2766 Dictee vrijdag 17-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (607) √

Dictee – dictees [2766]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 250, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (607)

De computer

1. Gezocht op '*computer*'. Een provider biedt computerdiensten aan. Een aanraakscherm is een touchscreen. De wijze van aanslaan van een toetsenbord (keyboard) is het toucher. De accesstime is de toegangstijd tot het geheugen. Een acroniem is een afkorting of letterreeks ter vervanging van een veelgebruikte verbinding, zoals asap [aa-sahp] voor 'as soon as possible' en cu [sie-joe] voor 'see you'. De alfa-informatica staat voor computerlinguïstiek. De alfaversie van een programma gaat aan de bètaversie vooraf. Alice in computerland is een variatie op Alice in Wonderland. Alfanumeriek wordt afgekort tot A/N [aa-èhn]. Een applet [app] is een klein programmaatje en kan worden gedownload. In een arcadehal [speelhal] vind je ook computergames.

2. Een array is voor de computer wat een matrix is in de wiskunde. De ASCII is de American Standard Code for Information Interchange, een internationaal geaccepteerde digitale codetabel van [cijfers:] 128 (standaard) of 256 (uitgebreid) verschillende tekens (letters, cijfers, leestekens en computersymbolen). Een byte wordt aangeduid met B, een kilobyte met kB, als het 1000 bytes betreft en KB, als het 1024 bytes betreft, zoals bij computers gebruikelijk (tegenwoordig ook: KiB = kibibyte). Een back-up is een reservekopie van een computerbestand. Elektronisch bankieren is e-banking [ie].

3. De baud [Bd] is de eenheid van snelheid van informatieoverdracht van een modem. Een bbs [bee-bee-jèhs] is een bulletin board system (digitaal prikbord). Een beamer is een digitale projector voor computerbeelden. Een monitor is een beeldscherm. Een beeldschermterminal (eindstation) is opgebouwd uit een beeldscherm en een toetsenbord die zijn verbonden met een computer. Een bitmap is een verzameling bits die een afbeelding representeren. Een bookmark is als computerterm een bladwijzer (favoriet). De cursor wordt ook wel blinker genoemd. Een browser is een bladeraar (zoekprogramma). Bekende computertalen zijn C [see] en C++
[see-pluhs-pluhs]. CAD [see-jaa-dee] staat voor computer-aided design en CAM [see-jaa-èhm] voor computer-aided manufacturing. De combinatie ervan heet CAD/CAM.

4. Een CAT-scan [kèht-skèhn] (CT-scan [see-tee]) is een computertomogram (CAT komt van computerized axial tomographic). Met een cd-brander [see-dee] leg je informatie vast op cd's. Cheaten is valsspelen door een valsspeler bij een computerspelletje. Bij het
client-serversysteem vullen client en server elkaar aan. Clipart is een computertekening die in een tekstverwerkingsprogramma wordt ingevoegd. De COM [see-joo-èhm] dankt zijn naam aan computer output on microfilm. Een file is een computerbestand. Een computeraar is een fanatieke computerhobbyist. Een pc [pee-see] moet liever niet crashen. Een computernerd is een computerfreak. Hacking staat ook bekend als computervredebreuk.

5. Een computerweduwe is een vrouw wier partner te veel op zolder achter de pc zit. Consoles zijn – simpel gezegd – de toetsenborden. Het coo [see-joo-woo] is computerondersteund onderwijs. Een coprocessor is ondersteunend. Een cracker is een criminele hacker. Dbms'en [dee-bee-jèhm-èhs] zijn databasemanagementsystemen. Bij de-installeren wordt software verwijderd. Comprimeren heet wel zippen en decomprimeren unzippen. Help, ik heb het verkeerde bestand gedeletet. Digerati [let op uitspraak!] propageren de technologische en digitale revolutie, dit in tegenstelling tot digibeten. Een diskette is (was) een floppy. Bij een docking station kun je terecht met je draagbare computer. Op een display kun je documenten bekijken. Het aloude DOS [dohs] (disk operating system, vergelijk: MS-DOS – Microsoft) was een computerbesturingssysteem. De computer was down gegaan.

6. Dpi [dee-pee-jie] staat voor dots per inch. Het drag-and-drop is een bekende computerfunctionaliteit [met één (muis)klik bestanden verplaatsen binnen de pc]. Het DRAM [letterwoord] is een dynamic random access memory (een soort geheugenchip). Dubbelklikken komt ook voor bij dtp [dee-tee-pee] (desktoppublishing) en gebruik van een dvd-brander [dee-vee-dee]. Voorbeelden van drives zijn cd-drive, diskdrive en dvd-drive. Een e-boek (ook: e-book) [ie] is een elektronisch boek.

7. Ejecten is uitwerpen. De emp [ee-jèhm-pee] is de elektromagnetische puls. Een giclee is een e-print [ie], ook wel c-print [see] genoemd. Een flatscreen is een plat beeldscherm. Fotofucken is gradueel anders dan fotoshoppen. Ftp'en is bestanden overbrengen via het FTP-protocol [èhf-tee-pee]. De jeugd noemt een computerfreak een geek. Een gieg (afkorting: G [gee] of GB [gee-bee]) is de informele term voor een gigabyte. Een hd [ha-dee] kan een harddisk zijn, een
hd-spuit [hogedrukspuit] is iets anders. Een hoax is een e-mail [ie] met een onterechte viruswaarschuwing. Een hostcomputer is gastheer voor andere pc's. Een hyperlink is een koppeling naar een internetlocatie. Een icoon is een pictogram.

8. Een IC is een integrated circuit of een intercity. Een inlinecomputer is opgenomen in de productielijn. Bij instant messaging [IM] volgt de ontvanger de zender op de voet. Computers en websites hebben een IP-adres [ie-pee]. Een joker – ster of vraagteken – is een wildcard. Een joystick is een plezierstokje. De kernel is het hart van het besturingssysteem van een computer. Hij nam plaats achter de klaarstaande pc [personal computer]. Een klembord is een clipboard. Een kwantumcomputer is een heel snelle computer. Een LAN [letterwoord] is een local area network. Een lees-en-schrijfkop is niet echt nodig bij knip-en-plakwerk (van documenten: in tekstverwerkingscontext). Het level is het spelniveau bij een computergame. Linux en Unix zijn besturingssystemen, Logo is een computertaal. Een loop [oe] is een reeks instructies die wordt herhaald tot een bepaalde conditie (voorwaarde) wordt vervuld.

9. Een macro vervangt een reeks steeds terugkerende handelingen. De LSI [èhl-èhs-ie] staat voor large scale integration (ook VLSI (very) [vee-jèh-lèhs-ie] bestaat, de voorganger was MSI met de letter m [èhm] van medium). Computermagazines worden verslonden. Zet je mij op je dicteemailinglist? Met een meg wordt een megabyte (afkorting: MB [èhm-bee]) bedoeld. Mips [letterwoord] zijn (het aantal) miljoenen opdrachten per seconde (million instructions per second). Het scrollwiel is het muiswiel. Antoniemen zijn nc – netwerkcomputer – [èhn-see] en pc – personal computer – [pee-see]. OCR [oo-see-jèhr] staat voor optical character recognition (optische tekenherkenning door een scanner).

10. Computers kunnen off- en online zijn. Ontluizen is de Nederlandstalige term voor debuggen. Opslaan is saven, hij savede de gegevens safe. Een palmtop is een handheld of pda [pee-dee-jaa] (personal digital assistent). Een Pm [pee-jèhm] is een petameter (globaal een een met [letters:] vijftien nullen, een exameter – Em
[ee-jèhm] – heeft er nog drie meer ([cijfers:] 18), de zettameter – Zm – [zèh-tèhm] weer [letters:] drie meer ([cijfers:] 21) en de yottameter – Ym [i-grèh-kèhm] – overtreft alles via een [2 x cijfers:] 1 met 24 nullen aan m [èhm] (symbool voor: meter). Een powerpointpresentatie gebruikt het computerprogramma PowerPoint (niet meer zo in VD). Alle gemeenten waren in [cijfers:] 2010 potloodgemeenten [stemmen bij verkiezingen met rode potlood]. Een queue is een wachtrij, een PROM [letterwoord] een programmable read-only memory (programmeerbaar ROM-geheugen [letterwoord], ook EPROM's – erasable – [letterwoord] bestaan).

11. Een databank [database] heeft records. Een router [au/oe] bepaalt de meest efficiënte verbindingsweg op internet. Een shell is een schil bij de computer. Die shitcomputer werkte weer eens niet. De sourcecode is de broncode van een computerprogramma. Een split screen is een opgedeeld beeldscherm. Een spreadsheet is een rekenblad. Het SQL [èhs-kuu-wèhl] is de Structured Query Language, een computertaal voor het opvragen van gegevens in een relationele databank. Een state-of-the-artcomputer heeft de nieuwste snufjes. Een string is een reeks bits of tekens. Een tablet-pc [pee-see] kan handgeschreven of gesproken teksten verwerken. Timesharing bij vakantiewoningen is periode-eigendom (en ook een computerterm – geheugentijd delen).

12. Wat is het verschil tussen een update en een upgrade? Updatete of upgradede zij het programma? Computer, doe open die USB-poort
[uu-wèhs-bee]! Virtual reality is een interactief computersysteem dat de werkelijkheid simuleert. De black box is een vluchtdoos. Een wafer [ee] is een siliciumschijfje waaruit computerchips worden gemaakt. Een wallpaper dient als achtergrond van het bureaublad. De term wysiwyg is ontleend aan 'what you see is what you get'. Een whizzkid is briljant op de pc. Een worm is een virus en een WORM een informatiedrager (write once, read many times). NB Vijf laar later lijkt zo'n computerdictee al helemaal achterhaald! Basis: 2016, herzien: 2021 & 2022.

 

 

2765 Dictee donderdag 16-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (606) √

Dictee – dictees [2765]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 251, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (606)

1. De letters kunnen niet a priori [vooraf] gegeven worden, al weet je het nooit zeker (cryptogram). Juist: onvoorspelbaar, dus. De balije van Utrecht is een onderafdeling van de tempeliers [ridder van een voormalige geestelijke orde]. Zou die balthasar [wijnfles van 12 liter] voldoende zijn voor ons tiental? De ziegler-nattapolymerisatie is de polymerisatie van een alkeen [zekere koolwaterstofverbinding] bij lage druk onder invloed van een speciaal type katalysator. De bams (bammen – bewust alleenstaande moeder) keuvelden tot bam [tot het ochtendgloren]. BAM is de genormeerde valuta-aanduiding voor de Bosnische convertibele mark, de munteenheid van Bosnië en Herzegovina. Het bamastelsel is de bachelor-masterstructuur. De liefkozende naam bambi voor een jong hertje met bambiogen danken we aan de figuur Bambi uit een Walt Disneyfilm. Een bambocheur is een pierewaaier.

2. Tabasjir is bamboesuiker. Een bamboritahemd is een Surinaams boelewaaihemd [Suriname, felgekleurd]. Een kipas is een bamboewaaier. Ook mies (mieën) eten af en toe bami, een gerecht van mi (deeg, geen meervoud). Bij de rooms-katholieke ban word je geëxcommuniceerd en ben je daarna ex-kerklid. Surinaamse jongeren zeggen bana tegen een penis. Een bananeneter is een toerako. De firma (een vof [vee-joo-èhf], meervoud: vof's) [NL: vennootschap onder firma] kreeg een bancair krediet. De burgemeester geeft vog's
[vee-joo-gee] (verklaring omtrent het gedrag) af. Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht. Een vogelaarwijk is een probleemwijk. Een vogelbekvrouw is een lippennegerin. Bancassurance is allfinanz.

3. Een bancomat is een geldautomaat van de bank. De band van Poupart is de liesband [in het lichaam]. Het ligament is een bindweefselband om een gewricht. De buckramband, calicotband, fluweelband, gaasband en jaconnetband zijn allemaal lintvormige weefsels [buiten het lichaam]. Welke band had u besteld: een bluesband, countryband, funkband, funkrockband, hardrockband, jazzband, metalband, popband, punkband, rockband, salsaband, soulband of swingband? Joggers dragen bandana's [band om het hoofd]. Overdag was hij bandleider, 's nachts bendeleider. Een
ban-de-bommer (motto: ban de bom) is een pacifist. De bandelottendraagster [mv. alleen n, hanger, oorhanger] viel me op. De bande noire kocht kerkgoederen op en vernielde heiligdommen (tijdens de Franse Revolutie). De banderillero tergt de stier met banderilla's [gepunte stok].

4. De banderollenwaarde [belastingbandje] is inclusief belasting. Banditisme is het optreden van bandieten. Rivieren in Indië kunnen bandjiren [plotseling buiten de oevers treden]. Haar bh-bandje [behabandje] stond op springen. Een bandkraal is een ojiefschaaf (voor lijstwerken). Een bandoneonist bespeelt een accordeon in
tango-orkesten. De bandtongigen zijn de kamkieuwigen. Het bandwagoneffect [èh uh] beschrijft het profiteren van een politicus [van het succes van anderen]. Het bandy is een vorm van ijshockey met een houten bal. Heeft zij gebandyd? Deze allochtoon kwam uit Bangladesh. Een banisticus [vlaggen, banieren] beoefent de vexillologie [vlaggenkunde]. De banjoïste speelde vals. Doet de bank van Monte Carlo zaken met De Nederlandsche Bank [DNB] en de Nationale Bank van België [NBB]? In België heeft de Bankcommissie een controlerende taak.

5. Een banketbakker is een confiseur of patissier. Die drijft een confiserie of patisserie. De bankholiday [er zijn er meer van in Engeland, daarom geen hoofdletter] is een Engelse feestdag. Een bankharing komt van de Doggersbank. Het bankivahoen [boshoen] is afkomstig uit Zuidoost-Azië. Een bankroutier pleegt meestal bedrog. De Bankgirocentrale is een spin in het web. Een banksnijijzer coupeert geen bankbiljetten. Een bank-verzekeraar vervult een dubbelrol [met het bankverzekeren]. Mandela onderging een banning order [beperken bewegingsvrijheid]. De bantoeïstiek is de studie van de Bantoetalen en Bantoecultuur. Een bansuri [oe] is een soort van Indiase dwarsfluit van bamboe. Een bantoestan is een thuisland, bantuknots [oe] zijn een haardracht.

6. De banyan [baniaanboom, banianeboom, waringin] is een tropische boomsoort. We zeggen wel 'het barre Noorden' (het grimmige Noorden), maar Siberië is nog barder (GB, VD ook: barrer). Baratta [onbetaald doorverkopen] is geen zuivere koffie. Voor de Barbadosdollar kon je heel wat barbadoskersen kopen. Barbarijse zeerovers [Barbarije, land van de Berbers] waarden over de oceaan. Barbershop is de zangstijl waarbij sentimentele liedjes a capella [zonder instrumentale begeleiding] in closeharmonystijl [close harmony = meerstemmige zangstijl waarbij de verschillende stemmen elkaar dicht volgen] worden gezongen.

7. Hangen moet ze, Barbertje [er moet een schuldige zijn], en hangen zal ze, het barbertje [hangend mandje]. Venetiaanse gondeliers zingen de barcarolle [gondellied]. Barège is luchtige doorschijnende japonstof. Het Bargoens wordt ook koeterwaals of kramerslatijn genoemd. Een barendneef (niet meer in VD) was 75 cent. De baribal is de
Noord-Amerikaanse zwarte beer. Hij was het slachtoffer van barking up the wrong tree [de verkeerde voorhebben]. Zo, is de barmhartige samaritaan [bekommert zich om de medemens] weer langs geweest? Voor een joodse jongen is de bar mitswa(‘s) aan het eind van zijn dertiende levensjaar [voor meisjes de bat mitswa(‘s), godsdienstige meerderjarigheid, eind twaalfde levensjaar]. Een barnumreclame is een megareclame. De Barnevelders hielden barnevelders [kippen]. Een zekere barokfluit is een traverso.

8. Hoeveel millibar was ook alweer een bar (nee: niet de barre – uitspraak: bahr, ook wel: baar – van het ballet!)? Baron Zeep was een gewestelijke oweeër (ow'er) [oorlogswinst]. Bij een barouchet zit de koetsier op een hoge bok. De baroxyton is een oud koperen blaasinstrument reikend van contra D tot a. Een barquette is een bakje van bladerdeeg voor ragout. Blijf bij barracuda's [zeer vraatzuchtige vis] uit de buurt! De franciscanen zijn barrevoetbroeders (barrevoetmonniken, die lopen dus barrevoets!). Een barréklem is een soort machinale barrégreep [vinger op meer dan één snaar]. Het moddergooien had wel iets weg van een barricadegevecht. Het barrièretraktaat [de Republiek kreeg de barrière, een rij steden in de Zuidelijke Nederlanden, als versperring tegen dreigende Franse invallen] is een in 1715 gesloten verdrag. Hij vertrok met pak en zak, gepakt en gezakt. Volgens Bartjens (GB, VD ook: Bartjes) is drie maal drie negen. De (Sint-)Bartholomeusnacht is de Bloedbruiloft, referentie: hugenoten.

9. Het barycentrum is het zwaartepunt, het baryon is een zwaar elementair deeltje en de barysfeer is de aardkern. Het basaalcelcarcinoom [kanker] is het basalioom. Hij was helemaal basané, bruinverbrand. Een bas-buffo is een buffobas, een bas-bleu is een blauwkous. Aan de uitspraak hoor je wel of je basdrum [ah] of bassdrum [ee] moet schrijven. Base is cocaïne (werkwoord: basen), base is loog (basenparen zitten in DNA). Bij de ziekte van Basedow doet de schildklier het te goed. Basic English (Basisengels) is rudimentair Engels voor internationaal gebruik. De programmeertaal Basic dankt zijn naam aan Beginner's All-purpose Symbolic Instruction Code. Basiciteit staat gelijk aan basiditeit [mate waarin een oplossing basisch is] en basidiomycotina zijn hetzelfde als basidiomyceten [steeltjeszwammen].

10. Hij werkte op no-cure-no-paybasis (no cure, no pay). Het vbo is het voortgezet basisonderwijs, een gemeente houdt het GBA (de gemeentelijke basisadministratie, het bevolkingsregister) bij. Voor veel drukwerk wordt de baskerville [lettertype] gebruikt. Hij baseballde, zij basketbalde (baskette, deed aan basketten). De basralokus is een Zuid-Amerikaanse boomsoort, een basset is een jachthond en een basson is een fagot. De bastaarddoronicum is een stinsenplant (GB/VD beide ook: z). De Bastille is een voorbeeld van een bastille [versterking, fort]. Hm, is dat bastognekoek? Bastweefsel is floëem. De basuco [zoe] is een harddrug. Een mannetjesputter is een bataaf [ook: manwijf]. De Batak [bewoner Bataklanden] bereed een batakker [Bataks paard]. De Batavianen (nee, niet: bavianen) aten batavia [een zekere slasoort]. De bath is een Bijbelse inhoudsmaat van 36 liter.

11. Een bathyale vondst komt van tussen de 200 en 1000 m diep. Eenmaal bij de monniken, deed zij haar batikken overgooier af. De batsmen cricketten gisteren. Een batterijei wekt geen elektriciteit op. De Battle of Britain werd mogelijk in battledress gevoerd. Is de Vlaamse BA-verzekering [burgerlijke aansprakelijkheid] identiek aan de Nederlandse WA-verzekering [wettelijke aansprakelijkheid]? Bazielkruid is basilicum. Richt de bazooka [antitankwapen met raketten]! Ken je de volgende uitdrukkingen: B&B (bed and breakfast), b-boy (breakdanceboy, VD: 2021 aaneen!), bbp (bruto binnenlands product), BBQ (barbecue) en BBQ'en (barbecueën), bbt en bbt'er (beroeps voor bepaalde tijd), bdl (bevelhebber der landstrijdkrachten), bd (biologisch-dynamisch), bcc (blind carbon copy), bdz (bevelhebber der zeestrijdkrachten) en Bé (schaal van Baumé)? Bathmetaal is een bijna witte legering, bde's zijn bijna-doodervaringen.

12. Een bataillestuk is een schilderij dat een veldslag tot onderwerp heeft. Een bastonnade is een pak slaag, een fort kan gebastioneerd [van bastions voorzien] worden. Een bastiaan is een opzichter over medeslaven. De BCG is de bacillus Calmette-Guérin, een van runderen afkomstige bacil, gebruikt voor de bereiding van een
tbc-vaccin [tuberculose]. De baud wordt afgekort aangeduid met Bd.

 

 

2764 Dictee woensdag 15-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (605) √

Dictee – dictees [2764]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 252, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (605)

Israëldictee (gezocht op '*israë*')

1. Allereerst is gezocht op woordvormen. Het Erets Jisraël is Palestina, het land van Israël. Van de naam Israël is de betekenis onzeker, misschien 'hij vocht met God', naar Jakob, die volgens Genesis 32:24-32 de bijnaam Israël verkreeg. De naam Israël is echter veel ouder en het verhaal is een achteraf bedachte verklaring. De Israëlische munteenheid is de sjekel. Een israëliet is een jood en een Israëliet is een Semiet, een nakomeling van de aartsvader Jakob. In het Israëlitische rijk worden israëlitische [= joodse] feestdagen als Jom Kipoer (de Grote Verzoendag, de plechtigste dag van het joodse jaar) gevierd. Jom Haätsmaoet is de Israëlische onafhankelijkheidsdag (geen O omdat Jom K… de officiële naam is, SR kent wel een Onafhankelijkheidsdag), de dag waarop gevierd wordt dat de staat Israël werd uitgeroepen. Ook Jom Hasjoa (herdenking vervolging van en moord op de Joden) is een Joodse feestdag. Jom Hazikaron is de dag waarop degenen worden herdacht die vielen in Israëls oorlogen, met name de (Am.) Onafhankelijkheidsoorlog [VD, historische gebeurtenis], en in andere militaire acties. De Joodse lobby in Amerika spuit heel wat pro-Israëlpropaganda. Het ook in de Bijbel genoemde sanhedrin is de Hoge Raad der Israëlieten ten tijde van de Romeinse bezetting.

2. Vervolgens is gezocht binnen artikelen. Figuurlijk zijn Mozes en Aäron staat en kerk. Een aartsvader is een patriarch of een eerwaardig grijsaard. De alia is bij joden de emigratie naar Israël of de oproep tot het lezen van de Thora. Naast experimentele archeologie bestaat ook de Bijbelse archeologie. Basserool is Bargoens voor snuiter, heerschap (zoon van Israël, Hebreeuws: bar jisra'el). Hij is een rechte beëlzebub, je zou hem ervan verdenken dat hij met Beëlzebub de duivel uitdrijft. Ongezuurd brood is zeer plat uitgerold en in ronde vorm gebakken deeg, aan de israëlieten op hun paasfeest tot spijs voorgeschreven. Het chameets is gegist deeg van een van de vijf graansoorten (tarwe, emerkoren, spelt, gerst en tweerijige gerst) van het oude Israël, genoemd in de halacha (stroming binnen het jodendom). Het CIDI is in Nederland het Centrum voor Informatie en Documentatie over Israël. Bij deze zoekactie kwamen we ook Disraeli tegen (in het Lagerhuis (1852): Engeland is afkerig van coalities). Israël is een Eurovisiesongfestivalland. De bekendste farao heeft de Israëlieten moeten laten vertrekken. De fedajien zijn een islamitische,
anti-Israëlische of antiwesterse volksmilitie. Met de tefilin worden de gebedsriemen bij de israëlieten bedoeld. Een theocratie is een godsregering. Een godvrezende leefde naar de joodse wetten, maar was onbesneden. Het grote en kleine hallel zijn psalmen (psalmgedeelten).

3. De Heilig-Landstichting (niet meer in VD) bevindt zich bij Nijmegen (Dries van Agt woont er). De intifada is de opstand van de Palestijnen in de door Israël bezette gebieden. Het Ivriet is het moderne Hebreeuws, zoals dat in Israël gesproken wordt. De jaffa(sinaasappel) komt uit Jaffa. Kibboets is in Israël de naam voor kolonies van pioniers die privébezit en hiërarchie hebben afgeschaft en zich wijden aan de opbouw en exploitatie van het land. De Knesset is het Israëlische parlement. De levieten waren priesters, je kunt trouwens iemand de levieten lezen [de les, streng berispen]. Sommigen van hen waren Levieten en kwamen uit de stam van Levi. Wat is een leviraatshuwelijk? Antwoord: een zwagerhuwelijk. De mitswa (meervoud: mitswot) is bij Portugees-israëlitische Joden een begrafenis. Een mosjav (meervoud VD: mosjavim, GB: mosjaviem) is een Israëlische nederzetting op coöperatieve grondslag, maar zonder het communekarakter van de kibboets. Het mozaïsme is de leer van Mozes. Een nazireeër verplichtte zich zich(!) geheel aan de Heer te wijden. Het Pascha heeft als synoniem Pesach. De zendgemachtigde NIK-tv in Nederland beheert de televisie van het Nederlands-israëlitisch Kerkgenootschap. Het paasbrood is met Pasen gegeten krentenbrood dan wel bij de Israëlieten ongezuurd brood, enkel van tarwemeel en water gebakken (synoniem: matse). Het PIK is in Nederland het Portugees-israëlitisch Kerkgenootschap (overkoepelend orgaan van Sefardische joodse gemeenten in Nederland). De PNA is de Palestijnse Nationale Autoriteit. Een refusenik is een Sovjetburger die ten tijde van het communisme langs legale weg een uitreisvisum had aangevraagd om zich in het buitenland te vestigen, maar geen toestemming kreeg het land te verlaten. Het boek der Richteren is onderdeel van het Oude Testament.

4. Een sabra (sabre) is een Jood of Jodin die in Israël is geboren (zo genoemd naar de vrucht van de vijgencactus: hard en stekelig vanbuiten, maar zacht en zoet vanbinnen). De sadduceeërs waren de tegenhangers van de farizeeërs met hun farizese, schijnheilige streken. Op de seider(avond) (ook: seder) wordt de uittocht uit Egypte herdacht. Een sjouchet is een ritueel slachter bij de israëlieten. Een snoge is de synagoge van een Portugees-israëlitische gemeente. Een sofer is onder andere een kopiist van thorarollen. Een synagoge wordt ook sjoel genoemd. Het feest der tempelwijding heet Chanoeka. Met terafim worden waarschijnlijk heidense godenmaskers bedoeld. Het tienstammenrijk was deel van Israël. De trappsalmen werden gezongen bij het opgaan naar de tempel. De tweestatenoplossing is een politiek bedenksel. De Vreugde der Wet is de feestdag Simchat Thora in oktober. In een weenhuis werden de ceremoniën met een lijk verricht. Na veertig jaar omzwerven vertoonden de Israëlieten de woestijnpas [vermoeide, sjokkende gang]. De uitdrukking 'in zak en as zitten' sloeg op een zakvormig rouwkleed en op het hoofd gestrooide as. De Zesdaagse Oorlog ging tussen Egypte en Israël. Ben jij weer tot zondebok verklaard?

5. Verder met '*joden*' (ook '*jood*'). Twee joden weten wat een bril kost [sluwe mensen hoeven elkaar niets wijs te maken]. Een antisemiet is een Jodenhater. Het chassidisme is een mystieke stroming in het jodendom [ook in VS]. Cheiders zijn scholen voor orthodoxe joden. De david(s)ster wordt ook Jodenster genoemd. De Endlösung moest de Judenfrage definitief oplossen. Een filosemiet is een Jodenvriend. Het achttiengebed is een vast gebed in de joodse liturgie. Een ariërverklaring is een niet-Joodverklaring. Een bandeau is een pruik om de kortgeknipte haren van orthodox-joodse vrouwen te verbergen. Een sjeitel is een pruik van gehuwde rechtzinnig joodse vrouwen. De bracha (meervoud: brachot) is een joodse zegenspreuk of lofzegging. De briet mila (meervoud: briet milot, brietot mila) is de besnijdenis van een joodse jongen. Een etrog is een cederappel.

6. Een chazan (meervoud VD: chazonim, GB: chazoniem) is een voorzanger in een joodse gemeente. Een choppe (choepa) is een Joodse huwelijksplechtigheid. De essenen vormden een joodse sekte die rond het begin van de christelijke jaartelling bij de Dode Zee leefde. De exilarch was de leider van de Joodse gemeenschap in Babylonië [in ballingschap] van de eerste tot de elfde eeuw van onze jaartelling. De haskala was de Joodse verlichting, van eind 18e tot eind 19e eeuw. De judaïca is de studie van Joodse cultuur en geschiedenis. Het kol nidree (kol nidrei) is het joods gebed [naam – dan ook hoofdletters verdedigbaar!], gezegd of gezongen op de vooravond [Kol Nidree, Kol Nidrei] van Grote Verzoendag. In de Kristallnacht hield de SS [Schutzstaffel, bewakingsdienst, ook ingezet bij concentratiekampen en de Holocaust] in Duitsland een grootscheepse pogrom tegen de Joden. De loeach (meervoud: loechot) is de Joodse almanak of kalender. De levaje is een Joodse begrafenis of uitvaart. De menora is een liturgische kandelaar met zeven armen in joodse synagogen. Een parnas(sijn) is een opzichter van de synagoge. Je kunt eruitzien als een parnassijn (welgedaan dus). Een spekjood is een Jood die de rituele voorschriften niet in acht neemt. Tisja Beav is de joodse vastendag ter herinnering aan de verwoesting van de tempel. De tsitses [ook: tsietsiet] zijn de draden aan de vier hoeken van de talles (het joodse gebedskleed).

7. Het leek hier wel een jodenkerk [allemaal door elkaar schreeuwen of spreken]. Hij scheepte me af met een jodenfooi [gering loon]. Driemaal recht is scheepsrecht (Jodenrecht). Wel alle joden [beledigende bastaardvloek]: hij is aan de joden overgeleverd [het ergste te verwachten hebben]. Wat is in Jodentaal (Jiddisch, Jiddisj) het woord voor jodenstreek? De zeloten kenmerken zich door een onverdraagzame ijver. De talliet is bij joden het vierhoekige, wollen of zijden gebedskleed voor mannen, voorzien van tsitses aan de vier hoeken, vooral tijdens het ochtendgebed gedragen en door de leider van de dienst in de synagoge [Zie ook het slot van alinea 6]. Sukkot was de Hebreeuwse en Joodse naam van het Loofhuttenfeest (niet meer in VD, wel: Soekot). De achtste dag daarvan is het Slotfeest, een joodse feestdag. Een ramshoorn is een sjofar. Een rare piechem is een vreemd personage. De chai is bij joden het symbool voor leven, gevormd met letters chet en joed. De alef is de eerste letter van het Hebreeuwse alfabet.

 

2763 Dictee dinsdag 14-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (604) √

Dictee – dictees [2763]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 253, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (604)

Chemiedictee (gezocht op '*chemi*') (1 van 2)

1. We hebben gezocht op woordvormen. Dat geeft niet zoveel spectaculairs: quantenchemie (of: kwantumchemie), maar ook ischemisch (betrekking hebben op ischemie, bloedeloosheid), chemisierjurk [bovenzijde = overhemdblouse], chemisette (kraaghemdje), chemise-enveloppe (hemdbroek), chemin de fer (een kaartspel), chemiglyfie (glyfografie = methode om galvano's – clichés – voor boekdruk te vervaardigen), chemische castratie, alchemistenlatijn (ook: -chi-) en klein chemisch afval (afkorting: kca). De meeste termen komen we tegen bij zoeken 'binnen artikelen'.

2. Hoe staan je chemieaandelen? De aardalkalimetalen zijn: beryllium (4, Be), magnesium (12, Mg), calcium (Ca, 20), strontium (Sr, 38), barium (Ba, 56) en radium (Ra, 88). Acetaat (ester of zout van azijnzuur), albuminaat [eiwitverbinding], boraat [o.a. zout van boorzuur], carbonaat [koolzuur zout], chloraat [zout van chloorzuur], fosfaat [fosforzuur zout], opiaat [slaapmiddel], sulfaat [een zout van zwavelzuur] en titanaat [zout of ester van het hypothetische titaanzuur] zijn chemische stoffen. ABC-wapens zijn atomaire, biologische en chemische wapens (synoniem: NBC-wapens – N komt van nucleair). Het abiëtinezuur is een kleurloze vaste stof, een bestanddeel van colofonium [spiegel- of vioolhars]. Bij een ab-initiorekenmethode in de chemie wordt van fundamentele grootheden uitgegaan, deze is niet (semi-)empirisch. Met acaricide bestrijd je mijten. Aceetaldehyde of ethanol komt voor in bier en wijn. Aceetamide is het amide van azijnzuur (symbool: CH₃CONH₂). Synoniemen zijn acetaat en ethanoaat, acetofenon en fenylmethylketon, aceton en propanon, acetonitril en ethaannitril, acroleïne en propenal.

3. Achiraal is geen chiraliteit [identiek aan spiegelbeeld] vertonend. Aciditeit is de zuurheidsgraad. Kunnen zuurpruimen ook acidofiel [affiniteit met zuur hebbend] zijn? Acyl is de benaming voor de organisch-chemische groep die ontstaat door aan een carbonzuur de hydroxylgroep te onttrekken. Een adduct is een additieproduct [toevoeging]. Het ADP (adenosinedifosfaat) is een fosforylerend (veresterend) en energie leverend reagens in biochemische reacties, adenosinemonofosfaat wordt aangeduid met AMP en adenosinetrifosfaat met ATP. Het meervoud van agens [stof met chemische werking] is agentia. Het aglycon is een stof die in een glycoside [plantaardige verbinding van suikers met tal van andere stoffen] aan een koolhydraat is gebonden. Het albuminaat is een eiwitverbinding, albumose daarentegen is een afbraakproduct van eiwit.

4. Een alcoholaat is een alcoxide. Aldol is de benaming van 2-hydroxyaldehyde, aldose echter is polyhydroxyaldehyde. Dat wist je toch: cyclohexaan is alicylisch [niet-ringvormig]? Een alifatische is een niet-aromatische koolwaterstof. Alizarol is een oplossing van alizarine in alcohol. Een alkeen is een gekraakt alkaan (geen gebouw!). Alkoxy is de benaming voor eenwaardige zuurstofhoudende alifatische radicalen, bijvoorbeeld: methoxyl. Alleen(!) heet ook propadieen. Het allyl is een eenwaardig radicaal, net als amyl. Allylalcohol is 2-propen-1-ol. Ambraïne is ambervet en americium is een element (95, Am). Amygdaline zit in bittere amandelen. Een analist voert analyses uit.

5. Thinner is pentylacetaat oftewel amylacetaat. Antrachinon is een oxidatieproduct van antraceen. Tetrachloorkoolstof is een apolair
[niet-polair] oplosmiddel. Dimethylformamide is aprotisch [kan geen protonen afstaan, zoals DMF – dimethylformamide]. Gedestilleerd water heet in het Latijn aqua destillata, sterkwater [aaneen!] heet aqua fortis. Arachidonzuur is het 5,8,11,14-eicosatetraëenzuur waarin alle vier dubbele bindingen de cisconfiguratie hebben. Een artsenbezoeker is een vertegenwoordiger van een farmaceutisch-chemisch bedrijf. Aspidosperma-alkaloïde is de benaming voor een groep alkaloïden die het indoolskelet (indol, benzopyrrool) bevatten. Iets au bain-marie verwarmen slaat wel degelijk terug op het bad van Maria. De aminogroep is auxochroom [kleurverdiepende; VD: aaneen – 2022 – ]. Axiaal [loodrecht op vlak molecule] in chemische zin is het antoniem van equatoriaal [in het vlak].

6. Azool en pyrrool [gebruikt in de farmaceutica] zijn synoniemen. Bathochromie is roodverschuiving, het tegenovergestelde is hypsochromie [blauw-]. De bauméschaal is een schaal waarin de concentratie van oplossingen wordt uitgedrukt (symbool: Bé). De beckmannomlegging is de omlegging van een oxim naar een zuuramide, toegepast in de productie van caprolactam [gebruikt voor nylon 6 – vgl. koolstof 14-methode]. Benzopyreen is een polycyclische aromatische koolwaterstof [afgekort: pak – mv. paks]. Dibenzoylperoxide mist een hydroxylgroep. Zwitterion is betaïne.

7. De beilsteintest is een methode om met behulp van een gloeiende koperdraad halogenen in een organische verbinding aan te tonen. Benzidine is het 4,4-diaminobifenyl, een kankerverwekkende vaste stof. Van een blokcopolymeer bestaan de moleculen uit secties van homopolymeren. Boor (borium, B, 5, niet: bohrium! = Bh, 107) is een chemisch element uit de dertiende groep van het periodiek systeem, atoomnummer 5, een niet-metaal (symbool: B). Met bouillie bordelaise wordt Bordeauxse pap bedoeld. De brinellhardheid geeft de hardheid van metalen aan. Het brønstedzuur is de verbinding waarvan de moleculen een proton kunnen afstaan aan een base. Het broomthymolblauw is een indicator bij zuur-basetitraties. De büchnertrechter is een porseleinen filtreertrechter met geperforeerde plaat. De bunsenbrander kent u vast wel.

8. Butenal is crotonaldehyde. Het initiaalwoord MTB(E) staat voor butylmethylether, ook: methyl-tertiair-butylether. Calciumcyaanamide heeft als formule CaCN₂. De (het) catharanthusalkaloïde heet ook wel vinca-alkaloïde. Cerussiet is een uit loodcarbonaat bestaand wit mineraal. Cesium [Cs, 55] is een chemisch element net als het chalcogeen (verzamelnaam). Chemigrafie is het maken van drukplaten met chemische procedés, met name zinkografie. Chinhydron is een additieverbinding van chinon en hydrochinon. Chlooracetofenon is het CN-gas. Goede cholesterol (hdl, high density lipoprotein) kan slechte cholesterol (ldl, low density lipoprotein) compenseren. Citrulline is het 2-amino-5-ureidopentaanzuur [uitspraak ree-jie-doo?]. Een clarkelement is een voltaïsch standaardelement. Het clausproces vormt rookgassen om tot elementaire zwavel.

9. Schuim kan als een colloïdaal systeem worden opgevat. Het corydaline is een alkaloïde dat in corydaliskruiden voorkomt, vroeger gebruikt als wormverdrijvend en menstruatiebevorderend middel. Het cyaanzuur is 2,4,6,-trihydroxy-1,3,5-triazine. Een daniellelement is een galvanisch element met koper- en zinkelektroden. Bij de d-elementen wordt de d-subschil langzamerhand opgevuld. Het desoxyribonucleïnezuur wordt afgekort tot DNA (a = acid). Een dewarvat is een vacuümvat met het principe van de thermosfles. Het dichloordifenyltrichloorethaan is simpelweg DDT, dieldrin (zusje van aldrin, beide: drins) is nog sterker.

10. Bij de diels-alderreactie ontstaat een cyclohexeenderivaat. Ether is een afkorting van di-ethylether. Het dinatriumtetraboraat is gewone borax. Xanthogeenzuur is een dithiokoolzure ester. Een distilleerkolf is een retort. Het dl-melkzuur is een racemisch mengsel. Dodekop heeft vele namen: colcothar, caput mortuum, Engels rood, Persiaans rood, poleerrood, polijstrood en Spaans rood. Een draaiing is een rotatie, een doublet een tweevoudige spectrale lijn. Dralon is een polyacrylonitrilvezel, onder meer gebruikt voor stikgarens en kousen. Een druppelreactie heet ook stillireactie. Natriumbicarbonaat is dubbelkoolzure soda. Wat is dunnelaagchromatografie? Een dyade is een tweetal atomen als eenheid beschouwd, bijvoorbeeld CN in HCN. Ebullioscopie is de bepaling van het moleculair gewicht door middel van kookpuntsverhoging. De einstein is een niet-officiële eenheid van fotochemische energie.

11. De ESR is de elektronenspinresonantie. Enantiomorf is elkaars spiegelbeeld vormend. Een endergonische reactie gaat gepaard met verhoging van de gibbsenergie. De EO staat naast Evangelische Omroep ook voor etheenoxide. Epichloorhydrine is
1-chloor-2,3-epoxypropaan. Het epsomzout is magnesiumsulfaat. Volgens de equipartitie van energie (synoniem: boltzmannverdeling) is de energie van een systeem gelijkelijk verdeeld over de aanwezige vrijheidsgraden. De erlenmeyer [kegelvormige glazen kolf] wordt in laboratoria gebruikt. Eterniet is een tot een duurzame stof verhard mengsel van asbestvezels en cement. Ethaandial is glyoxaal.