Dictee - dictees [1509]
Dictee 765 (DCCLXV) Dictee Specialisten
(16-06-2014)
1.
Het eind komt in zicht: Deus: God, Deus absconditus: de verborgen God, God als
onkenbaar voor de mens, Deus avertat: God beware (bewaar)
(me) (godbewaarme), deus ex machina (uit de lucht vallende oplosser van problemen, bijv. in
een toneelspel), Deus meliora det: God betere het (God betert! – godbetert), Deus omen avertat: God
verhoede dat, het Deutschlandlied is het Duitse volkslied, developpé:
basisbeweging bij ballet en dans, de verbo ad verbum: woord voor woord,
woordelijk, ad verbum, de visu: met eigen ogen, als ooggetuige, DeVlag (opzoekitem – Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap – SS ),
dewarvat (vacuümvat), deweysysteem: decimale
classificatie in de bibliografie, dextromanie: rechtshandigheid,
devitrificatie: ontglazing, device: apparaat, hardware, een Deventenaar
met deventerkoek [ook: Deventer koek],
deux-chevauxtje: lelijk eendje, deuxième bureau (maîtresse)
en Deuxième Bureau (Parijs, Franse militaire
inlichtingendienst), deutzia (bruidsbloem)
en detentie (hechtenis).
2.
Ik zit nu al zo lang te wachten. Op motorrijtuigen betekent CH Confoederatio Helvetica. Een blaka
is een blakaman [zwart of negroïde]. Hij gaf
een blanco-endossement [met alleen handtekening
erop] af. Hij legde de blank-om-een aan [dominosteen].
Blanquette is ragout op basis van gekookt wit
vlees (geen witvis!). Een kalfsblanquette is
een blanquette de veau. Wat voorkomt de Blasiuszegen [een
keelaandoening, 3 februari]? Hij is van het Blauwe Kruis [geheelonthouder]. Wat gebeurde er in het sprookje
van Blauwbaard [bracht zijn 7 vrouwen om – dat is
een sprookje van Blauwbaard: er is niets van waar – een blauwbaard is een
vrouwenbeul]? De lucht begint te blauwen en de boer te blouwen [met armen slaan, boerenvuur maken]. Een savante
is een blauwkous [geleerd, minachting
huishoudelijke zaken]. Hoe spreek je 'bluefort' [bloe-foor – variëteit van de Franse kaas roquefort]
uit? Jullie zouden toch vooruitbetalen? Ik heb mijn tanden laten bleachen [bleken, wit maken]. In het zeewezen is een hel,
een duister hol, een blekhol (vergelijk: black
hole) voor in een schip. Single malt [onvermengde,
van gerstemout gestookte whisky] is het andere uiterste van blended (Schotse – een mix) whisky. Blendwerk der Hölle:
een helse zinsbegoocheling. Het poetsmiddel 'blenko' komt van 'blanco'.
3. Ga maar zolang in de wachtkamer zitten.
Een blessing in disguise is een meevaller die aanvankelijk een tegenvaller
leek. Bleu chaud is rauw en lauw, bleu froid is rauw en koud [van vlees]. Een happy ending story is een blijeindend verhaal. Niets is hier blijvend.
Blinde maupie [eerst zien, dan geloven], dat
geloof je toch zeker zelf niet? Een blindaas is eigenlijk een blinde daas [steekvlieg]. Het caecum
is de blindedarm. De blind holes zijn het
lastigst [golf: green vanaf de afslag niet te zien].
Een blizzard is een hevige winterstorm. Wie is het bloodst (lafst) van die drie? Wie zijn de huidige prinsen
van den bloede? Bloed laten is aderlaten: denk ook aan bloedlating. Kijk, een
bloedblein [blaar] op mijn hand. Het werd
een bloedeloze nul-nul (in cijfers: 0-0). Zou hij die
bloedhete (bloedgeile) griet wel aankunnen?
Een bloedmobieltje wordt van coltan (columbiet en
tantaliet – zaken voor oorlogsmateriaal – met de opbrengsten ervan worden
oorlogen gefinancierd) gemaakt. De bloeimaand [Franse
Republiek] is floréal.
4.
Hij heeft bloedontlasting (teerfeces).
Sepsis, septikemie [bloedvergiftiging] kan
dodelijk zijn. Consanguiniteit is een kwestie
van consanguien (! –
gwie, niet guu-wie) zijn. Zou dat schip een lading buskruit in hebben?
Is pleegzuster bloedwijn een merknaam? Nee. We
gaan de bloemetjes buitenzetten. Wat is het 'uurwerk van Flora'? Ze was gekleed
[zonderling dus] als Tante Bloemkool . De
mouwen bloesden als een bloes of blouse [uitspraak!].
Ik zit helemaal in de blogsfeer. Het hele linkse
blok stemde en bloc tegen. Een blokart is een zeilwagen op 3 wielen.
Nooit meer vergeten: aa-lava is bloklava (en een
a-b-kind is …). Blokzandsteen is quaderzandsteen. Er zijn meer hondjes
die Blom [Mops, Fikkie] heten. Een blonde
d'Aquitaine is een blond vleesrund. 's Zomers is blootliggen voor gevaar [dat is figuurlijk] niet erg. Ze zullen blootstaan
aan kritiek. Een bloque is een biljartstoot [fors,
rechtuit]. Een blouson noir is een nozem.
5.
De bluegrass [countrymuziek] komt uit
Kentucky. Helmut Kohl beloofde blühende Landschaften [1990,
aan de inwoners van de DDR – Deutsche Demokratische Republik]. Blush [NL: ah, BE: uh] is rouge.
Verklaar: Blut und Boden [bloed en grond – leus van
de nationaalsocialistische binnenlandse propaganda en grondpolitiek] en
Blut und Eisen [bloed en ijzer, Bismarck 1862,
beginsel van machtspolitiek]. Op verzoek van L.L. te L.: welke woorden
hebben 'ée' aan het eind? Nu kan je in VD
niet op accenten zoeken, dus moet dat op '*ee'. Aan lemma's levert dat (situatie 2014) 530 [2019:
873] treffers op, binnen artikelen nog eens 1705 [2019: 1755] (daar begin ik dus niet
aan!). De oogst (toch maar, beperkt):
à main armée: gewapenderhand, à portée: binnen zijn (het)
bereik, appellation contrôlée: gecontroleerde, erkende herkomstbenaming van
wijn ([afko:] A.C.), à tête reposée: bedaard, rustig (over iets nadenken, overleggen), arrière-pensée: (verzwegen) bijgedachte, voorbehoud, bombe (glacée): (bij
banketbakkers) een ijsgerecht in twee kleuren.
6. Verder: chambre séparée: ruimte waar men
met een eigen gezelschap afgezonderd kan vergaderen, chose jugée: afgedane zaak
(= judicata res), crème brûlée [nagerecht], crème fouettée [slagroom], fricassee [gerecht
van fijngehakt vlees met pikante saus], Grande Armée (het Grote Leger – van Napoleon), haute volée: de
voorname, de hoge kringen, jeunesse dorée: jongeren uit de aanzienlijke en
rijke standen, die de toon aangeven in mode en vermaak, joyeuse entrée:
feestelijke inkomst, kindermatinee, lychee: altijdgroene boom, marquee: over
een beeldscherm lopende mededeling, marque: gedenkteken, marqué: toneelspeler
met verradersrol, onvree [onvrede], panacee [wondermiddel], par renommée: volgens het gerucht [bij geruchte], partie carrée: gezelschap van vier
personen in twee paren – twee dames en twee heren, pièce montée: bruidstaart, renommee:
goede naam, gunstige reputatie, Vendée(s) [Frans departement] en mêlee: krijgsgewoel [ook: voetbal].
7.
Verder: porte-brisée: dubbele, openslaande deur of schuifdeuren tussen twee
vertrekken, relâche forcée: gedwongen oponthoud, [afko:]
m.n. van schepen met averij, rime batelée: rijm bestaande uit klankovereenkomst
tussen het slotwoord van een versregel en een of meer (delen
van) woorden in de volgende regel, soiree [NL],
soirée musicale, soirée dansante, tenue de soirée of toilette de soirée (avondkleding, tegenover tenue de ville – stadskleding,
wandelkostuum), toile cirée: wasdoek, vie manquée: leven waarin men zijn
roeping of talent niet heeft kunnen realiseren en vole annoncée: in het
omberspel al de trekken halen wanneer dit tevoren aangekondigd is. En tja, waar
het om ging, is er niet uitgekomen: waarom een vrouwelijke attachee en
prostituee (naast attaché en prostitué),
maar wel dégénérée en déléguée (naast dégénéré en
délégué)?
8.
Wel, het antwoord staat in GB op p. 21 [2019: 34]
bovenaan [2019: onderaan]. Dat komt omdat de
laatste 2 vormen nog als specifiek uitheems (Frans)
ervaren worden. Volgens mij zijn dat in onze woordenboeken wel de enige twee.
Ik ga daarvoor echter die 1705 [2019: 1755] treffers
niet te lijf … [wel: crème brûlée en soirée
dansante ...]. Helaba, zijn jullie er
nog? Een sitatoenga is een waterkoedoe, een vrij grote moerasantilope. BMX'en betreffen de bicycle
motocross [X, crossfiets]. Een BM-jacht
(BM'er) heet zo naar het Bergumer Meer. Een
boanerges blinkt uit in vurige geloofsijver. De BO
is de bodyodour,
de lichaamsgeur. Hij is zo rijk als Boaz en Croesus samen. Waarom worden
Duitsers voor boches uitgescholden? Geen idee. Bocheljoenen zijn kratesen [gebochelde, misvormd mens]. Zou ze haar schort
voorhebben? Hij zal toch wel het beste met ons voorhebben? Ik zie een bodhisattva [stelt boeddhaschap uit om anderen
te helpen] niet op een bodhrán [bau-rahn – Ierse handtrommel, folkmuziek] spelen.
Ze moet niks van die boeddhisterij [minachtend voor
boeddhisme] hebben.
9.
Boeën is boe roepen. De Groningse boeghies
is een gerookt runderboegstuk. Er kwam een kanjer van een Boeginees vaartuig
voorbij. Het (boeg)sprietlopen is een
volksspel [over een horizontale gladde mast].
In het Gulden Boek [naamboek met vorstelijke en
hooggeplaatste personen als bezoeker] van Amersfoort staan heel wat
namen. Daar kun je wel een boekje over opendoen. Kwarto en octavo zijn
boekformaten. Hij maakt zijn beroep van boekenschrijven. Boemboe(boemboe) zijn specerijen gebruikt in de
Indonesische keuken. Vertel meer over de Boeren in Zuid-Afrika (en hun boerengeneraal). Ze
spreken daar geen Stadfries, maar Boerenfries. De Boerenkrijg moet je in
Vlaanderen en Wallonië situeren, de Boerenoorlog óf in Zuid-Afrika óf in Zuid-
en Midden-Duitsland. Ze dronken boerenmelk en -meisjes.
Wat is het boerhaavesyndroom [slokdarmbreuk door
braken] precies? Boetplegende nonnen zijn te omschrijven als boete
doend.
10. Wat zit er zoal in boeuf bourguignon [in blokjes gesneden rundvlees met ui en champignons,
gestoofd in rode wijn en bouillon]? Daar zal Jan Boezeroen [arbeider, gewone man] een boodschap aan hebben.
Wat ben je toch een bofkont! Al mijn buren hebben ook bogaarden [boomgaard, bogerd]. Een bo-gesprek
of collect call slaat op 'betaling opgeroepene'. Ze leefden in bohème [met de ongeregelde levenswijze en de kring van zo
levende artiesten, m.n. in grote kunstcentra]. De bohemer [zigeuner] en de bohemienne (met boholook – artieste met ongebonden, vrij, zorgeloos
bestaan) konden het goed vinden. Een boilie [bohj-lie]
is een aasbolletje voor sportvissers. Die bojaar [adellijk
grootgrondbezitter in het oude Rusland en de andere Slavische landen] frequenteerde
boîtes de nuit [nachtclub].
Bij het bokjespringen moet er iemand bokstaan (bokjestaan).
Je zal maar met zo'n bokito [NL: scheldwoord:
benaming voor een zwaarbehaarde man, een vandaal of relschopper] getrouwd
zijn. Hij is bokke- (net als ape- en pauwetrots)
of botergeil. Kun je met een bokspoot [bokkenpoot,
letterlijk, maar ook: sater, duivel, boksvoet] boksen? Nee, dus. Een (rare)
bokkenees (bokkinees) is een ruwe of
wonderlijke kerel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten