0517 Dictee woensdag 11 feb 2015 (8): dictee Parcours of parkoers? √

Dictee - dictees [0517]

Parcours of parkoers?

1. Er zijn veel woorden die op 2 manieren geschreven kunnen worden, zoals 'chagrijnig', dat het dichtst bij de Franse herkomst ligt ('chagrin'), en 'sacherijnig' dat nog verder vernederlandst is (en minder 'chic' klinkt). In een dictee geven deze twee woorden geen problemen, want ze worden (heel) verschillend uitgesproken en bij een dictee moet je nu eenmaal opschrijven wat er wordt voorgelezen. Lastiger zijn woorden die (bijna) dezelfde uitspraak hebben, maar verschillend geschreven worden. Een mooi voorbeeld daarvan zijn (het) débris en (het) debris, die allebei met 'ee' en 'ie' worden uitgesproken: débris is puin (massa vergruizelde steen) en debris zijn/is 1) zeer fijne materiaaldeeltjes die ontstaan door slijtage en breuk, 2) ruimteafval.

2. Moet je bij een gewoon dictee dus zeker niet gebruiken, bij een superspecialistendictee zou ik het wel aandurven, immers: bij debris ligt de klemtoon op de eerste lettergreep en bij débris op de tweede! Even tussendoor: in 1995 had je voorkeurspelling (compromis tussen Vlaanderen en Nederland): 'productie' en 'produktie' mochten allebei, alleen had 'productie' de voorkeur. In 2005 is men daar gelukkig van afgestapt.

3. Voor de rest gaat deze column over parkoers en parcours. Volgens VD zit het met de uitspraak zo: bij 'parcours' is die 'pahrkoer' of 'pahrkoers', bij 'parkoers' mag alleen de tweede uitspraak. Dat heeft voor een dictee gevolgen: wordt er 'pahrkoers' gelezen, dan zijn beide vormen goed, wordt er 'pahrkoer' gelezen, dan mag je alleen 'parcours' opschrijven. De Nederlandse vorm 'parkoers' heeft verder weinig geheimen: het meervoud is 'parkoersen' en het verkleinwoord 'parkoersje'. Bij 'parcours' ligt het heel subtiel: bij het meervoud wordt het (vernederlandst) parcoursen als je de eind-s wel uitspreekt en blijft het (op zijn Frans) 'parcours' als je die niet uitspreekt. Ook bij het verkleinwoord gebeurt iets opvallends: spreek je de eind-s niet uit, dan is de laatste letter een r en komt er op zijn Nederlands gewoon 'tje' achter: 'parcourstje', spreek je de eind-s wel uit, dan komt er op zijn Nederlands 'je' achter: 'parcoursje'. Echt fijnproeverijwerk voor dicteefreaks dus.

4. Als uitsmijter nog wat dingen over verkleinwoorden: machientje en machinetje mogen allebei (afhankelijk van de uitspraak), net zoals disketje en diskettetje. Enne … circuit heeft sinds 2005 als verkleinwoord 'circuitje' (vroeger: tt) en crapaud als verkleinwoord 'crapaudje' (vroeger dt). Ten slotte: veel succes op uw schrijf- en dicteeparcours, pardon: dicteeparkoers! Latere toevoeging: volgens VD is 'parkour': een acrobatisch spel waarbij men al rennend, springend enz. zo snel mogelijk een bepaald parcours met hindernissen in de stad, in de vrije natuur of indoor aflegt, synoniem: freerunning.