0517 Dictee woensdag 11 feb 2015 (8): dictee Parcours of parkoers? √

Dictee - dictees [0517]

Parcours of parkoers?

1. Er zijn veel woorden die op 2 manieren geschreven kunnen worden, zoals 'chagrijnig', dat het dichtst bij de Franse herkomst ligt ('chagrin'), en 'sacherijnig' dat nog verder vernederlandst is (en minder 'chic' klinkt). In een dictee geven deze twee woorden geen problemen, want ze worden (heel) verschillend uitgesproken en bij een dictee moet je nu eenmaal opschrijven wat er wordt voorgelezen. Lastiger zijn woorden die (bijna) dezelfde uitspraak hebben, maar verschillend geschreven worden. Een mooi voorbeeld daarvan zijn (het) débris en (het) debris, die allebei met 'ee' en 'ie' worden uitgesproken: débris is puin (massa vergruizelde steen) en debris zijn/is 1) zeer fijne materiaaldeeltjes die ontstaan door slijtage en breuk, 2) ruimteafval.

2. Moet je bij een gewoon dictee dus zeker niet gebruiken, bij een superspecialistendictee zou ik het wel aandurven, immers: bij debris ligt de klemtoon op de eerste lettergreep en bij débris op de tweede! Even tussendoor: in 1995 had je voorkeurspelling (compromis tussen Vlaanderen en Nederland): 'productie' en 'produktie' mochten allebei, alleen had 'productie' de voorkeur. In 2005 is men daar gelukkig van afgestapt.

3. Voor de rest gaat deze column over parkoers en parcours. Volgens VD zit het met de uitspraak zo: bij 'parcours' is die 'pahrkoer' of 'pahrkoers', bij 'parkoers' mag alleen de tweede uitspraak. Dat heeft voor een dictee gevolgen: wordt er 'pahrkoers' gelezen, dan zijn beide vormen goed, wordt er 'pahrkoer' gelezen, dan mag je alleen 'parcours' opschrijven. De Nederlandse vorm 'parkoers' heeft verder weinig geheimen: het meervoud is 'parkoersen' en het verkleinwoord 'parkoersje'. Bij 'parcours' ligt het heel subtiel: bij het meervoud wordt het (vernederlandst) parcoursen als je de eind-s wel uitspreekt en blijft het (op zijn Frans) 'parcours' als je die niet uitspreekt. Ook bij het verkleinwoord gebeurt iets opvallends: spreek je de eind-s niet uit, dan is de laatste letter een r en komt er op zijn Nederlands gewoon 'tje' achter: 'parcourstje', spreek je de eind-s wel uit, dan komt er op zijn Nederlands 'je' achter: 'parcoursje'. Echt fijnproeverijwerk voor dicteefreaks dus.

4. Als uitsmijter nog wat dingen over verkleinwoorden: machientje en machinetje mogen allebei (afhankelijk van de uitspraak), net zoals disketje en diskettetje. Enne … circuit heeft sinds 2005 als verkleinwoord 'circuitje' (vroeger: tt) en crapaud als verkleinwoord 'crapaudje' (vroeger dt). Ten slotte: veel succes op uw schrijf- en dicteeparcours, pardon: dicteeparkoers! Latere toevoeging: volgens VD is 'parkour': een acrobatisch spel waarbij men al rennend, springend enz. zo snel mogelijk een bepaald parcours met hindernissen in de stad, in de vrije natuur of indoor aflegt, synoniem: freerunning.

 
 

0516 Dictee woensdag 11 feb 2015 (7): dictee 817 (deel 3) √

Dictee - dictees [0516]

Oefendictee 817 (deel 3)

Dictee 817, alinea 7 t/m 10.

7. Even in herinnering roepen: een marque is o.a. een gedenkteken, een marqué is een toneelspeler en een marquee loopt over het beeldscherm. Wil je de radio even aanzetten? Er is een programma over het aanzetten van knopen. Een cliquet is een tourniquet en een kliko is een afvalcontainer op wielen. Cava is alleen maar schuimend, kava (kawa) is bedwelmend. De matroos was overboord geslagen. Het Haagse Bos ligt niet zo ver van de Haagse duinen, eigendom van het Zuid-Hollands Landschap. Opvallend, hoe snel hij die gewoonte afwende. Voordat hij de helling af skiede, had hij al heel wat afgeskied. Een afrodite is meestal een onbereikbare liefde, een princesse lointaine. Droeg Aida in de opera van Verdi aïdakleding? Wie slecht horen, zijn slechthorenden. Vooruit maar, à la bonne heure, jij je zin dan maar!

8. Die pierlala zou eruitzien als de dood van Pierlala. Een aldislamp is geen Aldi-lamp. Volgens mij horen Ali B-petjes thuis in de alibabataalschatkamer. Het woord 'orfisme' verwijst in zijn beide betekenissen naar Orpheus. De philonisten hangen de leer van Philo aan. Wat is nu eigenlijk het verschil tussen china- [angst meltdown] en Jeruzalemsyndroom [acute godsdienstwaanzin]? Leg precies het verschil uit tussen peronisme (denk aan Perón) en pyrronisme (denk aan Pyrrho). Ik was allang blij dat hij deed, wat hij al lang beloofd had. De aanduiding voor alfanumeriek is A/N. De naam 'abaca' (manillahennep) komt uit het Tagalog. Het abachi is een houtsoort. Ab alto ad altum is excelsior. Een abaja is een zeker moslimvrouwengewaad. Ik zal het je haarfijn, ab acia et acu, uitleggen. De uitdrukking ' a baculo ad angulum' betekent ongerijmd. De ångström is erg klein!

9. Linksom of rechtsom: à bis ou à blanc. Bij 'ab incunabilis' moet ik aan wiegendrukken denken (incunabelen, incunabels). Ze keuvelden over van alles en nog wat, ab hoc et ab hac (zeg maar: van de hak op de tak). Dat noem ik geen achternarijden meer, dat is achterna-ijlen. Stro dorsen is actum (acta) agere [overbodig]. Hoe hoog is dat
premie-inkomen? Een amfitryon is een gulle gastheer. Klassieke versvoeten zijn de amfibrachys, anapest, dactylus, jambe, spondee en trochee. Op internet vond ik anderhalf miljoen anderhalfduizend treffers erop. Een anthologie is een bloemlezing (anthos = bloem). Daar heb je hem weer met zijn amphigouri's 2020. Hij voelde zich à son aise met zijn capote anglaise. Gebak van laagjes biscuit en crème au beurre is javanais. Onderling spraken ze Franglais. Een charentais is een cavaillon: een kleine gele meloen met geribbelde schil.

10. Die deelnemer met dat groene ski-jack, kreeg die de kwalificatie d.n.s. [did not start] of d.n.f. [did not finish]? We gaan straks BBQ'en [bee-bee-kuu-wuhn]. Bij de moderne communicatie heb je geen belleman [stadsomroeper] meer nodig. Helpt hydrotherapie bij anhidrose? Een ank vind je bij de goudsmid, ankhs zijn Egyptische sleutelkruisen. De antiloop behoort tot de antilopesoort. Hij werd à demi [voor de helft] vrijgesproken. Hij heeft een Addis Abebitische vriendin, zijn vriend een Adenitische. Was die nu pangeran adipati of raden adipati? Adipocire (adipocera) is lijkenvet. A.M.D.G. staat voor: ad majorem Dei gloriam. Ad modum Minellii betekent: vertaald en/of geannoteerd.

 

0515 Dictee woensdag 11 feb 2015 (6): dictee 817 (deel 2) √

Dictee - dictees [0515]

Oefendictee 817 (deel 2)

Dictee 817, alinea 4 t/m 6.

4. In zijn santenkraam heeft hij heel wat gezant [zanten = verzamelen]. Hij zweedde [zweden = zekere behandeling voor huiden] wat af in de leerbereiding. Wie kan me uitleggen wat nou precies het verschil is tussen een baksis en een baksjisj? Het balletje-balletje leverde een unieke win-winsituatie op. Hoe is dat geregeld bij de vigerende Zondagswet? De bedrieglijke [Niet: + e!]  bankroetier werd bij de kladden gevat. Vanmiddag zal de priester biecht horen. Het Bijbelboek Openbaring vormt het Bijbelslot [denk ook aan een bijbelslotje]. Het ontstaan van de samenstellingen 'bigbangtheorie' [2 + 1] en 'bigbandmuziek' [1 + 1] is niet helemaal identiek … In de wolken moet de piloot blind vliegen en blindvaren op de instrumenten. Bloed zuigen doet een bloedzuiger. Voor de Playboyfoto's moest ze blootliggen (bloot liggen). Wat, rijdt hij op een Bodo [GB: merk motorfiets]? Heb jij het laatste bouquetreeksboek al gekocht? De brandmeester gaf zelf het sein 'brand meester'.

5. Als je de breeveertien opgaat, zit je niet op die zandbank. Achter iemand aan lopen is iemand achternalopen. Een apsis is een abside (zekere nis of uitbouw). Een synoniem van à bout portant is à brûle-pourpoint. Hij was een abominabele ABN-spreker. Een acre [aa-kruh] is maar 9,5 are meer dan een acre [ee-kuhr]. De abderieten zijn genoemd naar een onnozelehalzenstad. Het abc leer je uit een abc-boek [vgl. a-b-boek]. Waar is het ab'tje van mijn tv'tje? Ze kwam me achterophinken. Wil een voetbalploeg achterstaan, dan moet die eerst achter komen. In Marokko draagt men fezzen: een fezje of een tarboesje. Deze gegevens worden in een matrixje weergegeven. Een metis is een mesties. De Chaldeeuwse vrouwen kwamen uit Chaldea (Zuid-Mesopotamië).

6. Ik dank u, milord. Een ADHD-achtig ADHD-kind is een ADHD'er of ADHD'ster [GB ook wel: adhd]. Bekende affaires zijn de affaire DSB en de affaire-Galilei. Een ad-valvaspublicatie wordt ad valvas gepubliceerd. Geef een voorbeeld van een apokoinou. Adipocera (adipocire) is lijkenvet. Kamelotten (kamelots) zijn zekere fraaie, kostbare weefsels. Een kakemono is een Japans schilderij. Hij is starnakelzat [bijwoord - ook starnakel zat], stomdronken. Er was sprake van een onverwachte coïncidentie. De biljarters moesten queueën om te kunnen keuen. Zijn paarden poikilotherm (koudbloedig)? Een beetje studentencorps heeft een muziekkorps, een preses, een abactis en een quaestor. De meerderheid van het docentenkorps is tegen. Men schrijft: één promiscue mens, twee promiscue mensen, één continu spectrum, maar twee continue spectra.

 

0514 Dictee woensdag 11 feb 2015 (5): dictee 817 (deel 1) √

Dictee - dictees [0514]

Oefendictee 817 (deel 1)

Dictee 817, alinea 1 t/m 3.

1. Moet je dit nu een symfonie- of een filharmonieorkest noemen? Het valt niet mee, terdoodveroordeelde te zijn. Wil je tijm meebrengen? Ik typ een typefout [2020:ook typfout], zie ik nu. Hij verafgoodde het al veel verafgode idool. Hij danste driemaal in de rondte. Weet je überhaupt wel wat ubiquiteit betekent? Wij sleeden [ook: sleedden] en gleden van de heuvel af. Het boaatje lag op de loer. Het aiootje studeert erop af. In die formule komen een rho'tje en een pi'tje voor, maar geen omegaatje. In 'reikwijdte' komt één ei'tje en één ij'tje voor. 'Goud' schrijf je met een ou'tje en 'gauw' met een au'tje. Een
chemise-enveloppeje is een hemdbroek(je). Drie kwart [drie vierde] van de bezoekers had een driekwartbroek. De adjunct-directeur vervulde zijn adjunctschap goed. Dat is een interimkantoor. Vroeger had je vaak een zusters- én een patersschool.

2. 'Ten algemenen nutte' heeft de ten-vorm. Hij kreeg een ja-antwoord. De bird's eye viewjournalist had een writer’s blocksyndroom. Met een Wii kun je wiiën. Jan Rap en zijn maat was te hoop gelopen. Wij gaan aloë's (aloëetjes) kweken. Ik vind dat jullie iets extra's moeten doen. Waar vindt men die nog, de 2pk'tjes? In een [cijfers, symbool] 30km-zone staan veel [cijfers] 30 kilometerborden, geen [letters] vijftigkilometerborden. Heel erg veel [cijfers] 65-plussers draaien nog [cijfers] 78 toerenplaten. Het vermogen van dit apparaat is [cijfer] 2 pk, niet meer. Een lelijk eendje heette van origine [basisbegrip in 3 tekens] 2cv'tje [VD; 2CV'tje] of voluit geschreven: deux-chevauxtje. Een aanbodcurvestudie leert ons dat. Ons eerste korfbalteam heeft een aanvoerder, het tweede een aanvoerster. Ik had al een donkerbruin abdomengevoel.

3. Accumulatie is geen accommodatie. Spring maar achterop (achter op mijn fiets). In het kort geding werd de à-la-minute-eis door de kortgedingrechter afgewezen. Hij ging al gelijk in de tegenaanval. Het was alle hens aan dek toen hij vrijkwam. Was dat je allerallereerste keer? Amahs zijn au pairs uit lagelonenlanden. In het Andesgebergte vliegen andesgieren. De Angelsaksische anglicaan ging lelijk onderuit. Die antilopeaankoop was een goeie. De smokkelaars zijn anti narcoticabrigade. De bhv is onthand, want Jacco moest daarstraks naar de apk-keuring. Die arbeidster was een fervent fietsster. Met yaws, de Engelse benaming voor framboesia, moet je oppassen. Wie wonnen de laatste Academy, Emmy en Grammy Award? Het ypresien [GB] is een onderdeel van het eoceen. Ze spoot per ongeluk zaan [room] op de Zaanse klok.

 

0513 Dictee woensdag 11 feb 2015 (4): dictee Amersfoort 2015 √

Dictee - dictees [0513]

Vijfde Groot Amersfoorts Dictee

Auteur: Guido de Wijs

Een exodus

1. Generositeit overheerste, toen door Belgische militairen die in Nederland geïnterneerd waren, tijdens de Eerste Wereldoorlog het markante Belgenmonument werd gebouwd. Toch kennen slechts weinig keientrekkers dit gedenkteken met de reliëfs, plaquettes en allegorische tableaus.

2. Al lang (allang) wilde een rooms-katholieke Vlaamse architect, die zich bezighield met religieuze bouwwerken in de stijl van de vrije gotiek, samen met een goedgeïnformeerde stedenbouwkundige geen ideeëloos monument bouwen. Gezamenlijk ambieerden zij functionele structuren.

3. Stupéfait was men, want binnen een halfjaar construeerden consciëntieuze soldaten een symmetrisch hoofdgebouw met een belvedère op buxushagen met eromheen grindpaden. Stucwerkers creëerden een met druiventrossen behangen aartsengel Gabriël die pico bello het vredesideaal verbeeldt.

4. Toch duurde het nog twintig jaar, na gekrakeel over declaraties en indexering, met vilein gedelibereer over de Schelde en met
hink-stap-sprongclaims op Zeeuws-Vlaanderen, voordat koning Leopold koningin Wilhelmina officieel bedankte voor de compassie, sympathieën, et cetera.

5. Vlaams- en Franstalige zuiderburen vluchtten in 1914 met
paard-en-wagen vol karbiezen naar Nederland en twintigduizend vluchtelingen werden in Amersfoort door burgercomités respectvol opgevangen. Wel van lotje getikt, die madammekes. Ze dronken te veel koffie en aten Bossche bollen zomaar uit de hand.

6. Regelmatig ontstonden er gênante scènes, maar de meeste vluchtelingen verrichtten goeiig corvee in de barakken van het Elisabethdorp, verschenen loyaal op het appel en verkochten zelfvoorzienend zelf vervaardigde sieraden van paardenhaar als souvenir.

7. IJzersterk is ons geheugen. We waren niet grenzeloos gastvrij en het verstrekken van voedselpakketten aan vluchtelingen wekte jaloezie. Ten slotte onze hoogmoed: het bekende verhaal over een hinnikende pallieter die een tilbury’tje met twee volgevreten ordonnansen trekt, is uiteraard een Belgenmop.

 

 

0512 Dictee woensdag 11 feb 2015 (3): dictee Groot Juridisch Dictee 2014 UvA Amsterdam ELSA √

Dictee - dictees [0512]

Groot Juridisch Dictee Amsterdam 2014 ELSA

1. dictee opschrijven

2. taalfouten onderstrepen

3) moeilijke woorden opschrijven.

De advocatuur onder de loep

1. Veel mensen irriteren zich eraan dat advocaten te allen tijde de belangen van hun cliënten moeten behartigen. Zij verlangen daarentegen dat advocaten zich zo nodig van hun clientèle distantiëren en consciëntieus waken voor de belangen van de samenleving. Alleen zo kan het recht volgens deze ingezondenbrievenschrijvers op de meest optimale wijze worden gediend.

2. De idee om de advocatuur onder publiek toezicht te plaatsen, vindt zijn oorsprong in hetzelfde sentiment. Doordat advocaten burgers in veel gevallen juist moeten beschermen tegen de alomtegenwoordige overheid, is die panacee voor dit dilemma niet acceptabel. Toch zal de advocatuur haar geprivilegieerde positie slechts kunnen behouden indien zij adequaat reageert op faliekante misstanden. In het verleden zag  de balie fouten binnen haar gelederen immers niet per se als reden tot ingrijpen. Disfunctionerende beroepsgenoten konden tot in lengte van jaren hun professie blijven uitoefenen.

3. Zo had ik eens een raadsman die zich niet realiseerde dat de Hoge Raad het in haar recente arrest had toegestaan elektronisch te appelleren. Dit bracht volgens het Openbaar Ministerie met zich mee dat zijn beroepschrift tardief aan het bureau van de
rechters-commissarissen was overlegd. Voor mij leidde dit tot schade, maar dat leek mijn raadsman weinig te interesseren. “Bijgaand treft u mijn declaratie aan”, schreef hij in het e-mailbericht waarin hij mijn klacht afwees.  De deken van de plaatselijke orde van advocaten weigerde zich van zijn ambtsgenoot te distantiëren en verwees mij per expresse naar een pro-Deoadvocaat. Het bleek een pyrrusoverwinning, want ten slotte werd de declaratie op nihil gesteld door de Geschillencommissie Advocatuur. Dat ik daar mijn heil zou moeten zoeken, had ik van tevoren niet kunnen bedenken.

Lastige woorden

ad-hocbeslissing * toernooi * allriskverzekering * soevereiniteit *apotheose *stante pede * biatlon * wiiën (op de Wii spelen) * cappuccino * debacle * decharge verlenen * langverbeide * mêlee * ongebreideld * opiniepeiler * pyjama * papaja-ijs * paparazzi * vacuüm * vernachelen * versjteren

 

0511 Dictee woensdag 11 feb 2015 (2): dictee Ditjes en datjes (24) √

Dictee - dictees [0511]

Ditjes en datjes (24)

A. Ik las na het verhaal over de 'a-snaar' in VD: 'C-klarinet'. Dat vond ik raar. Navraag bij de NTU leert me dat het zelfs fout is: we spellen c-sleutel, f-sleutel, g-sleutel, g-snaar (muziek). Wel: V-snaar, en T-sleutel (naar de vorm, geen muziekterm!). Gangbaar zijn overigens a-klarinet en besklarinet. Vanaf nu dus geen C-klarinet meer, maar c-klarinet (muziek).

B. Het normale meervoud van woorden op i is in het Nederlands als regel apostrof-s. Voorbeelden (ik beperk me even tot woorden op ri, anders wordt het te omvangrijk): arassari's (tropische vogel uit de familie van de toekans), awari's (buidelrat, gewone opossum), azmari's (Ethiopische griot), bistouri's (operatiemes), kukri's (wapen van de Gurkha's), pekari's (navelzwijn), sumotori's (sumoworstelaar), uchiki kuri's (feloranje, eetbare pompoen met tamelijk zoet vruchtvlees), waza-ari's (judo: score van een half punt), wibocri's (witteboordencriminelen), yakitori's (in de Japanse keuken: spiesje met (op houtskool) geroosterde stukjes kip) en Zanzibari's. Let echter heel goed op een categorie Franse, nog niet vernederlandste woorden, waarbij de apostrof er in het meervoud niet komt. Voorbeelden daarvan: amphigouri's 2020! (letterkunde: geschrift, met name gedicht, dat goed klinkt maar niets betekent), derniers cris (VD, nieuwste, laatste modesnufje) en enfants chéris (VD, lieveling). Wel vernederlandst (uit het frans) zijn o.a.: abri's (wachthuisje), potpourri's (medleys) en charivari's (herrie, ketelmuziek). Regels zijn er helaas niet voor, je moet het gewoon opzoeken in het woordenboek.

C. De NTU deelt mij mee, dat in het nieuwe GB twee meervoudsvormen komen van fait accompli, te weten faits accomplis (Frans, zie ook B hiervoor) en fait accompli's (vernederlandst). Er komt geen verkleinvorm, dus concludeer ik maar op mijn feitelijke (!) vraag, dat de verkleinwoorden fait(s) accomplietjes allebei goed zijn. 2020: zie blauw, vernederlandst, dus alleen fait accomplietjes.

D. Vraag aan de NTU: gêne en gênant, maar generen, dat is toch niet logisch, als je op de uitspraak let? Antwoord: 'gênant' wordt inderdaad met een sjwa uitgesproken, en ooit (!) zal het dakje op 'gênant' vast wel verdwijnen ...

F. De leer der verkortingen: Groot Dictee der Nederlandse Taal --- > Groot Dictee --- > Dictee. In lijn daarmee schrijf ik nu ook (de Haagse) Kamer met een hoofdletter (voorheen: Nederland 'kamer', België 'Kamer'). Ik beschouw het als verkorting van Eerste en/of Tweede Kamer. Bij het Juridisch Dictee in Amsterdam weer wat bijgeleerd: het is Staat der Nederlanden en als je in die context de verkorting wilt hebben, moet je dus ook 'Staat' schrijven.