).

3. Verder: de munster is een zachte kaassoort uit het Munsterdal
(in de Elzas), n’en parler jamais, y penser toujours = (er) nooit over praten, (er) altijd aan denken. De druiven van de (wijnstok) pinot blanc (weissburgunder) worden gebruikt voor witte bourgognes en elzaswijnen, de pinot noir is de spätburgunder, de pinot gris is de grauburgunder of pinot grigio en van de pinot meunier maken ze rode wijnen en champagne. Ook witte of rode wijn van druiven van de pinot wordt met pinot aangeduid. Ook het woord ‘quiche’ zoals in ‘pannenkoekenquiche’ komt uit de Elzas: oorsprong: Frans, Elzassisch: küchen. De riesling is een witte wijn (of wijnstok) langs de Moezel en in de Elzas. Schrifterts of sylvaniet ten slotte is een erts uit de Franse kalimijnen in de Elzas.

4. Pineau is trouwens een likeurwijn uit de Charente, gemaakt op basis van cognac. In GB is ‘wegwezen’ alleen infinitief, VD is veel bloemrijker: dat ik wegben, dat jij wegbent, dat u wegbent/wegis, dat hij/het/zij wegis, dat wij/jullie/zij wegzijn [idioot natuurlijk!]. Die schrijfwijze kun je wel goedrekenen (GB, niet VD). VD heeft terecht: die advocaat, die leerling kan goed rekenen. Op 27-05-2022 geconstateerd: nieuwe update oVD, nu 393.184 lemma’s
(was: 392.869). Verwar niet focaccia (plat Italiaans brood) en cacciucco (Italiaanse vissoep). Verwar niet: ginkgo (boom) en nangka (jackfruit). Opvallend in VD: overal 'ter communie gaan', behalve in 'tot de Heilige Tafel = tafel des Heren naderen' = te communie gaan [raar].

5. Ook valt op dat het overal ter kerke gaan is, maar 1 keer: te kerk gaan. De GMT (Greenwich Mean Time) is hetzelfde als de WET
(West-Europese tijd), de GT (Greenwichtijd) en (niet helemaal) de AT (Amsterdamse Tijd – 1909-1940). Verwar niet de kretek- en de krossoksigaret. Schrijf je ‘koeswe’ [de anatto(boom)] wel goed? En hoe spreek je dat woord uit? De koebba is de koepel van een koepelmoskee. Hand-en-spandiensten kunnen bestaan uit
duw-en-trekwerk [2024], kunst-en-vliegwerk [2024] en soms ook uit gooi-en-smijtwerk. De latah is een dissociatieve stoornis. Een lamyai of longan is een lychee [ee/ie]. Een lanyard is een sleutelkoord of keycord. Een loerah is een dorpshoofd op Java, zeg maar: kepala kampong.

6. Om ‘nashkischrift’ goed te schrijven, moet je aan het alfabet denken. Na de orecchiette (oortjespasta) was er latte macchiato. Vergelijk het vernederlandste ‘quiëscentie’ eens met het van herkomst Latijnse ‘acquiesceren’. Raar dat VD oboe's [uitspraak: wuh] heeft en GB oboes [2024 ook oboe's] . Bij VD is het oboe d'amore, mv. oboe d'amores / d'amore's [uitspraak uh of ee]. Let op de beide verschijningsvormen van hoorn des overvloeds: cornu copiae, mv. cornua copiae, en cornucopia, mv. cornucopiae. Voor ‘hoorn’ mag je van GB soms ‘horen’ schrijven, van VD niet. Hetzelfde geldt voor ‘doorn’ en ‘doren’. Een door (mv. doren) wordt wel gebruikt voor dooier (GB, VD: niet algemeen). Martial arts zijn o.a. pencak silat [GB ook schrijfwijze
met tj], hapkido en taekwondo.

7. Een dickpic is een piemelfoto. Let op: porfier en porfirisch [dat alleen VD]. De powwow [pau-wau – bijeenkomst indianen] vond onder de pawpaw [pau-pau – boom] plaats. En een sawpaw [soh-poh] is een bapao, een snack (deegrol met vlees). Wat is de
early-in-early-outstategie [GB]? Early in, early out (internet) betekent o.a. vroeger beginnen met werken, eerder naar huis. Het onnozelehalzenstel was in de weer met een woulfefles, om er worcestersaus [woester – worcestershiresaus] in te doen. In NL is 3VO de Verenigde Verkeersveiligheidsorganisatie. Het aed-apparaat [automatische externe defibrillator – hartstarter] werd betaald met dirhams [code AED – (Verenigde) Arabische Emiraten – de dirham van Marokko heeft als code MAD].

8. Verwar niet de rei of het reilatje, scheeltelatje [test op het vlak zijn/vlak-zijn], met rijlatje, rijlat, liniaal [metselaars, richtlat]. De affutage is een onderstel van stukken geschut. Met gesloten deuren is à huis clos. A.H.S. is anno Humanae Salutis: in het jaar van het heil der mensheid (in het (zoveelste) jaar van de christelijke jaartelling). Allelen zijn geen allergenen. Hoe schrijf je à brûle-pourpoint (op de man/vrouw af) ook alweer? Geneflow [dzjie:n-floo] is de uitwisseling van genen en allelen tussen populaties. Het AB is de Nederlandse standaardtaal [Algemeen Beschaafd]. Het is een weetje, hoe je w’tje, z’je en x’je schrijft. Ze kunnen de takken krijgen (tak van attaque). In de muziek ook: attaca (aansluitend, nieuw deel van muziekstuk).

 

 

 

 

2744 Dictee woensdag 01-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (591) √

Dictee – dictees [2744]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 266, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (591)

Het Franse dictee ('*frans*') (2)

1. Het keukenmeidenfrans is slecht Frans. Een klauwaard was een aanhanger van de anti-Franse burgerlijke partij tijdens de Vlaamse woelingen omstreeks 1300 (antoniem: leliaard). Een koeterwaal spreekt die onverstaanbare taal (koeterwaals, niet: Luikerwaals) of hij radbraakt Nederlands. De kleine korporaal, le petit caporal, was Napoleon. Kroon-Vlaanderen hing van de Franse kroon af,
Rijks-Vlaanderen van het Duitse Rijk. Het labadisme was een piëtistische [met vroomheid] beweging in de 17e [ook letters] en 18e [idem] eeuw. Als 't labberdepoepie is, is 't niks (met de Franse slag). La clarté française is de helderheid in de Franse uitdrukkingswijze. De landauer, een vierwielig rijtuig voor vier personen met afzonderlijk beweegbare voor- en achterkap, dankt zijn naam aan Landau (en rijdt vaak door de landouwen). De langue d'oc is het Occitaans (met oc voor 'ja'), de langue d'oïl vond je boven de Loire (met oil voor 'ja').

2. Met het leblancproces maak je soda. Le brave des braves, de dapperste der dappersten, is de bijnaam van een Franse maarschalk. Een legionair is lid van het Franse vreemdelingenlegioen. De légion d'honneur is een Franse ridderorde. Een leotard is een bodystocking, nauwsluitende kleding. Een lettre de cachet is een verzegelde brief [bevelschrift tot gevangenneming of verbanning (vóór de Franse Revolutie)]. Een lit de justice is een verhoogde zitplaats van de Franse koningen bij plechtige zittingen van het parlement. De Lodewijk XIV-stijl is een voorbeeld van een Lodewijkstijl. De louis d'or is een oude Franse gouden munt. Een madeleine is een evenveeltje – soort van gebakje – in een ovale vorm. Een mansarde(kamer) [n/s] is een zolderkamertje, een mantouxtest een krasjestest [BE: cutiproef – testen op tb(c), tuberculose]. Het marfansyndroom is een bindweefselziekte. De verpersoonlijking van de Franse republiek is Marianne.

3. De Marollentaal is het dialect van de Brusselse Marollenwijk. Wat is het verschil tussen Mauritaans [Mauritanië] en Mauritiaans [Mauritius]? Franse militairen dronken in 1840 mazagran [bij de belegering van Mazagran in Noordwest-Algerije]. Een zekere ziekte van het binnenoor heet ménière [= ziekte van Ménière]. Messidor (oogstmaand) is de tiende maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793. De Brugse metten [volksopstand tegen het Franse bewind] vonden in 1302 plaats. Oudfranse en (met name) de Middelhoogduitse lyriek behoren tot de minnezang [van ww.]. Een montagnard is een lid van de Bergpartij (niet meer in VD) in de Franse revolutionaire wetgevende vergaderingen. De morbier [mohr-bjee] is een Franse kaassoort. Morbus gallicus (de Franse ziekte) is syfilis (lues). Een musette is een Franse doedelzak. Een napoleon is een oude Franse gouden munt van twintig franken. Een napoleoncomplex is een minderwaardigheidscomplex dat gecompenseerd of overgecompenseerd wordt door de ambitie grote daden te verrichten. Ook het Nieuwfrans is een taal. Een noël is een Frans kerstlied.

4. De nivôse (sneeuwmaand) is de vierde maand in de tijdrekening van de Franse Republiek (de Franse Omwenteling) van 1793. Het nombrilisme wordt gevoed door navelstaarderij. Bij de nouvelle cuisine houd je vaak een hongerig gevoel. De nouvelle vague is een richting in de Franse filmkunst. De Brusselse olievlek verwoordt de steeds veldwinnende verfransing die van Brussel uitgaat. De oriflamme [de heilige banier van St.-Denis] werd de standaard der Franse koningen (1124-1415). Het orleans is een geweven stof voor vrouwenkleding met katoenen ketting en kamgaren inslag. Het Panamaschandaal was de zwendel bij de doorgraving van de landengte van Panama. Een Frans paternoster bidden is vloeken. De perrier is een soort Frans mineraalwater.

5. Een pitotbuis is een instrument ter bepaling van de stuwdruk in stromende gassen en vloeistoffen. De internetcode van Frans Polynesië is pf, de ISO-landcode PF. De Pléiade is een Franse groep van zeven dichters, een plejade is een groep van zeven personen, de Plejaden zijn het Zevengesternte. 'Roomser dan de paus' kun je ook weergeven met 'plus royaliste que le roi'. De pluviôse (regenmaand) is de vijfde maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793. De polonceauspant is een ijzeren kapspant. Het poujadisme is een kleinburgerlijke protestbeweging met extreemfascistisch karakter. De prairial (de grasmaand) is de negende maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793. Madammen lusten graag pralines.

6. De quadrille is een Franse contradans. Quai d'Orsay is het Franse Ministerie [instelling] van Buitenlandse Zaken. De rateau is het harkje waarmee de croupier bij Franse roulette de jetons verplaatst. Reblochon is roomwitte zachte rauwmelkse kaas uit de Franse Savoie [departement]. De protestantse Marie verliet als refugiee na de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 Frankrijk. De résistance was het Franse ondergrondse verzet in de Tweede Wereldoorlog. De roquefort is een sterksmakende Franse schapenkaas. De (het) rouge is rode schmink. Rouille is een roestkleurige knoflooksaus. De sancerre is een droge, witte loirewijn bereid uit de sauvignon blanc. Het sansculottevolk [revolutionairen droegen lange broeken] kennen we uit de Franse Revolutie. Met schoolfrans kom je niet ver, laat staan met steenkolenfrans. Het sèvres is Frans porselein. Spahi's zijn leden van een Arabische inlandse cavalerie in Franse krijgsdienst. Het stendhalsyndroom treft je in Italië [toeristenziekte] aan.

7. Een tarte tatin is een appeltaart die met de bodem boven de vulling in de vorm wordt gebakken. Een tartiflette is in de Franse keuken een eenpansgerecht van aardappelen, reblochon en gerookt spek. De thermidor (warmtemaand) is de elfde maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793. De decade is daarbij de tiendaagse week. De Tiers-Etat is de derde stand: burgers en boeren. De tricolore is de driekleurige Franse vlag. Een trouvère is een Noord-Franse minnezanger in de middeleeuwen. De Unie van Utrecht werd in 1579 gesloten. V.D.Q.S. is vin délimité de qualité supérieure (aanduiding op Franse streekwijn die de plaats van herkomst garandeert). De vendémiaire (wijnmaand) is de eerste maand in de tijdrekening van de Franse Republiek van 1793, de ventôse, windmaand de zesde. Europa lijdt aan verbrusseling [verschuiving beleid van nationaal naar 'Europa']. Een vernier is een verbeterde nonius.

8. Een zeker bloedbad op Sicilië staat bekend onder de naam Siciliaanse vesper(s). Een vicomte is een burggraaf, een vicomtesse een burggravin. De Vietminh was een verzetsbeweging tegen de Franse overheersing [in Vietnam -vgl. Vietcong]. Het devies van keizer Frans Jozef I was: viribus unitis (viribus conjunctis – met vereende krachten). Ken je een vlamisme [uitdrukking in Vlaams dialect]? Een voltaire is een fauteuil met lage zitting. Een wallingant(e) is iemand die de verfransing van België nastreeft. Welke wijn wil je: beaujolaiswijn, bordeauxwijn, bourgognewijn, cahorswijn, champagnewijn, elzaswijn, hermitagewijn, kaapwijn, loirewijn, maderawijn [van Madeira], malagawijn, moezelwijn, rhônewijn of rijnwijn? Als je [letters]
zeventig-eenenzeventig ['70-'71 van de 19e – negentiende – eeuw, 1870-1871] meegemaakt hebt, heb je de Frans-Pruisische oorlog meegemaakt. Een zoeaaf [uit Oudenbosch] is een eertijds pauselijke soldaat. Onze zuiderburen zijn de Belgen, die van de Belgen de Fransen. De zydeco [zaai-duh-koo] is volksmuziek van Franstalige Amerikanen langs de Mississippi, sterk geïnspireerd door de Amerikaanse blues en de Franse musettemuziek.

9. Afranselen, een duchtig pak slaag geven, is kennelijk een veelbeoefende bezigheid. Het blijkt dat 'afranselen' maar liefst 68 keer voorkomt binnen artikelen: van 'iemand op zijn corpus komen' tot 'iemand op zijn pochel geven'. Het woord 'afranseling' komt binnen artikelen 8 keer voor: van 'afpoeiering' tot 'toetakeling'. Beide getallen zijn van 2016 (oVD – ook 2022 nog 68 en 8). 'De Franse kerk staat open' slaat op je gulp.

10. Vrijheid, gelijkheid, broederschap (liberté, égalité, fraternité) is de leus van de Franse Revolutie. Een lichthart [ook: luchthart] is een vrolijke frans [vergelijk luchthart-treurniet – hij leefde als vrolijke Frans]. Een margapatroon is een celluloid oefenpatroon om op kleine afstand te leren schieten [springt uiteen tot poeder]. Marseillaise is de naam van het Franse volkslied. Mayonaise is eiersaus met olie, mosterd en azijn. Een mimolette is een Franse, vrij lang gerijpte commissiekaas. Een monierbalk is een balk van gewapend beton. Bij de Nachtwacht zie je een kapitein met de voornaam Frans (Banninck Cocq – de luitenant was Willem van Ruytenburch). Ouistiti is de naam van een familie van kleine Amerikaanse apen, verwant aan het spookdiertje. Oxygenium is een naam voor zuurstof. De papiniaanse pot is een voorloper van de autoclaaf [sterilisatie medische instrumenten]. Een pitaval is een verzameling eigenaardige rechtszaken. De man van Marie was trouwens ook refugié.

 

2743 Dictee dinsdag 31-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (590) √

Dictee – dictees [2743]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 267, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (590)

Het Duitse dictee ('*duits*')

1. Zo vind je ook woorden als 'huiduitslag'! De allemande is een dans van Duitse oorsprong, in tweekwartsmaat met een langzaam walsachtig tempo. De Almanach de Gotha kent sinds 1891 ook een Duitse uitgave. De ziekte van Alzheimer (kortweg: alzheimer) houdt preseniele dementie in. De Anschluss is de aansluiting van Oostenrijk bij het Duitsland van Hitler. De astronomische termen aphelium en perihelium stammen van Johannes Kepler, de term apperceptie stamt van Von Leibniz. De ARD [Arbeitsgemeinschaft der
Öffentlich-rechtlichen Rundfunkanstalten der Bundesrepublik Deutschland (een Duitse publieke omroep)] is een Duitse publieke omroep, net als de ZDF [Zweites Deutsches Fernsehen] en de WDR [internet: Westdeutscher Rundfunk]. De aspiraat is het ontploffingsgeluid bij de Duitse t in woorden zoals 'Teil' en 'Tier'. Assibilatie is de ontwikkeling van een plofklank tot een affricaat als pf. De Atlantikwall is de gefortificeerde verdedigingslinie langs de Europese westkust, tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gebouwd tegen een Anglo-Amerikaanse invasie. Ausweisen zijn persoonsbewijzen.

2. Onder Duitse invloed heet Cadzand-Bad geen Cadzand aan Zee (zoals Egmond aan Zee). De balije van Utrecht is een onderafdeling van de tempeliers. Bij de ziekte van Basedow [kortweg: basedow] is er overmatige schildklierwerking. De beckmannomlegging is de omlegging van een oxim [middel tege gifgas] naar een zuuramide, toegepast in de productie van caprolactam [grondstof voor nylon-6]. De beilsteintest is genoemd naar een Russische chemicus van Duitse afkomst. Die beroerte, een CVA [cerebrovasculair accident – GB, toelichting: ook wel cva], is een bloeduitstorting in de hersenen, een attaque. Een dikke bertha is een mortier van het grootste kaliber van de Kruppfabriek [Essen] in de Eerste Wereldoorlog. In een biergarten kan een bierdrinker in de openlucht bier drinken (VD: ook aaneen). Een blitzkrieg is een overrompelende veldtocht. Die Boerenoorlog was ook de opstand der boeren in Zuid- en Midden-Duitsland tegen adel en geestelijkheid omstreeks 1525 [immers, ook: Zuid-Afrika!]. Het bondskanselierenbegrip [vgl. mnl. bondskanseliers!] is nog maar kort gemeengoed. Zij legt verantwoording af aan de Bondsdag van de Bondsrepubliek Duitsland (BRD, Bundesrepublik Deutschland).

3. De bruinhemden van de SA [historisch: Sturmabteilung] zijn de Duitse nationaalsocialisten. Een büchnertrechter is een porseleinen filtreertrechter. Ook de bunsenbrander is van Duitse origine. Het burowwater is een oplossing van aluin en loodacetaat, gebruikt voor kompressen en als desinfectans. Cambozola is Duitse blauw-witte schimmelkaas van gepasteuriseerde koemelk. Houdt je vader van casselerrib [uit Kassel]? Sekt is Duitse champagne. De david(s)ster is de Jodenster. Een gedegausst (werkwoord: degaussen – genoemd naar de Duitse mathematicus en astronoom Carl Friedrich Gauss – en: ik degauss, wij degaussen, wij hebben gedegausst) schip is ongevoelig voor magnetische mijnen. De Dertigjarige Oorlog woedde van 1618 tot 1648. Deutschlandlied is de naam van het Duitse volkslied. DeVlag was de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap [e van Deutsch], een door de SS gesteunde organisatie die aansluiting van Vlaanderen bij Duitsland nastreefde. De diels-alderreactie is de additiereactie van een geconjugeerd dieen met een alkeen, waarbij een cyclohexeenderivaat ontstaat, toch?

4. In de Dietse taal kun je iemand iets diets maken, hem iets aan het verstand brengen. De geallieerde operatie 'Wacht am Rhein' refereert aan een Duits nationalistisch gedicht en lied. Zuid-Duitse meisjes dragen een dirndljurk (dirndlkleid). De officiële aanduiding voor de D-mark was DEM [dee-jee-èhm e van Deutsche]. De dobermannpincher werd zo genoemd naar een Duitse hondenfokker. Doktor Eisenbart is een onzin verkopende, maar succesvolle kwakzalver. De Drang nach Osten was Duitse politici niet vreemd. De Big Three, de Grote Drie van Europa, zijn Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland. Duitsers spreken Hoogduits, Hollanders Nederduits. De Duitse eenmaking is historie. Het Englandspiel kende vele verliezers.

5. Een erlenmeyer is een glazen kolf, een eschscholtzia een goudpapaver. Het fehlingsreagens dient om reducerende suikers en aldehyden aan te tonen in urine. Kinderen fröbelen graag; wat vond de Führer daarvan? Bij Duitse barbaarsheden denk je aan de furor teutonicus, de teutoonse razernij. Het syndroom van Ganser [kortweg: ganser] is de psychische aandoening waarbij de patiënt op vragen antwoorden geeft die er net naast zitten. De gausscurve speelt een rol in de statistiek en de kwantummechanica. De geiger-müllerteller meet radioactieve stralen.

6. De geisslerse buis is de voorloper van de gasontladingslamp. De Gereformeerde Kerken in Nederland is een kerkgenootschap in 1892 ontstaan door vereniging van de Christelijke Gereformeerde Kerk en de Nederduitsch Gereformeerde Kerken [thans in PKN, Protestantse Kerk in Nederland]. De Gestapo [Geheime Staatspolizei] was de Duitse geheime politie tijdens het naziregime. In nazi-Duitsland werd het gesundenes Volksempfinden stevig gepropageerd. Een grawitztumor is kanker van de niercel. De groschen is een vroegere Duitse munt (tien pfennig). In de gründerzeit (vergelijk gründerjahre) werd met Duitse gründlichkeit gewerkt. Bij het haberproces wordt ammoniak geproduceerd. Een swastika is een hakenkruis. Een heimatfilm is nogal geïdealiseerd. Hoeveel candela is één hefnerkaars? Internet: 1 HK = 0,903 cd (candela). Hoog hellmanngetal, strenge winter!

7. De hessenweg liep in de middeleeuwen naar Utrecht. De hertz vind je bij tv en pc. De Hessische vlieg is de hessenmug. De historikerstreit [o.a. over het naziverleden] verliep heftig. Ook Adolf Hitler droeg een hitlersnor. De immelmann is een figuur bij het kunstvliegen: een halve looping, gevolgd door een halve tonneau [rolvlucht]. Een saai dorp: im Breskens nichts neues. Wat is de jamaicacoalitie [BE: coalitie van christendemocraten, liberalen en groenen]? Droegen ze jaegerondergoed? Het jopenbier [Duits, donkerbruin] is dikvloeibaar. Een eretitel voor zangers is kammersänger. Een kapo was een concentratiekampgevangene. Iemand met het kasparhausersyndroom [nooit leren praten] zal niet snel aan de praat raken. De scheikundige formule van Michlers keton wil je niet weten. Een kepie is een militair hoofddeksel. De klos van Ruhmkorff (de ruhmkorffklos) is een inductiespoel. De kneippkuur berust op koud water (een koudwaterkuur). Een Duitse komma is een slash (/).

8. Een KP [kaa-pee] is een knokploeg. De krautrock stamt uit de jaren zeventig. Een krimi is een detectiveverhaal. In de Kristallnacht vond een pogrom tegen de Joden plaats. De kulturkampf ging tussen liberalen en katholieken. Het KZ-syndroom [Konzentrationslager, concentratiekamp] komt met mate nog voor. De ländler is een oude Duitse boerendans in driekwartsmaat. Duitse landsknechten speelden lansquenet. Lederhosengebruik neemt toe. Een liebigkoeler [rechte glazen buis] wordt in laboratoria gebruikt. Limburgse klei heet löss. De Oostenrijkse nationalisten wilden 'los von Rom'. Een lugerpistool is een parabellum. Lumbecken is een manier van boekbinden. Een mannesmannbuis is een naadloos gewalste buis. Leninistisch marxisme is marxisme-leninisme. Voetbalwedstrijd Frankrijk-Duitsland: Marianne versus Michel. In Moffrika spreken de moffrikanen Moffrikaans. De mondbeglänzte Zaubernacht is pure Duitse romantiek.

9. Muesli is een Zwitsers rauwkostgerecht. Spreken neonazi's Nieuwhoogduits en kunnen ze het Nibelungenlied zingen? 'Ohne mich' was de leuze van een antiherbewapeningsbeweging. Hij had nog in het Oranjehotel [Scheveningen, WO II – gevangenis] gezeten. De Ostpolitik heeft succes gebracht voor de ossi's. De petersprojectie projecteert een bol op een plat vlak, in een petrischaal kweek je
micro-organismen en pangermanisme streeft naar een
Groot-Duitsland. Zullen we een putsch plegen? Een quisling is een collaborateur. De ringel-s (ß) is de (vaker zo genoemde) sz. Een rottweiler is een kortharige hond. De RAF is de Rote-Armee-Fraktion, de Baader-Meinhofgroep. De rijnlei komt uit het Duitse Rijngebied. Een schillerhemd is een hemd met schillerkraag [liggende, van voren open kraag], nou vraag ik je … Schneidig is Duits-militair. Een schwannoom is een zekere tumor. Hoe zeg je 'schwarzwalderkirschtorte' en 'schwarzwalderschinken' in het Schwyzerdütsch (Zwitsers-Duits)? Een sonjana is een klimmende aardbei.

10. Een soxhletapparaat is een toestel om te extraheren. Spätzle is een Zwitserse pasta. Strudel is gebak van bladerdeeg. De underberg is een zeker Duits kruidenbitter. Valutaschweine waren niet populair. De V-wapens hadden weinig succes. De wende aller wenden is de Wende. Laatste woord van dit dictee is de ziegler-nattapolymerisatie. Rest is vulsel. Het Ctsv was in Nederland het College Toezicht Sociale Verzekeringen. De CU is ook de ChristenUnie. Rare sport, dat cuckolden [kuh-kohl-duh(n) – vreemdgaan met toestemming en in aanwezigheid van ...]. Cuba libre is rum-cola met citroen. Hij is een cujus pluris erat unguis, quam tu totus: iemand wiens pink meer waard is dan jouw hele persoon. Hij zette zichzelf schaak door die cul-de-sac [betoog waarin men zichzelf vastpraat]. Leidt egoïsme naar een culte du moi [vooropplaatsen van de eigen persoon]? Een kulturhus is een cultuurhuis. Hij heeft een cummetje [cum laude bij een examen] gehaald.