0832 Dictee maandag 14 dec 2015 (1): dictee Groot Dictee Heeze 2015 √

Dictee - dictees [0832]

Heezer dictee der Nederlandse taal 2015 (auteur: Hans de Witte) 

Kunstige landing van een luchtkastelenarchitecte

De dochter 
1. Het even verwende als verwaande rijkeluismeisje leefde in een zelfgecreëerd paradijs alwaar zij verreikende ideeën koesterde over wereldverrijkende activiteiten harerzijds.

2. Het recentste gedachtespinsel van de luchtkastelenarchitecte was koningspinguïns redden.

3. Gedecideerd besloot zij op zeereis te gaan om de niet-vliegende zeevogels, die op de randen van het Antarctisch vasteland de door de klimaatcatastrofe afkalvende gletsjers en ijsschotsen bevolken en die zo ijselijk veel op obers van eertijds gelijken, voor uitsterven te behoeden. 

De vader 
4. Maar omdat tussen droom en daad wetten in de weg staan en praktische bezwaren, met name zoiets triviaals als de vereiste financiën, waartoe haar jongedamestraktement ten enenmale ontoereikend was, moest zij onvermijdelijk bij haar vader te biecht.

5. Papa twijfelde noch weifelde ditmaal: "Ben je belatafeld!" In eloquente razernij gooit hij fiolen van toorn over haar uit.

6. Van vreedzame co-existentie of hun normale tête-à-têteverhouding was geen sprake meer.

7. Haar "Papa, je neemt me niet au sérieux" stond diametraal tegenover zijn perceptie dat zijn prinsesje behept was met ongebreidelde puberfantasieën.

8. "Je bent drieëntwintig," fulmineerde hij, "laat puberteit in een gepavoiseerde mestschuit richting Zuidpool varen en word als de wiedeweerga waanideeëloos volwassen." 

De moeder 
9. Mama's interventie stichtte pais en vree in een Dafne Schippersachtig tempo [beter: dafneschippersachtig - betreft niet de echte]. (vgl. wim-t-schippersgehalte)

10. Zij attendeerde op het evenement Kunstsmullen in hun woonplaats Heeze, waarvoor rondleiders werden gerekruteerd om explicatie te geven bij de kunstwerken.

11. Zo maakte de would-bewereldverbeteraarster kennis met een caleidoscoop aan mensen.

12. Onder hen bevonden zich een douairière met een chihuahua, een in Armani gestoken chiquer dan chic manspersoon met een
sint-bernardshond, getatoeëerde macho's met dreumesen in buggy's et cetera, maar toch vooral veel aardige mensen.

13. Zij selfieden zich tijdens hun wandeling rond Kasteel Heeze bij de kunstwerken, om vervolgens neer te strijken in een tapperij, waar zij zich laafden aan een espresso, cappuccino of latte macchiato, terwijl zij hun selfie appten en daarover acuut werden terugge-e-maild.
 

0831 Dictee zondag 13 dec 2015 (1): dictee Groot Dictee Enkhuizen 2015 √

Dictee - dictees [0831]

Groot Dictee Enkhuizen 2015

Het Groots Westfries (West-Fries) Dictee (auteur Gerard Wortel, titel niet op te schrijven,)

1. West-Friesland wordt onmiskenbaar geassocieerd met pittoreske VOC-steden als Hoorn en Enkhuizen en met opzichzelfstaande idyllische lintdorpen, waar agrarische bedrijven hoofdzakelijk wittekool [GB, VD - GB ook wel los] verbouwen, een koolsoort die ten enenmale goed gedijt in een areaal zonder knolvoet, vettekous [niet in wdb., dauwnetel wel], dovenetel en abc-kruid [niet in wdb., ook: parakers, huzarenknoop of champagneblad].

2. Door hun florissante ligging aan het Markermeer en het IJsselmeer ontkomen de West-Friese steden bij tijd en wijle niet aan een invasie van pieremachochels en haringvletten, die zonder enig malheur door gelouterde zeebonken en pikbroeken naar de steiger worden geloodst, waar de varensgasten zich vervolgens pro Deo bezighouden met het breeuwen oftewel kalfaten van de schepen.

3. Hun – met name vrouwelijke – eega's paraderen op doordeweekse avonden zonder enige gêne in hun saffraangele outfit met zonnebril en beatrixkapsel en in veel te nauwe corseletten over de kasseien langs de beschoeiing, terwijl ze als een soort B-actrices in een engelenkoor zongen: "Een pikketanissie gaat er altijd in."

4. Het allesoverheersende gebeier van het carillon overstemt met zijn onverflauwde melodieën het larmoyante gezang van de pseudozangeressen, die dientengevolge onverwijld de [hoort niet bij eigennaam] Drommedaris [eigennaam: met mm!] inschieten om
een-op-een verhaal te halen bij de beiaardier.

5. Dit rechttoe-rechtaangedrag [zeker ook goed, verdient zelfs de voorkeur: rechttoe rechtaan gedrag – GB noemt zoiets een 'verbinding'] manifesteert zich ook tijdens luilak, een feest met de naam van een baliekluiver of dagdief, waarbij de rijzige jeugd met veel bombarie en op niet-aflatende wijze op schelklinkende potten en pannen slaat en zo de nietsvermoedende slapers uit hun remslaap sleurt.

6. Deze oud-Hollandse traditie is karakteristiek voor de nijvere
West-Fries, die geen langslaper duldt, geen dilettant, praalhans of windbuil accepteert, maar die wel de tijd neemt om vanuit zijn maritieme verleden te participeren aan [in] dit Groots Westfries Dictee [eigenlijk ook West-Fries, maar goed gerekend omdat het dictee zo was aangekondigd en aldus als eigennaam kan worden opgevat], dat hij met veel hoerageroep naar alle waarschijnlijkheid als een [fout: is een predicatief bnw.!] appeltje-eitje zal ervaren, waarmee hij de taalfetisjist ontrieft.
 

0830 Dictee zaterdag 12 dec 2015 (2): dictee Zevenendertig negens √

Dictee - dictees [0830]

Zevenendertig negens

U had van mij nog tegoed de rekenpuzzel. De opgave luidde: is een getal van 37 9's deelbaar door 37? En een getal van 38 9's? En 39?

Essentieel bij dit soort puzzels is, dat je niet gaat navelstaren of neuspeuteren: doe iets. Pak pen en papier, rekenmachine en ga aan de gang …

1. Je zou een rol behangselpapier kunnen nemen en daadwerkelijk aan een staartdeling beginnen. Kan, maar dat zou ik niet doen …

2. Delen heeft met de tafels van vermenigvuldiging te maken. De tafel van 37 luidt: 1 x 37 = 37, 2 x 37 = 74 en 3 x 37 = 111. Aha, als dat weer keer 9 doet, kom je op 999 (drie negens). Houd dat voorlopig maar even in de gaten.

3. Je zou ook met de rekenmachine aan de slag kunnen. Een getal van 37 cijfers past daar niet in, daarom heb ik het getal ook zo groot gemaakt. Maar begin eens heel voorzichtig: 9 gedeeld door 37 is 0, rest 9, 99 gedeeld door 37 = 2 rest 25 en 999 gedeeld door 37 = 27: aha, die deling gaat op! Zie ook punt 1. Voorlopige conclusie: 999 = 9 x 111 = 9 x 3 x 37 = 27 x 37.

4. Toch is die staartdeling nog zo gek niet: begin met een klein stukje: eerst 0 x 37 = 0, van 9 aftrekken geeft 9, 9 bijhalen geeft 99, eraf 2 x 37 = 74, rest 25, 9 bijhalen geeft 259 en waarachtig: 259 : 37 = 7, dus na dat stuk komen we op nul uit. En dat gaat zo verder: 999 999 999 999 etc. gedeeld door 37 geeft aldus 027 027 027 027 etc.

De conclusie is dus, dat als je een 3-voud aan negens hebt, dat de deling dan opgaat en je rest 0 overhoudt.

5. Een getal van 39 negens is dus deelbaar door 37.

6. Nu 37 negens. Dat is een getal van 36 negens x 10 en aan het eind nog een 9. Die 36 (3-voud) negens zijn deelbaar door 37 en als je dat x 10 doet, verandert dat natuurlijk niet. Het enige dat overblijft is de achterste 9: dat is de rest bij de deling. Het gehele getal is dus niet deelbaar door 37!

7. Nu 38 negens. Dat is een getal van 36 (3-voud) negens x 100 en dan nog gevolgd door 99. Die 36 negens zijn deelbaar door 37, dat blijft zo als je dat getal x 100 doet. Als rest blijft over die 99, 2 x 37 = 74 eraf en je houdt 25 als eindrest over.

8. En hoe zit het nu met een getal van 1.234.567.890.987.654.321 (1 triljoen tweehonderdvierendertigduizend vijfhonderdzevenenzestig biljoen achthonderdnegentigduizend negenhonderdzevenentachtig miljoen zeshonderdvierenvijftigduizend driehonderdeenentwintig) negens? Wel, de som van de cijfers van dat getal is 90 (tel maar na), dat is een 3-voud en het betreffende getal is dus ook deelbaar door 37. Die staartdeling kost vele rollen behangselpapier en vele jaren!

9. Een eervolle vermelding voor Edward Vanhove, die de puzzel feilloos oploste!

10. En dan nu toch maar weer overschakelen naar taal en spelling!
 
 

0829 Dictee zaterdag 12 dec 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (78) - Amsterdam √

Dictee - dictees [0829]

Ditjes en datjes (78) 

A. In het UvA-HvA-dictee kwam voor 'aloë vera': is dat correct? De wetenschappelijke naam van planten heeft volgens het systeem van Linnaeus (het linneaanse systeem) altijd 2 componenten: het eerste deel (linneon of grote soort, mét hoofdletter, gebruikelijker: geslachtsnaam) en jordanon (of ondersoort met kleine letter, gebruikelijker: soortnaam). In VD honderden voorbeelden zoals (willekeurig) het blauw glidkruid (de huis-tuin-en-keukennaam) dat volgens de wetenschap Scutellaria galericulata heet, en het maarts of welriekend viooltje, dat officieel Viola odorata heet. Nu is het wel het een of het ander: normaal schrijven we plantennamen met een kleine letter, maar als je voor de wetenschappelijke naam kiest, moet je dat ook goed doen! Op het gebied van de aloë (aloë's, aloëetje) vertelt VD ons het volgende: nergens komt zoiets als 'aloë vera' voor (wel andere Latijnse namen als de echte lavendel (Lavandula vera) en de pistacheboom (Pistacia vera). Het kan dus geen
huis-tuin-en-keukennaam zijn, nee het is echt in het Latijn: Aloe vera. Wikipedia bevestigt dit. Bij mijn eerste correctie van Amsterdam had ik wel 'Aloë vera' en dat is dus écht fout. Overigens: zou je die plant 'Aloe vera' wellicht toch niet mogen vernederlandsen tot 'aloë vera' - OK? Wikipedia en mijn tuincentrum sluiten dat in ieder geval niet helemaal uit …

B. Ook Amsterdam: waarom moet er in 'culinair-fetisjistische clownerieën' een koppelteken? Wel in populairwetenschappelijk is populair een toevoeging aan wetenschappelijk, daarom geen koppelteken, en niet: populair-wetenschappelijk: het zijn geen verwisselbare begrippen, want wetenschappelijk-populair kan hier niet. In het geval van culinair en fetisjistisch bijten de begrippen elkaar, ze staan los van elkaar en zijn verwisselbaar, dus culinair-fetisjistisch(e); immers fetisjistisch-culinair(e) zou ook gekund hebben. Dat alles nog los van het feit dat grammaticaal 'culinair fetisjistische clownerieën' m.i. 'culinaire' zou moeten zijn, vanwege het ontbreken van elke band tussen de twee bnw. zodat culinair dan niet zou slaan op fetisjistische, maar op clownerieën. Misschien ook nog wel een komma dan!

C. En waarom zou ik in multiple-sclerosepatiënten een koppelteken gezet hebben? De vraag is of dit een Nederlandse en/of Engelse drieledige samenstelling is. In dat geval geen koppelteken, anders wel. Sinds Taaladvies mij bevestigd heeft dat shish-kebabtent met een koppelteken moet (geen echt Turks, maar toch maar als zodanig te beschouwen …) zet ik in dit soort gevallen vaker wel dan niet een streepje. Nu is multiple = multipel wel een ingeburgerd woord (vergelijk ook in het Engels (!) multiple choice en multiplechoicetest), net als sclerose, maar multiple sclerose zou ik toch als quasi-Latijn willen betitelen. Vandaar het streepje. Maar ook hier is wellicht enige discussie mogelijk, hoewel de anorexia-nervosapatiënte mij weer behoorlijk sterkt in mijn mening …

D. Het hele verhaal ga ik niet doen. Via via begreep ik wel dat ze in Amsterdam behoorlijk boos op me zijn en dat ik daar ammenooitniet meer mag meedoen aan het dictee. Nou, die boosheid is dan wederzijds: door me ongevraagd (delen van) het dictee toe te sturen, werd mij abrupt de mogelijkheid ontnomen om zelf mee te doen. Wakker lig ik er niet van: er zijn nog zoveel andere (en wel – qua spelling – correcte) dictees, moet je maar denken …

 

0828 Dictee donderdag 10 dec 2015 (6): dictee Column Medische termen (2, vervolg, slot) √

Dictee - dictees [0828]

Column Medische termen (2, vervolg, slot)

1. Ik besluit bij dezen om de lijst wel verder te doen, maar alleen de termen, die heel dicht bij de woordenboeken liggen en zonder veel uitleg (zie internet): 1) co-enzym, 2) cosmeticum, 3) creatinefosfokinase(n) - zekere enzymen, zie 'CPK' in VD), 4) creutzfeldt-jakobsyndroom, 5) cysteus (met cystevorming), 6)
darm-blaasbreuk, 7) di-encefaal (vgl. diëncefalon, VD), 8) debridement (verwijderen van weefsel), 9) disacharidetolerantietest, 10) disjunctiefractuur, 11) dislokeren (VD: verrekken, verzwikken), 12) distensie, 13) dosisaerosol, 14) eczemateus (VD), 15) epidermale groeifactor (los, VD!), 16) epididymectomie (raad maar), 17) evidencebased, 18) extrapiramidaal, 19) extra-uterien (VD), 20) Fallopii salpinx (VD: fallopische buis, baarmoedertrompet), 21) faryngectomie (verwijderen; farynx = keelholte), 22) faryngorinoscopie, 23) fecaaloccultbloedtest, 24) fecesonderzoek en 25) feomelanine.

2. Verder: 26) fluoro-uracil, 27) foetopelvien, 28) fosfodi-esterase, 29) frenicoliënaal, 30) frenulectomie, 31) gere-includeerd, 32) hemorragie (VD), 33) hemorroïden, 34) heup-lendenspier, 35) hyalien (helder, glasachtig – van kraakbeen), 36) hyperurikemie, 37) hypoglykemie [GB ook: c], 38) ileocecaal, 39) iliitis, 40) intralaesiaal, 41) intrapontien, 42) jiroveci (een zeker gist), 43) justitieel-medisch, 44) karyotypering, 45) katabolicum, 46) katheterablatie, 47) kin-tongbeenspier, 48) kippeneiwitallergie, 49) klebsiella(bacterie) en 50) klonisch (klonische kramp = met kort opeenvolgende samentrekkingen)

3. Vervolgens: 51) kompres, 52) korsakovsyndroom, 53) kwasjiorkor (ook j --- > h: aandoening kinderen: eiwitgebrek), 54) labyrintectomie, 55) lagerugpijn, 56) legionellose, 57) lendenspier, 58) leucoderma, 59) lokalisatiegebonden, 60) maag-darm-leverarts (mdl-arts), 61) mee-eter, 62) meningeaal, 63) methotrexaat, 64) mohschirurgie (vergelijk mohsschaal = schaal van Mohs), 65) monoklonaal (gemaakt van eenzelfde kloon), 66) mucopolysacharide, 67) mukeus, 68) multipelepersoonlijkheidsstoornis (MPS, meervoudigepersoonlijkheidsstoornis), 69) murien, 70) myoclonus, 71) myo-epithelioom, 72) myxoedemateus, 73) nevoïde, 74)
obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (los) en75) oesofaguscarcinoom.

4. Ook nog: 76) oftalmicum, 77) ondersteluchtweginfectie, 78) pediculose, 79) pericranitis, 80) petechiën, 81) piramidebaanlaesie, 82) poliepose, 83) polstendosynoviitis, 84) postcoitumtest, 85) precancereus, 86) pre-eclampsie, 87) prepatellaris, 88) preputiaal, 89) profylactium, 90) prognosticeren, 91) rabdomyosarcoom, 92) ragade, 93) re-insertie, 94) resusantagonisme, 95) reumatoïde, 96) ribbenkast, 97) rinoplastiek, 98) sacro-iliitis, 99) septikemie en 100)
sfeno-etmoïdaal.

5. Ten slotte: 101) sfincterdyssynergie, 102) spier-peesovergang, 103) squameuzecelcarcinoom, 104) streptokokkemie, 105) syncytieel, 106) tandeloos, 107) trombarteriitis, 108) trombolyticum, 109) tumoraffien, 110) twee-eiig, 111) urethritis, 112) varikeus, 113) vesico-ureteraal, 114) viskeus (viscositeit), 115) westnijlvirusinfectie, 116) wiggenbeen en als laatste (117) zuur-base-evenwicht. 

6. Succes ermee!

0827 Dictee donderdag 10 dec 2015 (5): dictee Groot Dictee Rijssen-Holten 2015 √

Dictee - dictees [0827]

Groot Dictee Rijssen-Holten 2015

Moedermaffia (auteur: Margreet Koster)

1. Waar vroeger de klas gezamenlijk “Hatsiekiedee!” riep bij binnenkomst van de jarige met een plateau saucijzenbroodjes, ligt de lat voor schooltraktaties tegenwoordig aanzienlijk hoger. Want het moet gezond, macrobiotisch verantwoord en ook nog eens betaalbaar zijn. Met een eenvoudig fluorescerend komkommertreintje of versierde rock-‘n-rollachtige rijstwafel kom je er niet. Het is bovendien geen peulenschil om de bemoeizucht van betweterige, overbezorgde doelgroepen te pareren. Hoe mooi die verrukkelijke kinderbowl van fairtradeproducten er ook uitziet.

2. Menig schoolhoofd heeft – al vousvoyerend – amechtige pogingen gedaan de traktatiegolf te standaardiseren. Ondanks het daarop volgende gillendekeukenmeidenvertoon vergt de zoektocht in het glutenvrije schap weliswaar enig fingerspitzengefühl. Want om je niet te brouilleren met gestreste kinderen met hyperesthesie of allergieën moet ieder ingrediënt gecheckt worden op glucosestroop of maltodextrine. Een chic pasteitje kippenragout, toch een hype in de jaren 80 (tachtig), doet de jeugdige adolescenten van tegenwoordig steil achteroverslaan. En natuurlijk moet de smaak wel voldoende umami bevatten, om geen flashmob van notoire boeroepers te veroorzaken. Je zou er het heen-en-weer van krijgen in je hoogglanskeuken. 

3. De gemiddelde ouder wordt bijkans horendol [hoorndol] van het uitentreuren destilleren uit alle goedbedoelde adviezen die in groten getale op hem of haar afkomen. Hij of zij wil immers nooit ofte nimmer terechtkomen in het vizier van de zogeheten ‘moedermaffia’: een gremium van beoordelaarsters dat het, niettegenstaande de participatiemaatschappij, zo uitstekend weet.

4. Maar hoeveel trubbels bezorgen hennepzaad, tarwegras en
Zuid-Amerikaanse açaibessen de doorsnee geëquipeerde plusmama die 's avonds in haar onesie nog een flinke medoc drinkt op de goede afloop? Dergelijke abominabele hoofdbrekens bezorgen haar en haar jeremiërende eega nu niet bepaald het zwitserlevengevoel. Het geheel dreigt cabareteske vormen aan te nemen.

5. Misschien is een knäckebrödje met hüttenkäse voorzien van een asymmetrisch gesneden partje mandarijn en een virtuoos toefje alfalfa, de ideale en verantwoorde traktatie. Maar dit goedje werkt speekselbevorderend en chlorofyl geeft de blaadjes een ongelofelijk groen kleurtje, doch werkt laxerend en desodoriserend, zo lazen we onlangs in De Telegraaf. Is het apekool? Vind nog maar eens je weg in dit rariteitenkabinet van mogelijkheden.

6. De éminence(s) grises onder ons zouden zeggen: “Een sinaasappel is ook lekker.”
 

0826 Dictee donderdag 10 dec 2015 (4): dictee Rijssen-Holten Jeugd 2015 √

Dictee - dictees [0826]

Jeugddictee Rijssen-Holten 2015

Digibeten (auteur: Margreet Koster)

1. Tegenwoordig kunnen we geen dag meer zonder internet, social media en andere digitale zaken. En sms’te je vroeger gewoon wat je wilde zeggen, tegenwoordig storten pubers een verzameling ondefinieerbare afkortingen uit over hun ouders, die zij smalend als digibeten omschrijven.

2. Ook de ‘verengelsing’ oftewel het ‘Dunglish’ speelt ons parten. Heb je jouw vader weleens horen roepen dat je niet mag tweeten als er visite is? En dan je moeder. Ze is bepaald geen sufferd en appt en snapchat er flink op los. Dat is best handig, wanneer de conciërge bedenkelijk vraagt of je ouders akkoord gaan met de video-opname van jullie nieuwste vlog.

3. In al je bescheidenheid zit je, net als je vrienden, gewoon in de puberteit en daarvoor moet je je smartphone veelvuldig gebruiken. Maar het blijft lastig om een duckfaceselfie te maken terwijl je bij de frietchinees zit te wachten.

4. Ook die aanvankelijk charmante rechercheur kon jouw belgedrag in de stationshal niet echt waarderen en leidde je naar de vooroorlogse verhoorkamer. De man noteerde motorisch jouw gegevens terwijl je gedwee je excuses aanbood. Bij het schijnsel van het stoffige waxinelichtje hoopte je vurig dat je bagage intact bleef.

5. Je had immers zo-even nog snel een flesje oldskool eau de cologne ingepakt voor je oma. Die beloning heeft ze zeker verdiend. Want sinds afgelopen zaterdag kan jouw grootmoeder – dankzij je nerdy neefje – skypen met de hele wereld.

6. Dat cadeautje levert je ongetwijfeld een heerlijk bord hachee of goulash op, zoals alleen zij dat kan bereiden, met courgette en paté. En daarvoor heeft ze geen 24Kitchen of Facebook nodig.