Dictee - dictees [0976]
Grootscheeps
Scheepsdictee Groningen 2016
De
vetgedrukte woorden waren voor de Specialisten, de cursieve voor de
Liefhebbers.
Vet
+ cursief: voor beide categorieën!
Het
dâk eraf (auteur: Bob van Dijk)
1. Takketaal! Je wordt helemaal krankjorum
van die spellingregeltjes tegenwoordig. Alleen al de tussen-n-regel is een artificieel
gedrocht. Zielenpiet? Kerkenraad? Ideeëloos? Ideeënbus?
Dat is toch niet uit te leggen aan een inburgerende Midden-Oosterling? Onze
orthografie (het chique woord voor spelkunst) is allesbehalve
logisch en ten enenmale geëmmer. Diep vanbinnen
denk je soms weleens: what the fuck! Of, voor de ouderen
onder ons: welk een fuchsia!
2. Neem
ten anderen male de fransozen. Die houden hun spelling al
vrijwel eenenhalve [Vlaams] eeuw
constant, getuige het dictee dat Prosper Mérimée in 1857 schreef ter verstrooiing
van de Franse keizerseega. Deze schrijfexercitie wordt nog steeds
in het Franse lo gebezigd.
3. Nochtans was er ook in Frankrijk dit jaar
een schriftuurcoup. Het accent circonflexeje, door ons 'dakje'
genoemd, verdwijnt van de letters i en u! De Franse maîtresse verliest
haar hoedje terwijl nota bene haar Nederlandse evenknie dit diakritische
teken behoudt. Ook maître-tambour, crème brûlée en anglaisecrème
blijven ongewijzigd bij ons.
4. Maar
het krampachtig vasthouden aan afgedwongen spelling en het bewust gebruiken van
archaïsche woorden (iets waar 'de Volkskrant' en dicteeauteurs
patent op hebben) werken averechts en belemmeren de creativiteit. Wie
weet nog wat een beate glimlach, een sladood of een treeftje
[ook: treefje] is? Of bepotelen,
calqueerpapier, een choke, boutade, onke sok
of inquilien? Wie drinkt er nog een maderaatje of eet onglet?
Hoe klinkt een violon d'Ingres eigenlijk? Het kost je verdikkeme nog
an toe een non-analoog abonnement op Van Dale om erachter te
komen!
5. Neen,
laat de begintwintigers dan maar een beetje jeu (ook: sjeu) geven aan onze spelling.
Heerlijk toch, die hipsters en jappies die 'oprecht geen zin
hebben' in oudmodische taal en er flabbergasted van zijn? Zij
creëren out of the box hun onderlinge non-descripte codes
en vloggen zich een iPadduim (ook:
ipadduim) van episch formaat. Ze facebooken hilarisch op Facebook
en zorgen daarmee voor iconische streetcred [VD Wiki], helemaal in hun comfortzone,
ondertussen op straatjacht naar verholen pokémon [niet
in wdb.; ook: Pokémon]. Ze verfoeien de mcdonaldisering en
nuttigen liever een frappuccino in een conceptstore of een mocktail
in een pop-upcafeetje. Kamperen heet in hun vocabulaire glamping:
een vooropgezette [VD Wiki] tent met
alle mogelijke luxe zoals een koffiepadapparaat met fairtradecoffeepads,
een massagebed, oh neen: massagebed, segway,
speedpedelec en een board voor stand-uppaddling [sup, VD Wiki]. En 's avonds na het loungen -
voorzien van een schaaltje fajita met scampi's erin en begeleid
door een jazzzangeres met een combootje jazz-zzp'ers - een
walkingdinner, bereid door übercoole kop-tot-kontkoks
die niet schuwen om deze moutwhiskyyuppen en sushilovers
hersenen voor te schotelen van biologisch verantwoorde varkens,
gemarineerd in een mixture van hummus, lente-uiaioli
en vrije-uitloopeieren van zogenoemde bofkippen*. Een culinaire braindrain
als het ware. Niks geen Lidlkip (-?) of Hemaworst (-?) met mayonaise!
6. *
PINGELEPINGDONGDONG Even een blokje reclame. De "bofkip" is met
toestemming geleend van Edwin Spa, producent van verantwoord scharrelvarkens-
en kippenvlees te Uithuizermeeden (Gr.). Elke dinsdag en vrijdag op de
(Vis)markt te Groningen. Een aanrader! Zie www.waddenvarkens.nl
7. Dan
zijn er ten slotte nog de categorieën straattaal en het
jargon in de social media. De eerste zou je eigenlijk als dialect
moeten kwalificeren: slechts een beperkte groep, met name jonge gekleurde
medelanders, gebruikt termen als bobbies en harries (id est
de flinke bos-hout-voor-de-deur van de dushi's die ze willen ketsen),
geeft elkaar een boks, schudt met de booty [VD Wiki: achterwerk] op de reggaeton en
"gaat helemaal loesoe in the sky". Je proeft de sfeer wel maar
snapt er geen tittel of jota van.
8. Het
woordgebruik in socialmedialand is bijkans nóg mythischer. Kreten
als yolo (je leeft tenslotte maar eenmaal,
één keer) en fomo (de angst om informatie van internet of
sociale media te missen) zijn bij de generatie swipe (swype?) normaal. Ze plaatsen een killfilter om
bepaalde info te blurren en trollen wat af om een metadatarel
te forceren. Er wordt veel geliket en gereplyd . Newskool
en vet cool. ;) [vetcoolemoticon?]
9. We
laten het vocabulaire van de hh. [analogie:
HH. = Heren, bijv. van Zuilichem] technici en bouwvakkers (ducttape,
tiewrap, flex ) maar even rusten. Evenals die van de heelmeesters
(aarsspiegel, aneurysma, microbioom), ICT-jongens
[ict?] (googolplex, qubit, nachochips),
musici en musiciennes (pianospelen, harp spelen, mandolinetje)
en die van de chef-koks met hun keukenfrans (mandolientje,
tournedostje, sperziebonen à l'impératrice [VD Wiki].
10. Op
deze wijze creëert elke generatie en elk vakgebied zijn eigen verbale footprint
en zal daaraan willen blijven vasthouden. Logisch toch? Het is onoorbaar
en door en door dom [ook: door- en
doordom] om mensen in een spellingkeurslijf te dwingen of zelfs anderen erop
te veroordelen. Hordes leraren Nederlands loochenen de
spellinghervorming van 1995, hun door de strot geduwd door de recentelijk fors
bekritiseerde Taalunie. Geef ze eens ongelijk. Laat hen toch gewoon oxide
en piramide met een Griekse ij [beter dan 'Griekse y'] schrijven. Dat getuigt van
ruggengraat en maakt een eigen identiteit mogelijk. Schrijf je gynaecoloog
en laesie, dan ben je waarschijnlijk van de vorige eeuw; maar
wanneer hematoloog of preses uit jouw pen vloeit, dan ben
je van de huidige tijd. Evenzo met de woorden sexy versus seks,
en stretchrompertje als voorganger van de onesie.
En een dame met bouwjaar 1930 zal het eerder hebben over blouses dan bloezen,
toch?
11. De
moraal van het verhaal. Staat een woord eenmaal in de woordenboeken, houd
het dan in zijn waarde en ga er niet aan sleutelen. Stabiliteit in onze
spelling ware gewenst, zoals ook de auteur van komend Groot Dictee op tv/teevee,
A.F.Th. van der Heijden, bepleit. Dan zouden de resusbloedgroep en
eerdergenoemd "ouderwetsch" Portugees eilanddrankje met
respectievelijk de letters h en i weer als een feniks (brrr)
herrijzen!
12. T.v. (totus vester),
13. uw
dicteetor Bob van Dijk
Geen opmerkingen:
Een reactie posten