Dictee – dictees [3545]
4e Johan Hendrik van Dale Dictee Sluis 2023
5
alinea’s met elk 10 invulwoorden [ondersteept!] voor
‘iedereen’ en
2 extra alinea’s met elk 10 invulwoorden [onderstreept!] voor de Specialisten – die schrijft iedereen ook op, maar die
worden alleen bij een ex aequo nagekeken en meegeteld!
Commentaar in blauw.
Respectvol communiceren (auteur: Rein Leentfaar)
1.
In de jongere jaren van schrijver dezes (:-) werden er nog berichten
op papier uitgewisseld – met de slakkenpost
[gewone
post], dus
niet via e-mailverkeer. Met veel egards [bewijzen
van achting] werd de aangesprokene, beter: aangeschrevene,
benaderd. Op de envelop werd ik als
wiskunde-ingenieur aangeduid met ‘De
Weledelgestrenge Heer
…’[Taaladvies, VD: w ... g ..., fout dus * zie onderaan alinea]. Bovenaan [begin
zin] de brief stond vaak als aanhef:
‘Benevole lector’,
goedgunstige lezer (afkorting: B.L.). Wat me ook wel als aanhef
boven de brief toegezonden werd, was: ‘Lectori
salutem’ (den
lezer heil – afkorting: L.S.). In academische, maar ook wel in
andere kringen, was de aanhef
vaak: ‘Amice’
(vriend). Een mannelijke scribent beëindigde zijn schrijfsel aan mij
vaak met de elliptische, onvolledige, slotzin:
‘Totus
tuus’,
geheel de uwe, geheel de jouwe (neutrale afkorting: t.t.). Aldus werd
er in die tijd respectvol gecommuniceerd.
* Bovenaan een brief staat wel: Weledelgestrenge heer,
2.
Jij …, je bent een vuile … (vul maar in). Anno nu (heden
ten dage) is er weinig
meer over van de sociale verbondenheid in de dorpsgemeenschappen. De
verharde
communicatie is mede het gevolg van het socialemediagebeuren
(hoezo sociaal?). Influencers
[invloed
via sociale media uitoefenen op doelgroep]
met soms miljoenen volgers bepalen de trend, verspreiden fakenieuws
[nepnieuws,
Engels: fake news]
en zetten groepen tegen elkaar op. Het is mooi meegenomen als
kunstmatige
intelligentie
(ki
–
ook: kunstmatige
inseminatie,
BE ook: kadastraal
inkomen)
oftewel artificial
intelligence
(AI
– Engels, uitspraak – eigenlijk – ee-aaj)
een beetje menselijk overkomt. Maar scheldwoorden (invectieven)
zijn aan de orde van de dag. We verwerpen die, maar ze staan wel in
de Dikke Van Dale.
Daarom zullen we er zonder verder waardeoordeel enige aandacht aan
besteden, dat kan bijna niet anders in een taalspel als dit, dat
bovenvermelde naam
al voor de vierde keer draagt ...
3.
Je bent een achterlijke gladiool, je bent een chagrijn
[sacherijn
heeft een andere uitspraak].
De scheldwoorden zijn soms taal- of volkgerelateerd. Denk aan
de Duitsers, die we hunnen [de Hunnen
bivakkeren in Mongolië!] noemen – en hun land Moffrika
– of aan de kaaskoppen (autochtone Nederlanders), ook
woorden als spanjool [Spanjaard]
en fransoos [Fransman] zijn
geliefd, net als een alibaba
(komt uit het Midden-Oosten of Noord-Afrika); denk ook aan een naffer
(jongere uit Noord-Afrika
of Marokko) en – excusez le mot – de
k-Marokkaan
(woord nooit uitspreken, maar je moet het hier wel kunnen schrijven …
vrouwelijk
geslachtsdeel).
4. Zij is een bitch, een secreet, een burgertrut en een kenau [manwijf, naar: Kenau Simonsdochter Hasselaar, beleg van Haarlem, 1572], een karonje (feeks). Hij is een dorknoper (saaie ambtenaar – naar: Dorknoper uit de Marten Toonderstrip Heer Bommel – en Tom Poes). En jij, jij bent een eppo (sufferd) en een arme tobias (sukkel, kluns). Met de godsdienst zal ik voorzichtig zijn, maar het volgende durf ik wel aan: een kattekliek (verbastering van katholiek – niet: kattenkliek!, ook wel: paap – vgl. papen en geuzen), een grefo (voor gereformeerde) en een sjacheraar (met bedrieglijke handel – eerst: sjacherjood, dat is geschrapt [wegens 2023 oorlog Israël-Hamas]). Het befgajes (de rechterlijke macht) wordt geacht elke Jack the Ripper (vrouwenbeul) te veroordelen.
5. Alleen nog over: die pillendraaier (apotheker) en die poepchinees zijn azijnzeikers (zuurpruimen)! Maar dan: genoeg daarover, basta! En verder met het mooie, het schone en het goede. Gebruik vleinamen als Ab en Eefje. Verhul moeilijke zaken met een eufemisme (door die meid ook wel mijdwoord genoemd – ook: hypocoristicon) zoals ‘inslapen’ voor ‘doodgaan’. Make love, not war. Zeg het met bloemen, geef een gaultheria [bergthee, wintergroene plant met rode bessen]! Wees lief, houd [gebiedende wijs, geen t – wel: houdt u zich … gewone zin] elkaar aan de etiquette. En wees ook een goede netizen (internetgebruiker met zijn nettiquette – vgl. citizen, ‘burger’, gebruiker van internet). Ten slotte [aan het eind; tenslotte = per slot van rekening, welbeschouwd, uiteindelijk, op de keper beschouwd]: niet schieten op de pianist, als je dit dictee te moeilijk vond!
De alinea’s 6 en 7 zijn een vrije fantasie voor de Specialisten. Iedereen schrijft mee, maar voor de anderen telt dit niet mee, alleen dient het voor hen bij een eventuele ex aequo als shoot-out.
6.
Tja, en dan heb ik nog een probleem. Onder de deelnemers vandaag zit
een deel van de zogenaamde
dicteenomadenpopulatie-elite,
en die verwacht van mij echt moeilijke woorden. Geen probleem, ik zal
u laten horen waar hun communicatie, hun gekout, zoal over gaat.
Sommigen praten graag over bloemetjes en bijtjes, denk aan: de
eschscholtzia
[goudpapaver
– naar: Johann Friedrich von Eschscholtz (1793–1831)],
de Passiflora caerulea
[wetenschappelijk
naam bij Linnaeus, de hoofdsoort of linneon met een hoofdletter, de
ondersoort of jordanon met een kleine letter],
de foks [fuchsia,
bellenplant]
en de aardbij [zandbij].
Anderen zijn gefixeerd op het dierenrijk, denk aan: een
lynx-margaykruising
[lynx
= los en margay = boomkat – zijn beide roofdieren],
een lijger
[kruising
mannetjesleeuw
en vrouwtjestijger(in)]
en een teeuw
[kruising
mannetjestijger
en vrouwtjesleeuw(in)],
en enkele Dougalls sternen
[ook:
sterns, andere uitspraak – vogel, zeezwaluw, in NL en BE als
dwaalgast].
Er zijn ook artsen bij; die filosoferen nog na over COVID-19
[de
ziekte]
en het coronavirus SARS-CoV-2
[het
virus].
De verdwaalde chemicus heeft het over de beilsteintest
[met
behulp van een gloeiende koperdraad halogenen in een organische
verbinding aantonen]
en de
fischer-tropschsynthese
[zekere
industriële productie van vloeibare en gasvormige koolwaterstoffen].
De theoloog zweert bij hexakosioihexekontahexafobie,
de angst voor het getal 666 van het Beest uit het boek Openbaring
(van Johannes) uit de Bijbel.
7.
De sociale wetenschappers praten vaak over de
lhbtqia+-gemeenschap
[lesbienne,
homo, biseksueel, transgender, queer, interseks, aseksueel en overige
(=
+)].
Taalkundigen blèten
[huilen]
vaak over het bahuvrihicompositum
[possessieve
samenstelling: (taalkunde)
samengesteld woord dat aangeeft dat iemand of iets datgene
bezit dat door de samenstelling wordt uitgedrukt (bv.
bleekgezicht,
dikhuid,
driehoek)]
en achter-pv’s
[persoonsvorm,
bv.
niet:
hij
staat … (voor-pv)
– maar hij … staat],
naast het kuutgebruik
[accent
aigu - ook accent aigu's, acutus].
Zelf discussieer ik graag over wiskundetermen als icosa-
en decaëder
[regelmatig
20-vlak resp.
niet-regelmatig 10-vlak],
en dat wiskunde lijden geeft: mathemata
pathemata
[wiskunde
geeft lijden].
De meteoroloog onder ons prefereert de thermometerschaal van Rankine
[net
zoals Celsius, Fahrenheit, Réaumur]
en het hellmanngetal
[koudegetal voor winters – symbool: H]
voor de koude van winters. Laten we er tot besluit nog een lekkere müller-thurgau
[ontwikkeld
in Duitsland door Dr. Müller,
die geboren werd in het Zwitserse kanton Thurgau]
op drinken of een nero
d'Avola
[rode
wijn – de
‘zwarte’
van
Avola,
een
plaats nabij Syracuse op het Italiaanse eiland Sicilië].
Proost!
