0532 Dictee woensdag 25 feb 2015 (7): Indiaantje spelen √

Dictee - dictees [0532]

Indiaantje spelen

1. Eigenlijk best jammer dat 'indiaantje' hierboven voor in de titel stond, want normaliter schrijf je het met een kleine letter. Het valt in de categorie rassen, verzamelnamen etc. zoals een indiaan(se), een zigeuner, een gipsy, een bedoeïen en een mulat(tin) (persoon geboren uit een zwarte en een blanke). De namen van volken etc. worden met een hoofdletter geschreven: Kelten, Eskimo's, Hunnen, Palestijnen en West-Vlamingen. Overigens worden ook specifieke zigeuners als Roma en Sinti met een hoofdletter geschreven. Dat geldt ook voor specifieke indianen zoals Apachen (ook: Apaches), Cherokees (Cherokee-indianen), Cheyennes (Cheyenne-indianen), Mohawks of Mohikanen ( u weet wel: de laatste der Mohikanen = de laatste van een bepaalde groep of partij; de Mohikanen zijn een uitgestorven indiaanse stam) en Zwartvoet(en) (Zwartvoetindianen).

2. Maar goed, ik wilde eens kijken naar '*indiaan*'. Wat kom je dan zoal tegen? Inderdaad ook (cowboytje en) indiaantje spelen en je uitdossen als een indiaan, maar ook: de Azteken (oud indiaans volk in Mexico met hoge beschaving), caboclo (caboclo-indiaan: halfbloed van een blanke en een indiaan in Brazilië), dondervogel (in de indiaanse mythologie een grote en machtige mythische vogel), hevea (aan een indiaans woord ontleende benaming van een plantengeslacht), hickory (aan een indiaans woord ontleende benaming voor een zekere notenboom met taai hout, o.a. gebruikt voor hamerstelen), kasiri (indiaanse, zwak alcoholische drank uit cassave), marron (ten tijde van de slavernij ontvluchte zwarte dan wel indiaan of een nakomeling daarvan), mesties (ook: metis, afstammeling van een blanke vader en een indiaanse moeder of omgekeerd), piaiman (indiaanse sjamaan = priester-tovenaar bij de indianen), potlatch (indiaans feest, waarbij iedereen geschenken uitdeelt waarvan de grootte bepaald wordt door iemands sociale positie), roodhuid (verouderde, vaak minachtend gebruikte naam voor een indiaan; tegengestelde of antoniem: bleekgezicht), sequoia (reuzenpijnboom, genoemd naar een zekere Cherokee-indiaan), sachem (indiaans opperhoofd), squaw (indiaanse vrouw), tobogan (Canadees-indiaanse slee), terceroon (ook tercerone: West-Indische kleurling, kind van mulatten (blanke en zwarte) en mestiezen (blanke en indiaanse vrouw)), zambo (kind van een zwarte man en een indiaanse vrouw) en zweethut (lage, koepelvormige hut, bv. van met isolerend materiaal bedekte takken, waarin mensen, gezeten om met water besprenkelde gloeiendhete stenen, een oorspronkelijk indiaans reinigingsritueel ondergaan). Voor de volledigheid ook nog op '*indian*' gezocht (zoek zelf de betekenis maar op): all chiefs en no Indians, prairie-indianen en Indian summer(s). Meer smaken heeft VD niet!

 

0531 Dictee woensdag 25 feb 2015 (6): dictee Franse meervouden √

Dictee - dictees [0531]

Franse meervouden

Meervouden van Franse (samengestelde) woorden vormen een onoverzichtelijke en ongrijpbare mêlee. Er zijn nauwelijks regels voor (doet het woord nog Frans aan of is het vernederlandst?). De verwachting is dat er op dit punt in GB en VD 2015 enkele veranderingen zullen plaatsvinden.

Los daarvan heb ik (voor de superspecialisten) een oefendicteetje gemaakt, waar de honden geen brood van lusten. Alles met alleen vormen, waarover VD en GB 2005 niet van mening verschilden!

En met dank aan Johan de Boer, die alles zorgvuldig gecontroleerd heeft!

De onderstreepte woorden zouden in een invuldictee van mij moeten worden ingevuld.

Aanvullingen 2020: in het blauw!

Hier is geen woord Spaans of Frans bij: alles komt uit Van Dale en/of het Groene Boekje.

1. Ik ben met mijn enfants chéris – lievelingetjes – met hun beider coupes soleil (of: coupe soleils) een weekend naar Parijs geweest.

2. Vanwege mijn alzheimer had ik een aide-mémoiretje [mv.
aide-mémoires] bij me hoe beaux garçons zich moeten gedragen.

3. We zagen enkele grand(s) hôtels en ook grand(s) cafés.

4. In een daarvan dronken we pousse-cafés na enkele crêpes suzette [ook: crêpe suzettes] genuttigd te hebben.

5. Ook zijn we naar ballet geweest: de grand(s) pliés en ook de
demi-pliés waren niet van de lucht.

6. We hoorden enkele diseuses à voix en aten diverse filet(s) mignons bij meerdere grande(s) bouffes.

7. Enkele door de wol geverfde maître-chanteurs drongen ons twee dame-jeannes op.

8. Voor thuis kochten we nog twee heerlijke eaux de cologne [ook: eau de colognes] elk in een eau-de-cologneflesje.

9. Ze hadden geen enkel eau de toiletteje! [mv. eaux de toilette of eau de toilettes]

10. Terug hadden we gevieren lits-jumeauxs in een van de wagons-lits.

 

 

0530 Dictee woensdag 25 feb 2015 (5): dictee 819 (deel 3) √

Dictee - dictees [0530]

Oefendictee 819 (deel 3)

Dictee 819, alinea 7 t/m 10.

7. Ik kijk uit naar die moment(s) suprêmes. Vooraf de warming-up, na afloop de coolingdown. Alles chill? Ja, coewl! De moderne vorm van 'cool' is 'coewl'. Die pavlovreactie hadden ze niet verwacht. De
coq-à-l'âne [gedichtje, van de hak op de tak] nam die coq au vin (GB, VD: 2020) behoorlijk op de hak. Een coquette (kokette) kan heel koket zijn. Corduaans leer komt uit Córdoba. Die cordon(s) bleus maken [kok] geweldige cordon(s) bleus [vleesproduct] klaar. Een piston is wel een cornet-à-pistons, een cornet [papieren doosje] niet. Die tennisster behoort tot de top twintig (top 20), zij is een toptwintigspeelster (top
20-speelster). Het coronavirus kan SARS veroorzaken. We konden putten uit een cornua copiae [hoorn des overvloeds, ook: cornucopiae - mv.]. Goeie hemel, corpo di bacco! Onbegrijpelijk, die cosas de España
[ingewikkelde za­ken, voor een buitenstaan­der niet te be­grij­pen]. In die akte vond een coup de théâtre [ommekeer. onvoorziene wending] plaats. Het vlees mist een bite. De tripartite is in België een zekere driepartijenregering.

8. Het journaille trok zijn blocnoteje(s). Chapelure is paneermeel. De magnolia(boom) wordt ook tulpenboom genoemd. De oude man is aan het atrofiëren [wegkwijnen]. De slachtoffers waren door
CO₂-inademing geasfyxieerd. Kom niet weer aan met die crambe bis cocta [oude koek]. Dat is plompe kunst, Crassa Minerva. Wij drinken graag een crémantje. Een cretonnen gordijn is van cretonne [uitspreken mag zonder sjwa] gemaakt. Die overlast is echt een crime. Hij is veroordeeld wegens crimen laesae majestatis. Dat kussen is gevuld met crin végétal. Ze gaven geen acte de présence bij de cérémonie protocolaire. Het muziekblad telde heel wat double croches. Die crux interpretum [tekstplaats] blijft een bottleneck. Een sansculotte was echt wel gekleed. Hij heeft een cummetje gekregen. Een cummerband (GB ook: cummerband, VD alleen cummerbund) is een Indiaas kledingstuk. Het gaat over India's munt.

9. Goed onthouden: de CFA is de Communauté Financière Africaine. Een sitoloog is een voedingskundige, een cytoloog een celbiologiekenner. Hier nog wat '*noom*': cervixcarcinoom (baarmoederhalskanker), hidradenoom (zweetkliergezwel), janoom (lommerd), monoom (eenterm), schwannoom (tumor die uitgaat van de zenuwschede, het buisvormige omhulsel van een neuriet) en theonoom (volgens de theonomie = richting binnen het calvinisme die geen onderscheid maakt tussen de zedelijke en de burgerlijke wetten van het Oude Testament, en meent dat ook de laatstgenoemde onveranderlijk in alle tijden gelden). En op '*loog*': anesthesioloog, assyrioloog, byzantinoloog, gynaecoloog, hydroloog, ichtyoloog, kremlinoloog, labyrintoloog, mytholoog, oftalmoloog, oneiroloog en rinoloog.

10. Verder: thracoloog, thyreoïdoloog, ziganoloog, zoöloog en zytholoog (bierkenner). En eigenlijk verschillen ze niet zoveel: een karyoloog bestudeert celkernen (het hart van de cel) en een cardioloog bestudeert het hart (de kern van een mens). Welke dag- en weekbladen kunnen we opzeggen? Ze reden met een à la Daumont bespannen voiture. Voorbeelden van een defenestratie (uit het raam gooien) waren de Defenestratie van Praag en die van Leuven. De stotteraar genoot van zijn deli deli. De man uit De Lier had een delier. Voor de delta-arm ligt een delta-eiland. Bij demasqué denk ik aan Démasqué der schoonheid (Menno ter Braak).

 

0529 Dictee woensdag 25 feb 2015 (4): dictee 819 (deel 2) √

Dictee - dictees [0529]

Oefendictee 819 (deel 2)

Dictee 819, alinea 4 t/m 6.

4. De cier is een soort plectrum voor de citer. Heb jij ook al last van moussejes (moussetjes), muscae volitantes, mouches volantes? De CJD is de Creutzfeldt-Jakob disease (GB: creutzfeldt-jakobsyndroom, lijkt op BSE, GB: boviene spongiforme encefalopathie - bse denkbaar, VD ook: gekkekoeienziekte). In Noord-Afrika kun je heerlijk chakchouka [= shakshuka] eten. Een choliambe is een hinkjambe. Alle toetsen samen vormen het klavier, de claviatuur. Wie aan tai chi doet, is aan het tai-chiën: ik tai-chi, jij tai-chiet, ik tai-chiede, jij hebt
getai-chied. De cluniacenzers domiciliëren in Cluny. Exporteren de Cocoseilanden (met kokospalm in de vlag) veel kokos (handelsnaam: coir [koh-juhr])? De Code Civil is gelijk aan de Code Napoléon. De codex argenteus is het enige handschrift van Wulfila's Gotische Bijbelvertaling. Coërcitie is dwang.

5. Een samenloop van omstandigheden is een coïncidentie. Een cigarillo is een kleine sigaar. Hij schoot in een Franse colère [razend worden]. We spraken via een collectcallverbinding [collect call]. Alles over '*coli*', beperkt tot de bacterie: colibacil, colibacterie, colitis (ulcerosa), E. coli, E. colibacterie, enterocolitis, poepbacterie, IBD: inflammatory bowel disease, inflammatoire darmziekte, zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn (crohn), EHEC(-bacterie), enterohemorragische E. coli (bacterie die besmettelijke dikkedarmontsteking met bloederige diarree kan veroorzaken) en darmontsteking. Neventreffers: broccoli, cognacolie, scoliose, acoliet, H. Colijn (spatie! - 2020 OK), bucolisch, Coliseum (Colosseum), rococoliteratuur en niccoliet (kopernikkel).

6. Een cocu geniet van cuckolden (denk aan koekoek). Vrouw gaat vreemd in aanwezigheid man, die dit opwindt. Zouden de Beefeaters vaak biefburgers eten? Toe, doe niet zo bigotterig [kwezelachtig]! Je moet meer van je af bijten. De verf moet nog afgebeten worden. De BIAP is de Bond van Internationale Autoparasieten (lifters). Het is bijdehand als zo'n bijdehandje je bij de hand neemt. Mijn horloge gaat op de binkert. Die collega-econoom is ook mijn collega proximus. Cometten is comète spelen. Wat houdt de coming backservice in? Is dat nu een commuin [ui] (burgerlijk, niet: militair of politiek) delict? Een compascuum is een koppelweide, meent. De thesaurier moest een compte-rendu [verslag, rekenschap] overleggen. De tijd moet je zien als continuüm. Het conto corrente is de rekening-courant, het conto (mv.: conti) a metà is een gezamenlijke, gedeelde rekening. Een conveyer is een transporteur, een convoyeur is de begeleider van een konvooi.

 

0528 Dictee woensdag 25 feb 2015 (3): dictee 819 (deel 1) √

Dictee - dictees [0528]

Oefendictee 819 (deel 1)

Dictee 819, alinea 1 t/m 3.

1. Zo'n bodebaan is gewoon een beambtenbaan. Van de balletbarre [bahr] gingen ze meteen door naar de cafébar. Toen het bathmetaal afgeleverd was, gingen de vrouwen batikken en de kinderen punniken. Zijn beeltenis was in de beeldenaar verwerkt. Kom in het bedsteetje, mijn liefste. Ze kreeg het op een presenteerblaadje, op een kabaret, aangeboden. Daar zouden ze hemel en aarde voor willen bewegen: caelum et terras miscere [k]. De camelot [straatventer] leurde met kamelot [weefsel]. Rapaille is canailleus canaille. Ze was nog een candide [argeloos, onschuldig] bakvis. Let erop dat 'cañon' (canyon) niet na 'canon' komt in de oVD, maar na canzonetta! Een kanunnik vervult een canonicaat. Het H.R.R. (Heilige Roomse Rijk) is het S.R.I. (Sacri Romani Imperii). De restauratie van de catacombenschildering is aanstaande. Bij mij staat 'C&A'tje' in de oVD tussen 'cathine' en
'CAT-scan'.

2. Het werd achteraf duidelijk waar de generaals mee bezig waren: ze bereidden een coupje (ook: couptje [uitspraak!]) voor. Cave canem: pas op voor de hond! We hebben consensus bereikt over de census. De CFA is de Communauté Financière Africaine, de Afrikaanse Financiële Gemeenschap; die reguleert de CFA-frank en is het overkoepelende orgaan voor de CFA-frank-Centraal (CFA-frank BEAC, Banque des États de l'Afrique Centrale (Bank van de Midden-Afrikaanse Staten): Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo-Brazzaville,
Equatoriaal-Guinea, Gabon, Kameroen en Tsjaad) en de
CFA-frank-West (CFA-frank BCEAO, Banque Centrale des États de l'Afrique Occidentale (Centrale Bank van de West-Afrikaanse Staten): Benin, Burkina Faso, Guinee-Bissau, Ivoorkust, Mali, Niger, Senegal en Togo). Zo, dat was een mondvol.

3. Een chanson de geste is een Oudfrans heldendicht. Een chapeau claque is een gibus. Wil je montagne russe [vanillevla met puddingbiscuits] of charlotte-russe [roomijspudding]? De chiasmenstructuur wordt niet veel gebruikt. Hoe zou je de chicagoblues omschrijven? Een bbb-training is een training voor buik, billen en benen. En een bbb-voorziening is een bed-bad-broodvoorziening. Ik dacht ook nog aan B&B, bed and breakfast (logies en ontbijt bij particulieren). Deze gevangene zit in cel O. Hij heeft duidelijk een sociaalpsychologische achtergrond. Het meervoud van 'bel-esprit' is 'beaux-esprits'. De BM-klasse (bergumermeerklasse) is genoemd naar het Bergumer meer. Het kleine Beiram (Bairam) is het Suikerfeest
(Ied-al-Fitr), het grote Beiram is het Offerfeest. De CHU was de Christelijk-historische Unie. De gangbare taal daar was Tamazight - Berbers (Tifinagh is Berberschrift).

0527 Dictee woensdag 25 feb 2015 (2): dictee Lijstjes √

Dictee - dictees [0527]

Lijstjes

1. Dicteefanaten zijn dol op lijstjes. Ze hebben ze in alle soorten en maten: dranken, volken, woorden met 1 (2, 3) koppeltekens, woorden uit het Frans, Duits en noem maar op (zo komt 'pyjama' uit het Hindi), talen, woorden met en zonder tussen-n of -s en ga zo maar door. Ik ga hier geen tientallen columns mee vullen, maar beperk me tot één lijstje. Dat stamt nota bene uit 2006-2007 en ik kreeg het toentertijd van een dicteecollega. Het omvat zo'n 400 woorden in de categorieën Kleding, Hoofddeksels, Schoenen en Kapsels.

2. Ik pak er te hooi en te gras maar wat uit: ze zijn leuk of hebben een moeilijke spelling. Kleding: atjehjas (in Indië: tot aan de hals dichtgeknoopte colbertjas met staande kraag), blazer (uitspraak 'ee', sportjasje), een C&A'tje, corselet (maar: korset!), en-tout-cas (kleine paraplu, die tevens tot parasol kan dienen, vandaar ook de naam: voor elk geval), hawaïhemd (alohashirt), hoelarokje, interlock(je) (ondergoed), jaegertje (idem), jodhpurs (meervoud, rijbroek), knickerbocker (kniebroek), kotomisi (Surinaamse vrouwenkleding), macfarlane (lichte overjas), mackintosh (regenjas), montycoat
(houtje-touwtjejas), petticoat (onderrok), pijjekker (geen koppelteken!), pullover (maar: slip-over), shawl (ook: sjaal), slobkous (b), sweater (trui), T-shirt, tutu (balletrokje), ulster (overjas) en vrijschijtertje (kort jasje).

3. Verder; apenrok (oorspronkelijk: kort jasje waarmee men een aap uitdost, nu ook: (figuurlijk) nauwsluitend jasje met korte panden), peignoir (ochtendjas), babydoll, saharienne (mouwloos colbert), sarong, sari (Indisch vrouwenkledingstuk), evaatje (morsschortje), havelock (nekbescherming), ski-jack, toetoep(pak) (jasje), tompouce (kleine paraplu + gebak), (nette) kloffie (pak, kostuum), little black dress (zwart cocktailjurkje) en wetsuit (surfpak).

4. In de categorie Hoofddeksels: Frygische muts (jakobijnenmuts), balaclava (bivakmuts), boerka (gezichtsmasker voor vrouwen), fez (meervoud: fezzen) of tarboesj (hoge Egyptische fez), gibus (klaphoed), hogehoed, kaffiya (hoofddoek voor Arabieren, ook: arafatsjaal), khimar (hoofddoek voor moslima's), matelotje (ronde strooien hoed), nikab (Arabische gezichtssluier), pillbox (dameshoed), sjako (militair hoofddeksel), stetson (cowboyhoed), pugree of puggaree (sluier om tropenhelm, die de nek beschermt) en zorrocape.

5. Vervolgens in de categorie Schoenen: bootee (laars), cothurn (toneellaars), gympen, gympie, gympje, loafer (lage schoen zonder veters), molière (lage (heren)schoen met vetersluiting), queenie (damesschoen) en sneaker (sportschoen).

6. Ten slotte vinden we in de categorie Kapsels: afrokapsel, bebophaar, bantuknots (kapsel van in kleine knotjes gevlochten kroeshaar), beatrixkapsel, coupe soleil (met plukjes geblondeerd haar - mv. s s maar of/of), elviskuif, gullitpruik en rastafari- of rastakapsel. Zet dus niet je bokkenpruik op, maar kleed je als om door een ringetje te halen (dan ben je: tiré à quatre épingles).

 

0526 Dictee woensdag 25 feb 2015 (1): dictee Russe √

Dictee - dictees [0526]

Russe

1. Ik wist dat het achtervoegsel 'russe' soms wél en soms ook niet een koppelteken kreeg. Laten we maar eens kijken. Ik zoek in VD op 'russe' en pak eerst bij de kop (oftewel: de koe bij de horens) wat ik zocht via '*russe*': 1) inderdaad, mét koppelteken charlotte-russe (uit het Frans): room(ijs)pudding met gelei en een rand van biscuits (geen meervoud!), 2) zonder koppelteken lait russe (uit het Frans, letterlijk 'Russische melk', (Belgisch-Nederlands, weinig gebruikt): koffie verkeerd (meervoud: laits russes) en 3) montagne russe (Frans, meervoud: montagnes russes) a) een achtbaan of b) een nagerecht van vanillevla met puddingbiscuits.

2. Wel, die drie zocht ik. Maar wat krijg je verder nog 'cadeau'? Hele banale zaken: 1) Brussel = a) de hoofdstad van België, tevens het bestuurlijk centrum van de Europese Unie, b) (metonymisch) het bestuur van Europa, zoals in: 'Brussel' regelt alles voor ons, of we nu willen of niet (O ja, een metonymie (metonymia) = een stijlfiguur waarbij in plaats van een zaak een andere genoemd wordt, niet op grond van een overeenkomst, maar op grond van een andere betrekking die tussen beide bestaat, hier: het bestuur van Europa is in Brussel gevestigd. Een ander voorbeeld is: Vondel lezen, waarbij in plaats van de zaak de naam van de schrijver gebruikt wordt.)

3. Verder: 2) Brussels = van, uit, betreffende, als in Brussel: a) Brusselse aarde, vettige zandaarde om houtwerk enzovoorts schoon te maken, b) Brussels lof, witlof, c) Brusselse spruitjes, synoniem: spruitkool en d) Brusselse kermis, een soort biscuit (en dus geen kermis, dat is – om en nabij – de Vlaamse kermis = volksfeest met kermisattracties, volksspelen en eetkraampjes), 3) jack russell (los!) of jackrussellterriër (aaneen!) = een van oorsprong Britse kleine jachthond met gladde tot borstelharige vacht, oorspronkelijk gefokt om vossen en dassen uit hun holen te jagen (John Russell was een Britse dominee die honden fokte en kruiste)

4. Ook nog: 4) russen = a) (bnw. dat alleen vóór een znw. gebruikt mag worden, dat heet attributief gebruik) (gewestelijk) uit graszoden bestaande, denk maar aan een russen bedekking van een voetbalveld, b) van rus (in de betekenis: (plantkunde) elk van de biezen van het geslacht Juncus uit de russenfamilie) – dat ligt dus wel dicht bij het voorafgaande 'gras' (terzijde nog wel leuk: gewestelijk is trillen als een rus, beven als een rietje …), 5) verbrusseling = a) verschuiving van politieke beslissingen en beleid van nationale overheden naar de Europese Commissie, die in Brussel gevestigd is en b) (in België) expansie van de Brusselse agglomeratie, waardoor de Vlaamse rand rond Brussel meer en meer aansluit bij Brussel, bijvoorbeeld door verfransing. Enfin, afijn, u bent weer helemaal op de hoogte ...

 

0525 Dictee woensdag 18 feb 2015 (6): dictee Woerden 2015 √

Dictee - dictees [0525]

Het Groene Hart (Woerden 2015)

1. Als fervente dicteegangers op tournee gaan door het land, dan komen zij toerend over de achtbaanssnelweg van Utrecht naar
’s-Gravenhage of vice versa een geïllustreerd verkeersbord tegen waarop een oer-Hollands weids polderlandschap staat met de aanduiding (het) Groene Hart [het groene hart van Holland].

2. Dat door velen geprezen kloppend hart van Nederland heeft meer te bieden dan ingenieus geconstrueerde molens, boerenhoeven met hoogstamboomgaarden en hooimijten.

3. Zo heerst er in het waterrijke Groene Hart een sfeer van dolce far niente op de tienpersoons polyester huursloepen [mogelijk aaneen!] met chardonnay drinkende pensionado’s, die co-existeren met nijvere agrariërs, die een waar charmeoffensief hebben ingezet, wat zeker niet getuigt van een van-negen-tot-vijfmentaliteit.

4. Aan de Reeuwijkse en Nieuwkoopse Plassen kunnen gezelschappen zich tv’loos vermeien in huisjes die aan Russische datsjaatjes doen denken; hun stadse koters mogen de gehele dag naar hartenlust slootjespringen, door een maisdoolhof rennen of agrogolf spelen met een barbecuetje na afloop.

5. Op streekmarkten staan agro-ondernemers met hun verantwoorde, gecertificeerde producten; voor vega's is er uienchutney en de voedzame antioxidante koninginnengelei, die een vitamine-injectie vanjewelste [GB ook: van je welste, van jewelste] geeft, alsook allerlei soorten kaas, zoals komijnekaas, geitenkaas en biologische fenegriek.

6. Bovendien zijn in menig à-la-carterestaurant de menu’s geüpgraded met een uniek assortiment aan ingrediënten waaraan voor de verstokte carnivoren het Waards [plaats Waqrde, gemeente Reimerswaal, Zeeland] rundvlees niet mag ontbreken, net zomin als een sukadestuk van onze oeros, het heckrund.

7. Ten slotte bieden projecten bij de vestingsteden uit het prenapoleontische tijdperk de amateurarcheoloog genoeg voer om zijn cultuurhistorische honger te stillen, zoals een bouwkundig onderzoek naar de historische inundatiesluis bij Nieuwpoort.

8. Zolang de authenticiteit van onze groene buffer tegen de opdringende Randstedelijke Vinex-agglomeraties gewaarborgd blijft, kunnen deze activiteiten nochtans toegejuicht worden; tezelfdertijd moet onze rikketik te allen tijde sneller slaan als we in het voorjaar de prematuur geboren lammeren door de madeliefjes zien dartelen, zwartbonte koeien met bokkensprongen hun eerste dag buiten zien beleven en veldleeuweriken horen tierelieren.

 

0524 Dictee woensdag 18 feb 2015 (5): dictee 818 (deel 3) √

Dictee - dictees [0524]

Oefendictee 818 (deel 3)

Dictee 818, alinea 7 t/m 10.

7. Hem vielen veel a.u.b.'s en ajb.'s ten deel. Die daad zal wel de nodige backlash [krachtige reactie, repercussie] oproepen. Is er bij die overname sprake van good- of van badwill? Ik houd niet van mannen met grote bakkesen en/of bakkebaarden. Maakt een balladedichter ook ballads? Er is een bava [bij­zon­de­re (of bui­ten­ge­wo­ne) al­ge­me­ne
verga­de­ring van aandeel­hou­ders] uitgeschreven. Bij het Braziliaanse carnaval hoor je vaak batucada [op­zwepen­de Bra­zi­li­aan­se
dansmu­ziek]. Hoeveel Hebreeuwse baths wijn [36 l] kon je voor 2000 Thaise bahts kopen [THB]? Ken je de rijkbloeiende klaverzuring? Een bedektbloeiende plant is cryptogaam. De Thorastudie geschiedt aan de hand van thorarollen. Een behemoth is een groot en sterk viervoetig dier. Twee glazen beiers, graag. Zoek eens op, wat bekkensnijden [met messen vechten, doel: gezicht] is. Dat doet een bekkensnijder. Wanneer was het Beleg van Leiden [2020]? De bel-etage (quasi-Frans, pseudo-Frans) ligt vaak boven het souterrain. Mijn bête humaine is het dierlijke in de mens..

8. Bij het baanwielrennen vond een belle [beslissende extra rit] plaats. Op veel tennistoernooien spelen ze best of fives. Zij zijn de bêtes noires [zwarte schaap] van de familie. Op Bevrijdingsdag wordt het bevrijdingsfeest gevierd. Een bezant komt uit de heraldiek of uit Byzantium. De bergamotten [citroen] komen oorspronkelijk uit Bergamo. Mijn neefje is goochem en bij, maar hij is nog geen bij- of wijgoochem [waanwijs, pedant persoon, ook: beginnend souteneur]. Dat e-zine heeft nu een bijdetijds omslag. We willen bijeenzijn en dus een bijeen- of samenzijn, geen alleen-zijn. Een bilbord [ankervoering] en een billboard [groot reclamebord]: dat scheelt nogal wat. Een billfold [herenportemonnee of -portefeuille] moet je dubbelvouwen. Wij vallen onder het bisdom Brugge. Die kenden we nog niet: blefaroplegie (ooglidverlamming) en bleomycine (een antibioticum dat de eiwitaanmaak van kankercellen remt). Zou bloed zuigen hier helpen? Ik neem nog een paar bloody mary's [wodka + tomatensap].

9. Die blondjes stonden naar een wei vol blondes d'Aquitaine te kijken. Waar zeggen ze 'bloezen' en waar 'blouses'? Het is overigens 'bloesje' of 'blouseje' [ook: blousetje, afhankelijk vande  uitspraak]. Een bodhisattva is een aspirant-nirwanaganger. Een boeddha is een Boeddhabeeld. Het boerhaavesyndroom behelst een breuk van de slokdarm, bijvoorbeeld als gevolg van hevig braken. Er zit mij te veel boemboe(boemboe) [specerij] op. Een bo-gesprek [bee-oo - betaling opgeroepene] is een collect call. De Bondsrepubliek Duitsland (BRD, Bundesrepublik Deutschland) heeft een Bondsdag met een bondsregering en een bondskanselier. Daar komen we voor: bon souper, bon gîte et le reste, goed eten, goed logies en de rest. Er zullen toch niet veel Balinezen balienees [aan de balie] zijn? Hoe moet je met een balaclava op, een baklavaatje verorberen? De bande noire [Franse Revolutie] bestond beslist niet uit blousons noirs [nozem].

10. Een buvard is een vloeiblad, een butoh is een moderne, zeer gestileerde Japanse dans en een bévue is een flater. Jij een bratsch [viool], dat is quatsch [onzin]! Zij zijn één pot nat: bras dessus, bras dessous [arm in arm, zeer vertrouwelijk]. Ze noemen hem wel 'mister brankalie' [met kale kruin]. De wereldkampioen breakt de runner-up in de tweede set. Een afhangend lint aan dameshoeden heet bride [bridetje, briedje]. Broeder Jonathan personifieert de VS. Brood en spelen: panem et circenses. Heeft brønstedzuur ook praktische toepassingen? Onder het bonsaiboompje riepen de Japanners 'banzai' [heilroep: hoera]. De bas-bariton zong een basaria. Een bas-buffo is een buffobas. Hodierno die [op de dag van heden] heerst het hodiëcentrisme [gerichtheid op heden]. Haar kapsel is bop [= bebop].

 

0523 Dictee woensdag 18 feb 2015 (4): dictee 818 (deel 2) √

Dictee - dictees [0523]

Oefendictee 818 (deel 2)

Dictee 818, alinea 4 t/m 6.

4. Andere namen voor argilliet zijn kleilei en schalie. Met veel aplomb werd de plomb in de plomp gegooid. De apgarscore geeft een cijfer op grond van appearance, pulse, grimace, activity, respiration [gezondheid pasgeborenen]. Hij is een man van ouderwetse deugd en trouw: antiqua homo virtute ac fide. Een sioniet is een zionist. Help me even, si placet [als het u belieft]. Alle antoniusbroeders zijn lid van de Antoniusorde. Het Anzus-pact (Australia-New Zealand-United States Security Treaty) werd in 1951 gesloten tussen Australië,
Nieuw-Zeeland en de VS. De overwinning was à portée, lag voor het grijpen. Wijsheid après coup [achteraf] is niet zo moeilijk. Geef mij maar aqua pompa (aqua pumpaginis). Aquam a pumice postulare: iets onmogelijks willen en aquam infundere in cinerem: de put dempen als het kalf verdronken is. Biljartballen zijn vaak van aramith.

5. Haar werkstuk was [tiré] à quatre épingles, om door een ringetje te halen. Met arma Christi worden de passiewerktuigen bedoeld. De langoor [domoor] luisterde arrectis auribus [met gespitste oren]. In de aron hakodesj [heilige ark in synagoge] bevinden zich de thorarollen. Onze artificialintelligenceafdeling [AI-afdeling] floreert goed. In het oude Rome kon je met Oud-Romeinse asses [ook: assen, enk. as] betalen. Wat is het verschil tussen ascendanten [teken dierenriem] en ascendenten [stamboom, verwanten in opgaande lijn]? Wat doet men met asdics [op onderzeeboten]? Alleen in India vindt men ashrams [leefgemeenschap aanhangers religie]. Schijnt heel bijzonder te zijn: a sheep in sheep's clothing [t.o. de wolf ...]. Het voormalige Spaanse rijk reikte van zonsopgang tot zonsondergang: a solis ortu usque ad occasum. Waar wordt aspidosperma-alkaloïde zoal aangetroffen? Het TARP-programma is het Troubled Asset Relief Program [i.v.m. slechte leningen].

6. Zou de naam 'florijn' naar Florence verwijzen? Nee! Zijn a-stralen [mv., alfastralen] net zoiets als x-stralen [röntgenstralen]? In de verte ... Au bain-marie koken doe je in een bain-mariepan. Dat athomegevoel ervaar je alleen thuis. Die jeugdige grijsaard is nog heel sthenisch. Met audax Japeti genus wordt het menselijk geslacht in het algemeen aangeduid. Hij is een kerel aus einem Guss. Dat au-pairmeisje bevalt hen goed. Dat ga je toch niet au sérieux nemen? Een autarkie is een zelfvoorzienende, gesloten staatshuishouding. Aut nunc, aut nunquam (ook: nunc aut nunquam): nu of nooit. Denk ook aan de
nu-of-nooitmoeder, de nonmoeder. 'Autos epha' [hijzelf - de meester - heeft het gezegd]: wel goed schrijven, hoor! Wat is het avoirdupoidsstelsel [met afwijkende gewichten]? Wij zijn citoyens [burgers] van het Avondland [de Occident]. Het ging van kwaad tot erger, a verbis ad verbera. De rechter sprak een avas [afwezigheid van alle schuld] uit. Aut omnia, aut nihil: alles of niets.

 

0522 Dictee woensdag 18 feb 2015 (3): dictee 818 (deel 1) √

Dictee - dictees [0522]

Oefendictee 818 (deel 1)

Dictee 818, alinea 1 t/m 3.

1. Is zo'n mitraillet(tet)je makkelijk te bedienen? Adouceren is meer doux [zoet] maken [verzoeten]. Lijfeigenen zijn adscriptus glaebae, gebonden aan de bodem. Hij deed dat ad speciem [s, s of k], voor de schijn. Deze klerk werkt heel zorgvuldig: ad unguem. Adverso flumine niti (letterlijk: tegen de stroom in roeien of zwemmen) is vergeefse moeite doen. Die affe schilderijen mogen verkocht worden. De advocatus diaboli en de advocatus Dei voerden een verbeten strijd. Was de affaire-Barabbas echt een affaire d'honneur? Bij zo'n Marsreiziger denk je toch: aeternum vale [vaarwel voor eeuwig], marsmannetje worden? De afghalaine [zekere japonstof] werd oorspronkelijk in Afghanistan wel met afghani's [munt Afghanistan, AFN] betaald. Hun bijdrage om dat à fond uit te zoeken, was duidelijk à fonds perdu ['gratis']. Afreien kan veel schaafsel geven. Ze besloten tot het afrijden van hun aftandse deux-chevaux [GB 2cv, VD 2pk en (fout) 2CV].

2020: bij ev. update wordt het 2cv!

2. Veel brooche [ook: broge] bij het aftroggelen van die spulletjes, waaronder brogues [gaatjesschoenen]. De aleppo-inkt is van huis uit Aleppisch. Een aki is een overweg met een automatische knipperlichtinstallatie. Bij die alliancering [verloving] past wel een nuancering. Dat verachtelijke wezen is een âme de boue (ziel van modder). Hoeveel bedraagt het agio-stockdividend? De ABN AMRO Bank [eigennaam] is gered. Wanneer gaat die AMvB in? Amoxicilline is een veelgebruikt type penicilline. Mijn buurvrouw is geheel amuzisch [betreft kunst, geen muziek!]. De ANBO-voorzitter heeft het machtswoord gesproken. Die anarithmon gelasma houdt nooit op: de eindeloze deining van de golven der zee. Anisocorie is de ongelijkheid in grootte van iemands pupillen. Hij zal zijn Ankariotische roots nooit ofte nimmer verloochenen. Hij is al lang [tijd] mijn animae dimidium meae, echt mijn boezemvriend.

3. An sich een leuke ansicht gekregen. Hij is bekend als een anonymus in libro non edito: een ongenoemde in een niet-uitgegeven boek. Antifoulingverf [au] moet aangroeiing tegengaan. Antimitotisch is de celdeling belemmerend. De douairière droeg een echte Coco Chanel, mijn zusje maar een simpel chanelpakje. Wij kopen alleen in koosjere winkels. Wat betekenen al die afko's: BMI, QI, IQ, pig [prijsindexcijfer voor de gezinsconsumptie], Nikkei en Xetra DAX? Celadon is zeegroen en een telamon is een steunpunt of pilaar in de vorm van een forse mannengestalte. Over kleine maten gesproken: denk eens aan de ångström (symbool: Å) en de bohr (symbool: a_o - o, geen 0!)Wie kent die nog: de ARP, de Antirevolutionaire Partij? Beschouw dat maar als een a priorietje. After all, après tout, werd het après-skiën toch nog leuk. Bij het skiën tot aan de knieën in de sneeuw, da's pas leuk!

 

0521 Dictee woensdag 18 feb 2015 (2): dictee Ditjes en datjes (25) √

Dictee - dictees [0521]

Ditjes en datjes (25)

A. Moet je bij een juridisch dictee 'conditio sine qua non' schrijven, dan doe je dat natuurlijk als eenvoudig hbs'ertje – VD slaafs volgend – zoals hiervoor. VD heeft ook nog de afkorting c.s.q.n. Blijken die juristen te willen dat je 'condicio' schrijft, want dát is Latijn (en hun afkorting is CSQN). Nou, dat was echt Latijn voor mij. Raadpleging van mijn eega, emeritus predikant en bedreven in vreemde en oude talen, fronste haar wenkbrauwen en wist ook niet beter dan dat het 'conditio' was. Dan maar opgezocht in het aloude woordenboek
Latijn-Nederlands. En jawel, 'condicio' gaf als betekenis 'voorwaarde' en daar ging het hier natuurlijk om. Het woord 'conditio' stond er ook wel in, maar dat betekent (iets van) inmaken van vruchten, kruiden van spijzen en ook nog 'schepping'. Raadplegen van Wikipedia levert op, dat de bestreden uitdrukking (met t) middeleeuws pseudo-Latijn is. Enfin, raar wereldje, die wondere wereld van de taal …

B. Weer wat bijgeleerd: hij was heel relaxed, leidde een relaxed leventje in een relaxte sfeer. Het bijvoeglijk naamwoord 'relaxed' blijft dus altijd ongewijzigd, tenzij het verbogen moet worden!

C. 'Theedrinken' [ww.] of 'thee drinken'? Ziehier de belevenissen hierover bij een dictee in Epe. Voor mij het hoogtepunt van de avond! De jury vond dat het 'theezetten' moest zijn. NB 2020: in GB en VD ww. theezetten! In dat geval had ik inderdaad 'thee-' moeten schrijven omdat het een samentrekking was met het verderop staande 'zetten'. Dan had ik één fout gehad. Ik heb erover 's avonds nog een mailtje gestuurd. Dat kon, omdat ik natuurlijk ook bij mijn dochter in Apeldoorn – waar ik sliep die nacht – kon inloggen op het online-GB en de
online-VD. Mijn bevindingen: 'theezetten' niet in het GB [2020 wel!], dus als dat leidend is, moet 'thee zetten' los. VD heeft wel een lemma 'theezetten'. Om die reden zou je het aaneen moeten schrijven. Echter: bij lemma 'thee' staat nadrukkelijk 'thee zetten' (wel met erbij: zie 'theezetten'). Bij lemma 'zetten' ten slotte vinden we 'thee zetten' (met de toevoeging: ook als samenkoppeling en dan aaneengeschreven). Dat hele complex overziend, kan een jury weinig anders doen dan beide spelvormen hier goed rekenen. In dit geval heeft men dat dan ook – zij het achteraf – gedaan. Hoewel ook wel aanvechtbaar, was ik met 'koffiezetten' (vergelijk ook 'koffiedrinken' bij GDNT Den Haag 2013!) minder goed weggekomen, want laat 'koffiezetten' nou net wél in GB staan [en VD]! Maar naast 'koffiezetten' in GB (en VD!) is het in VD al net zo dubieus: bij 'zetten' koffie zetten (met vermelding: ook als samenkoppeling en dan aaneengeschreven) en bij 'koffie' koffie zetten (vergelijk 'koffiezetten'). Ondanks deze verwarring zou ik dus bij 'koffiezetten' aaneen geen protest hebben laten horen … Ach, dat soort kwesties houden ons weer leuk van de straat …

Conclusie 2020: in een dictee 'koffiezetten' en 'theezetten' aaneen.

 

0520 Dictee woensdag 18 feb 2015 (1): dictee 21e Groot Eper Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0520]

21e Groot Eper dictee 2015

Taalvaardig

1) De allesbehalve eenvoudige jubileumeditie van dit dictee – in tweeduizend veertien – kaartte de geweldige highlights aan van twintig jaar dicteegeschiedenis.

2) Het jaar ervoor was een dicteetekst over de geprivilegieerde en bevoorrechte employés van de Noordgouw toegezegd maar om opnieuw de woorden neervlijen, coupébanken, pauwenogen en kopieën te laten optekenen, zou rieken naar zelfplagiaat.

3) Daarom wordt dit jaar uw taalvaardigheid getest aan de hand van een aantal stijlfiguren zoals de antithese, het eufemisme, de hyperbool, ironie, sarcasme en cynisme. Appeltje-eitje dus.

4) Wellicht komen er ook nog een paar tautologieën, pleonasmen, zeugma’s, enumeraties, een enkel neologisme en een verdwaalde litotes voorbij.

5) Misschien heeft u qua taalvaardigheid nu al een diepte- in plaats van hoogtepunt bereikt en maakt zich als anticlimax reeds thans een deceptief chagrijn van u meester. Het valt wel mee toch?

6) Als u daarentegen nu nog steeds laaiend enthousiast bent en brandende van nieuwsgierigheid naar het vervolg verlangt, dan blijve niet ongezegd dat er waarschijnlijk minimaal één steekje bij u loszit.

7) Wie houdt er nou van deze zelfkastijding? U moet wel van lotje getikt en van de ratten besnuffeld zijn! Of herrijst u feniksachtig uit de as van uw pennenvruchten?

8) Inmiddels bewegen wij ons gezamenlijk naar het onontkoombare einde van dit dictee, de geenszins apocalyptische of extatische doch wel afsluitende slotzin.

9) Om bij dat slot te komen, dient echter eerst ten noorden van Antarctica de pont genomen te worden op de plek waar men thee-, over-, maar helaas ook – in dubbel opzicht – afzet.

10) Zo is – om Herman Finkers’ bewerking van Shakespeares Macbeth te citeren – pas aan het eind de kop eraf.

 

0519 Dictee woensdag 11 feb 2015 (10): dictee Japanse woorden √

Dictee - dictees [0519]

Japanse woorden

1. We hebben heel wat woorden aan het Japans ontleend. In deze column een vrij willekeurige selectie. De economische toestand van Japan wordt weergegeven door de Nikkei (Nikkei-index, Nihon Keizai Shimbun), de beursindex van Tokio. Met betrekking tot de sport heb ik opgetekend: aikido (oosterse vechtsport), judo (ontwikkeld uit het jiujitsu, zelfverdediging), budo (verzamelnaam van judo, karate etc.), dan (een van de 10 meestergraden bij judo), dojo (budoschool), ippon, koka (afgeschaft), waza-ari en yuko (4 resultaten bij judo), judogi (pak bij judo), judoka (judoër), judojo (leslokaal voor judo), kempo (verwant aan karate), karateka (doet aan karate), kendo (stokschermen), kiyu (leerlingengraad bij judo), kodokan (sportschool voor budo), een ninja is een strijder en ninjutsu hun vechtsport, de obi is de gordel bij het judopak, sensei (meester) is de aanspreektitel van een leraar in de vechtsport, de tatami is de judomat en sumo is sumoworstelen (een beoefenaar ervan is een sumotori).

2. Ten aanzien van bloemen, planten etc. vond ik: aucuba (sierstruik), azuki of adukiboon (kleine, rode sojaboon), bonsai(boompje), daikon (radijs), ginkgo (sierboom), gonbanzo (kekererwt), hiziki (zeewier), mango (vrucht), nashi (soort peer), natto (sojabonen), nori (zeewier), shiitakes (eetbare paddenstoelen - ook: shiitake's - uitspraak), skimmia (altijdgroene plant) en umami (glutamaat, ve-tsin: smaakversterker).

3. Bij voedsel etc. registreerde ik: hashi (eetstokjes, meervoud), koi(karpers), miso (pasta), sake of saki (sterkedrank), sashimi (rauwe vis), seitan (vleesvervanger), shabushabu (soort bouillon), shoyu (dunne sojasaus), soba (spaghetti van boekweitemeel), soja (dikke vloeistof uit sojabonen), sukiyaki (Japans gerecht van groenten, mi en plakjes vlees of vis die aan tafel in bouillon gaar gemaakt worden), surimi (fijngehakte vis), sushi (rijstballetje mét), tamari (sojasaus), tempura (gebakken voedsel), teppanyaki (voedsel bereid op ijzeren plaat), teriyaki (gerecht met soja), wagyu (rund voor het wagyuvlees), wakame (zeewier), wasabi (mierikswortelpasta), yakitori (spiesje met kip) en yakult (melkachtige drank).

4. De laatste serie wordt een vreemd allegaartje: banzai (heilroep), biwa (soort luit), bunraku (poppenspel), geisha (gastvrouw, een maiko is een jonge geisha), go (schaakspel), harakiri en kamikaze (zelfmoord), keirin (wielerwedstrijd), moribana (bloemschikken in een schaal), ikebana, ikenobo en nageire (de laatste in een vaas), origami (papiervouwkunst), shamisen (3-snarige luit), sudoku (sudoku's, sudoku'tje), sodoku (rattenbeetziekte), tamagotchi (computerspel met knuffelbeest), tsunami (vloedgolf), taikoen (titel van de shogun) en tycoon (industriemagnaat).

5. Ten slotte: een mekake (uitspraak èh, aa, èh) is een maîtresse en heeft een meervoud op n en s, en dus is het mekakegroep en niet mekakengroep. Meer weten? Maak een afspraak met me bij de japanner (restaurant, kleine letter - volgens GB), kom in uw japanner (auto), breng een echte Japanner (Japannees of andere jappen, scheldnaam, kleine letter) mee en vergeet vooral uw zakjapanner niet, want we delen de kosten! We doen het samsam. fiftyfifty, toch?

 

0518 Dictee woensdag 11 feb 2015 (9): dictee Groot Juridisch Dictee Utrecht 2015 √

Dictee - dictees [0518]

3e Groot Juridisch Dictee Utrecht 2015

1. De rechtsstaat wordt geattaqueerd. Aanslagen op de media, journalisten, functionarissen en politici door guerrillastrijders, wij noemen ze terroristen, zijn zonder meer verwerpelijk. Deze aanslagen zijn te beschouwen als een vorm van disrespect voor onze fundamentele waarden. De door deze strijders gehanteerde retorica, neemt abjecte vormen aan en getuigt van een enorme versimpeling van het bestaan. Zij, de martelaren, staan aan de goede kant. Wij, die niet onvoorwaardelijk aan hun kant staan, zijn het kwaad en verdienen niet anders dan hel en verdoemenis.

2. Zijn deze terroristen te kwalificeren als rechts-extremistisch of zijn ze eerder linksgeoriënteerd? Geoutilleerd met kalasjnikovs, molotovcocktails en bomvesten scheppen zij sowieso chaos en paralyseren ze de samenleving. Soms getuigt hun aanpak van een zeker professionalisme, vaker stuit men op amateurisme en dilettantisme. Hun gedachtegoed is dermate rigide, dat andersdenkenden niet worden verstaan. Men lijkt te lijden aan een extreme vorm van xenofobie.

3. We moeten echter niet larmoyant worden. De kwestie is nu wat onze wereldleiders kunnen stellen tegenover deze fluïde en moeilijk te detecteren strijdtroepen. In dit globaliserende tijdsgewricht volstaat een nationale aanpak niet. Maar werkt een internationale? Het gaat hier immers niet om vormen van statelijk geweld. Wat schiet men dan op met multilaterale verdragen? Een verdrag is een belangrijk rechtsinstrument, maar krijgt men daarmee vat op terroristische bewegingen?

4. Men kan duizenden attachés bij elkaar brengen met volle attachékoffers, die zich buigen over niet-aanvalsverdragen, gewapende interventies, ad-hoctribunalen, conflicterende rechtsmachtclaims en internationale allianties, de effecten van hun constructieve overleg blijken uiteindelijk abominabel. Terroristische strategieën en tactieken doorkruisen de interstatelijke aanpak. Men damt het terrorisme onmogelijk in. Dit intoxicatieverschijnsel vindt zijn weg via een ingewikkeld capillairsysteem waartegen kanonneerboten, luchtaanvallen of ander militair ingrijpen ook maar iets vermogen uit te richten.

5. Wellicht moet men het zoeken in een moreel tegenoffensief. Laten we de beelden van de verschrikkingen inzetten via de sociale media om zo de grote leiders te demaskeren. Kalifaat of heilstaat: een fascinerende ideologie kan uiteindelijk niet een barbaarse praktijk verhullen. Elk inhumaan regime zal onderuitgaan door zijn eigen ‘Goelag Archipel’ [beter: Goelagarchipel of goelagarchipel].

6. We moeten internationaal de handen ineenslaan. “Volkeren aller landen verenigt u.” We zijn echter niet langer slechts aangewezen op internationale militaire exercities of economische sancties. Elke burger heeft een wapen in handen. Uw berichten kennen geen grenzen. Ook al bent u niet mediageniek, op u rust een zoete plicht anderen te informeren. Want vergeet niet: kennis is ook macht!

 



 

0517 Dictee woensdag 11 feb 2015 (8): dictee Parcours of parkoers? √

Dictee - dictees [0517]

Parcours of parkoers?

1. Er zijn veel woorden die op 2 manieren geschreven kunnen worden, zoals 'chagrijnig', dat het dichtst bij de Franse herkomst ligt ('chagrin'), en 'sacherijnig' dat nog verder vernederlandst is (en minder 'chic' klinkt). In een dictee geven deze twee woorden geen problemen, want ze worden (heel) verschillend uitgesproken en bij een dictee moet je nu eenmaal opschrijven wat er wordt voorgelezen. Lastiger zijn woorden die (bijna) dezelfde uitspraak hebben, maar verschillend geschreven worden. Een mooi voorbeeld daarvan zijn (het) débris en (het) debris, die allebei met 'ee' en 'ie' worden uitgesproken: débris is puin (massa vergruizelde steen) en debris zijn/is 1) zeer fijne materiaaldeeltjes die ontstaan door slijtage en breuk, 2) ruimteafval.

2. Moet je bij een gewoon dictee dus zeker niet gebruiken, bij een superspecialistendictee zou ik het wel aandurven, immers: bij debris ligt de klemtoon op de eerste lettergreep en bij débris op de tweede! Even tussendoor: in 1995 had je voorkeurspelling (compromis tussen Vlaanderen en Nederland): 'productie' en 'produktie' mochten allebei, alleen had 'productie' de voorkeur. In 2005 is men daar gelukkig van afgestapt.

3. Voor de rest gaat deze column over parkoers en parcours. Volgens VD zit het met de uitspraak zo: bij 'parcours' is die 'pahrkoer' of 'pahrkoers', bij 'parkoers' mag alleen de tweede uitspraak. Dat heeft voor een dictee gevolgen: wordt er 'pahrkoers' gelezen, dan zijn beide vormen goed, wordt er 'pahrkoer' gelezen, dan mag je alleen 'parcours' opschrijven. De Nederlandse vorm 'parkoers' heeft verder weinig geheimen: het meervoud is 'parkoersen' en het verkleinwoord 'parkoersje'. Bij 'parcours' ligt het heel subtiel: bij het meervoud wordt het (vernederlandst) parcoursen als je de eind-s wel uitspreekt en blijft het (op zijn Frans) 'parcours' als je die niet uitspreekt. Ook bij het verkleinwoord gebeurt iets opvallends: spreek je de eind-s niet uit, dan is de laatste letter een r en komt er op zijn Nederlands gewoon 'tje' achter: 'parcourstje', spreek je de eind-s wel uit, dan komt er op zijn Nederlands 'je' achter: 'parcoursje'. Echt fijnproeverijwerk voor dicteefreaks dus.

4. Als uitsmijter nog wat dingen over verkleinwoorden: machientje en machinetje mogen allebei (afhankelijk van de uitspraak), net zoals disketje en diskettetje. Enne … circuit heeft sinds 2005 als verkleinwoord 'circuitje' (vroeger: tt) en crapaud als verkleinwoord 'crapaudje' (vroeger dt). Ten slotte: veel succes op uw schrijf- en dicteeparcours, pardon: dicteeparkoers! Latere toevoeging: volgens VD is 'parkour': een acrobatisch spel waarbij men al rennend, springend enz. zo snel mogelijk een bepaald parcours met hindernissen in de stad, in de vrije natuur of indoor aflegt, synoniem: freerunning.

 
 

0516 Dictee woensdag 11 feb 2015 (7): dictee 817 (deel 3) √

Dictee - dictees [0516]

Oefendictee 817 (deel 3)

Dictee 817, alinea 7 t/m 10.

7. Even in herinnering roepen: een marque is o.a. een gedenkteken, een marqué is een toneelspeler en een marquee loopt over het beeldscherm. Wil je de radio even aanzetten? Er is een programma over het aanzetten van knopen. Een cliquet is een tourniquet en een kliko is een afvalcontainer op wielen. Cava is alleen maar schuimend, kava (kawa) is bedwelmend. De matroos was overboord geslagen. Het Haagse Bos ligt niet zo ver van de Haagse duinen, eigendom van het Zuid-Hollands Landschap. Opvallend, hoe snel hij die gewoonte afwende. Voordat hij de helling af skiede, had hij al heel wat afgeskied. Een afrodite is meestal een onbereikbare liefde, een princesse lointaine. Droeg Aida in de opera van Verdi aïdakleding? Wie slecht horen, zijn slechthorenden. Vooruit maar, à la bonne heure, jij je zin dan maar!

8. Die pierlala zou eruitzien als de dood van Pierlala. Een aldislamp is geen Aldi-lamp. Volgens mij horen Ali B-petjes thuis in de alibabataalschatkamer. Het woord 'orfisme' verwijst in zijn beide betekenissen naar Orpheus. De philonisten hangen de leer van Philo aan. Wat is nu eigenlijk het verschil tussen china- [angst meltdown] en Jeruzalemsyndroom [acute godsdienstwaanzin]? Leg precies het verschil uit tussen peronisme (denk aan Perón) en pyrronisme (denk aan Pyrrho). Ik was allang blij dat hij deed, wat hij al lang beloofd had. De aanduiding voor alfanumeriek is A/N. De naam 'abaca' (manillahennep) komt uit het Tagalog. Het abachi is een houtsoort. Ab alto ad altum is excelsior. Een abaja is een zeker moslimvrouwengewaad. Ik zal het je haarfijn, ab acia et acu, uitleggen. De uitdrukking ' a baculo ad angulum' betekent ongerijmd. De ångström is erg klein!

9. Linksom of rechtsom: à bis ou à blanc. Bij 'ab incunabilis' moet ik aan wiegendrukken denken (incunabelen, incunabels). Ze keuvelden over van alles en nog wat, ab hoc et ab hac (zeg maar: van de hak op de tak). Dat noem ik geen achternarijden meer, dat is achterna-ijlen. Stro dorsen is actum (acta) agere [overbodig]. Hoe hoog is dat
premie-inkomen? Een amfitryon is een gulle gastheer. Klassieke versvoeten zijn de amfibrachys, anapest, dactylus, jambe, spondee en trochee. Op internet vond ik anderhalf miljoen anderhalfduizend treffers erop. Een anthologie is een bloemlezing (anthos = bloem). Daar heb je hem weer met zijn amphigouri's 2020. Hij voelde zich à son aise met zijn capote anglaise. Gebak van laagjes biscuit en crème au beurre is javanais. Onderling spraken ze Franglais. Een charentais is een cavaillon: een kleine gele meloen met geribbelde schil.

10. Die deelnemer met dat groene ski-jack, kreeg die de kwalificatie d.n.s. [did not start] of d.n.f. [did not finish]? We gaan straks BBQ'en [bee-bee-kuu-wuhn]. Bij de moderne communicatie heb je geen belleman [stadsomroeper] meer nodig. Helpt hydrotherapie bij anhidrose? Een ank vind je bij de goudsmid, ankhs zijn Egyptische sleutelkruisen. De antiloop behoort tot de antilopesoort. Hij werd à demi [voor de helft] vrijgesproken. Hij heeft een Addis Abebitische vriendin, zijn vriend een Adenitische. Was die nu pangeran adipati of raden adipati? Adipocire (adipocera) is lijkenvet. A.M.D.G. staat voor: ad majorem Dei gloriam. Ad modum Minellii betekent: vertaald en/of geannoteerd.