0760 Dictee zondag 25 okt 2015 (2): dictee 853 (deel 2) √

Dictee - dictees [0760]

Oefendictee 853 (deel 2)

Dictee 853, alinea 4 t/m 6.

4. De Haïtianen in hun hawaïhemden ervoeren een kafkaiaanse tegenwerking. Zie je die twee bourgeois daar? Er stond t.à.v. onderaan de brief. Met veel kunst- en vliegwerk werd het hang-en-sluitwerk gerepareerd. Snapt u het: reïmponeren, re-integreren, re-infectie, reïncarnatie, re-integreren en re-interpreteren, naast reine-claude, re infecta, reine du bal, grens- of reinsteen, bak- of rijnsteen en reisstrijkijzer? Dat 'foetor ex ore' een slechte adem is, vind je niet in 'onze' woordenboeken. Hij vertelde een waargebeurd verhaal. Schrijf je 'biedermeier boeket' of 'biedermeierboeket'? Beide, klemtoon, znw., bnw. In onvervalst Platamsterdams trok hij van leer tegen die
laag-bij-de-grondse plat-Amsterdamse streken. Kijk, een
hydro-elektrische centrale!

5. Dat portret lijkent goed. Ze heeft regelmatig noia's [zekere psychose] als gevolg van wekaminen. Pendjereliks zijn kameeltuigen. Ken je de WiMAX al: worldwide interoperability for microwave access, standaard voor breedbandige netwerken? Kun je pirosjki's [Russisch pasteitje] in pashmina's [sjaal] verpakken? Het röntgenium (Rg - 111) of unununium [Uuu] is naar Röntgen genoemd. Helaba, wat is dat nou kei-jammer! Er is alleen nog débris, puin, van over. Het cisplatina is een cytostaticum. Daar is ie weer, de chikungunya (Swahili), de door muggen verspreide virusziekte. Ze speelden jokari [balspel, stuk elastiek, houten schijf]. Vul de volgende zin aan in de verleden tijd (imperfectum, o.v.t.) van 'besterven': Hij ………. het van de kou. ... bestierf ...

6. Ze baden het Onzevader [naam gebed, anders o - keer bidden], het vaderons. Ze speelden croquet en aten een kroket. Het paard was geniqueteerd. De vorst heeft geabdiceerd (ook: geabdiqueerd). Werd dit voedsel sous-vide bereid? Er was keuze uit saint-julien,
saint-estèphe en saint-émilion. Hij leek lyrisch, maar was delirisch. Ik lijdt niet aan eurofobie, ik ben anti-euro. Zij vormen een middleclassgezinnetje en behoren niet tot de upper class, de upper ten, de high society. Hij is bakker van metier, is pro-islam en heeft last van jalousie de métier. Qua roots is hij half-Joods (half Joods), maar dat staat niet op zijn cv. Ze hadden iets heel extraordinairs: mummies van guppy's. In de gelagkamer hing een lachspiegel. Wie zijn laatste oortje versnoept heeft, kan moeilijk een oordjedood [niet in wdb. - vrek] zijn.
 

0759 Dictee zondag 25 okt 2015 (1): dictee 853 (deel 1) √

Dictee - dictees [0759]

Oefendictee 853 (deel 1)

Dictee 853, alinea 1 t/m 3.

1. In de chemie kennen we trans- en cisconfiguraties. Het arachidonzuur is het 5,8,11,14-eicosatetraëenzuur waarin alle vier dubbele bindingen de cisconfiguratie(!) hebben. In het candlelightgedicht kwam de mengreligie candomblé aan de orde. Taciti, soli, sanza compagnia, dus zwijgend, eenzaam en zonder geleide, zonder compagnon de route of compagnon de voyage, vervolgde hij zijn weg. Een soussie komt uit het Soussgebied. De souschef, de adjunct-chef liep bras dessus, bras dessous met zijn cheffin. Synechie is een oogheelkundige aandoening. Ghee (VD, GB: ghi) is geklaarde (geclarificeerde) boter. CMC is carboxymethylcellulose, een bindmiddel. De weergave van de Oud-Romeinse samenleving werd romeins gedrukt.

2. Bij zoeken op '*cardie*' vind je naast stenocardie ook brancardier en Picardiër. Catechisatie wordt gekscherend door jongeren ook wel kattenbak genoemd. Sommige dictees eindigen in een ex-aequoproef. Is het niet erg bie of is het juist heel bijzonder? Rondreizende muzikanten worden ook wel italianen genoemd. De Luva is de Luchtmacht Vrouwenafdeling en bestaat uit luva's. De geilneef geilde op coitus oralis en dampende seksscènes. Het was kielekiele, op het nippertje, kantje boord. GB kent de smidsenbouwer, VD doet dat zonder tussen-s. Er ontstond veel heisa toen bleek dat de klus een hele hijs was. Dit PvdA-lid is een echte rode vruchtenteler [mogelijk ook: rode rodevruchtenteler]. We gaan volgens Toon Hermans op vakantie naar de Mediterranée.

3. Dit jaar hadden we een hoogzomer. Ik vroeg hem me te helpen, maar zijn antwoord had een hoog 'doe het zelf'-gehalte (dicteeër, let op de schrijfwijze!). NB Kijk maar eens bij het lemma 'nijdig'! Zijn peerreviewd [werkwoord: peerreviewen, zie ook reviewen] publicatie was van hoog niveau. Zij debateten er lustig op los. Het ouijabord [uitspraak!] werd met ouguiya's [idem] betaald. De luitmuziek was erg luid. Bij een ondertoezichtstelling vindt onder toezicht stellen plaats. Bij de receptie kreeg ik het reçu. Hoeveel van onze lady's gaan er naar de ladies' night, die ladies' nighthappening? We gaan naar een walkingdinner vanavond, een lopend buffet. Het publiek stond rijendik, zeker meer dan drie rijen dik. De sudoku is een puzzel, de sodoku de rsttenbeetziekte.
 

0758 Dictee vrijdag 23 okt 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (65) √

Dictee - dictees [0758]

Ditjes en datjes (65) 

A. In de eGB staat heao'er. Dat is beslist fout, want de uitspraak is niet haa-ee-aa-oo, maar hee-aa-oo. Het is dus geen initiaalwoord (zoals pc), maar een letterwoord (zoals vip). De juiste schrijfwijze is heaoër. Vergelijk havo, havoleerling en havoër ('havo' is letterwoord), maar hbs, hbs-leerling en hbs'er ('hbs' is initiaalwoord).

B. Vraag van een lezer: is het WMO of wmo? Voor eigennamen geldt het zgn. donorprincipe: die moet je schrijven zoals de organisatie of persoon het zelf doet: PvdA NL (in België is er wel een PVDA BE!) mag je dus niet anders schrijven. Het geldt ook voor merknamen en namen van wetten, waarvan in dit geval de overheid de 'eigenaar' is. En die schrijft voor: Wmo = Wet maatschappelijke ondersteuning. In dictees wellicht discutabel, maar zelfs áls VD en/of GB het anders en verkeerd schrijven, is dat de enig juiste schrijfwijze. Overigens heeft VD Wmo, GB kent alleen de Wmo-raad. Iemand die van de Wmo gebruikmaakt, is een Wmo'er (het is een initiaalwoord, dat we als letters uitspreken).

C. U zocht nog wat aardige woordjes voor in een dictee? Kies maar uit: havo, havo's, havootje, havoër, havoleerling, vwo, vwo's, vwo'tje, vwo'er, vwo-leerling, havo 4-leerling (havovierleerling),  vwo 5-zittenblijver (vwo-vijfzittenblijver), dorpshavootje, stads-vwo'tje,
ex-vwo 5-leerling, ex-onderwijzer, mijn ex-ex, etc.

D. Vraag van een lezer: is het 'eersteklas presentatie' of 'eersteklaspresentatie'? De eerste en goede gedachte is dat 'eersteklas' (GB, VD) een bijvoeglijk naamwoord is: de schrijfwijze 'eersteklas presentatie' met de klemtoon op 'presentatie' is dus correct. Echter: VD vermeldt bij lemma 'klasse' echter dat je 'eersteklas' (ook: tweede- en derde-) mag samenstellen met andere woorden: aldaar bijv. eersteklasvertaling. De eindconclusie is dus, dat ook 'eersteklaspresentatie' correct is, met de klemtoon op 'eersteklas'. Beide schrijfwijzen zijn dus juist.

E. Nog een vraag: hoe schrijf je 'HBO werk en denkniveau'? Het juiste antwoord was 'hbo-werk- en -denkniveau'. Onderwijstypen met kleine letter, na hbo een koppelteken omdat het een initiaalwoord (uitgesproken als letters) is, na 'werk' een weglatingsteken (niveau is weggelaten) en voor denkniveau een weglatingsteken (daar is hbo weggelaten).

F. Is het cao of CAO? GB en VD schrijven 'cao' voor. Let er wel op dat het aan het begin van een zin 'Cao' wordt!

G. Is het (na) scholing of na(scholing)? Het antwoord is (na)scholing. De regel is, dat als je de haakjes weglaat, dat er dan iets 'goeds' moet overblijven, en 'na scholing' los (na scholing kan hij die baan wel aan) kan zó wel in een zin staan (in een andere betekenis), maar hier is natuurlijk 'nascholing' bedoeld en dat schrijf je niet met een spatie, maar aaneen.

H. Hoe schrijf je 'niet patiënt gebonden'? Antwoord:
niet-patiëntgebonden. Het woord patiëntgebonden is een bnw. dat in GB en VD staat, en samenstellingen van niet met bnw. en znw. krijgen i.h.a. een koppelteken (niet-benutte capaciteit, niet-roker).

 
 

0757 Dictee woensdag 21 okt 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (64) √

Dictee - dictees [0757]

Ditjes en datjes (64) 

A. GB, p. 63: groenekool (moet nu aaneen). NB Mag van GB ook nog wel los ...

B. VD: bij coccejaans: tot de partij van de coccejanen behorend. Moet met een kleine c, was al fout in de eVD. 2020: OK.

C. Noteer vast woensdag 17 februari 2016 – Ter Aar (2e keer); ik mag het dictee en het bonusgedeelte voor de specialisten maken …

D. In tegenstelling tot eerdere berichten is het dictee in Schiedam (5 november 2015) ook voor iedereen opengesteld: ik heb het dictee gecontroleerd (met Johan) en het bonusgedeelte opgesteld …

E. VD: in lemma eenschaduwig moet Kreefts-(keerkring) met een hoofdletter. Ook dit was al fout in de eVD. [2020 OK]

F. Morgen (21-10) hoop ik mijn megaklus af te krijgen. Ik heb uit mijn oude archieven bijna alles weggegooid, behalve de kale dicteeteksten. Dat worden er 1000, ik ben bij 975. Ze zitten in één bestand (makkelijk zoeken …). Vooraan de inhoudsopgave met paginaverwijzing, daarna de dictees en ten slotte het register. Daarin zoek je alfabetisch op plaatsnaam (Dordrecht) en pakt er een jaartal uit (2013). Daarachter staat dan het volgnummer (bijv. 0875). Via de inhoudsopgave achterhaal je dan snel het paginanummer óf je zoekt gewoon binnen de lange tekst naar '0875'. Er bleken nogal wat doublures voor te komen. Die heb ik in de inhoudsopgave (en ook als heel dictee) rood gemarkeerd (ik ga nu niet meer tekstsleutelen … *). Als Johan naar de tekst gekeken heeft (m.i. zal hij niet erg veel vinden, er is al veel naar die dictees gekeken), stel ik ze beschikbaar voor iedereen. Als je niet kunt wachten: vraag de verzameling gerust nu al aan … De omvang van het bestand is rond de 1000 A4'tjes. De verzameling is 'rijp en groen': alles wat ik in mijn pc vond, heb ik erin gestopt …

* In versie 2020 zijn het 932 dictees: alle doublures, etc. zijn weggehaald. 

* Op aanvraag verkrijgbaar!
 

0756 Dictee vrijdag 16 okt 2015 (7): dictee Presentatie GB (deel 6) √

Dictee - dictees [0756]

Presentatie GB (deel 6, slot) 

Taaladviezen en lijstjes

1. Uit de logfiles bleek verder ook dat er veel behoefte is aan informatie over een aantal specifieke soorten woordcombinaties. Met stip op nummer 1 in de lijst van opgezochte woorden stond bijvoorbeeld te allen tijde, dat in de afgelopen jaren in alle denkbare combinaties blijkt te zijn opgezocht: te alle tijde, te aller tijde, ten allen tijde; dit is nog maar een handgreep uit de talloze verschillende pogingen die werden gedaan om de juiste schrijfwijze te achterhalen. Daarom zijn deze combinaties niet alleen in de woordenlijst opgenomen, maar staan ze ook nog eens achterin het Groene Boekje bij elkaar in een apart lijstje, zodat degene die daar behoefte aan heeft, ze allemaal nog eens bij elkaar kan zien.

2. Datzelfde geldt voor de combinaties met een voornaamwoordelijk bijwoord, dus van het type eraan toe zijn, erbij neervallen en erdoorheen jagen. Deze combinaties zijn eveneens allemaal op hun alfabetische plaats in het Groene Boekje opgenomen, maar achterin het boekje komen ze nog eens apart aan de orde in een taaladvies, waarin wordt uitgelegd in welke gevallen ze los of aaneen worden geschreven. Dat is bijvoorbeeld het geval bij erop( )uit( )zijn, dat in de vorm erop uit zijn ‘als doel hebben’ betekent en in de vorm eropuit zijn ‘op stap zijn’. 

Tot slot

3. Veel - oude en nieuwe - nieuwe woorden dus in deze editie van het Groene Boekje, uit alle windstreken en domeinen van de samenleving. Alleen daarom al is het de moeite waard om er eens lekker mee in een fijne stoel te gaan zitten en erin te bladeren en te lezen. Want dat is toch het prettige van een echt boek, dat je het beet kunt pakken en erin heen en weer kunt bladeren.
 

0755 Dictee vrijdag 16 okt 2015 (6): dictee Presentatie GB (deel 5) √

Dictee - dictees [0755]

Presentatie GB (deel 5)

Eten en drinken

1. Voor wie ervan houdt, is er ook op het gebied van eten en drinken veel lekkers te vinden in het nieuwe Groene Boekje. Gerechten die we al langer kennen, maar die nooit eerder in het Groene Boekje waren opgenomen zijn aardappelgratin, eiersalade en zalmfilet. Specifiek voor Nederland zijn boerenkoolstamppot en krentenwegge, terwijl speculoos oorspronkelijk uit Vlaanderen komt. Uit de exotische delen van het taalgebied vinden we de schubappel in het Nederlands van de Caribische eilanden, terwijl afingisoep en kaaimansaté specialiteiten uit Suriname zijn.

2. Verder is er een heel scala aan dranken toegevoegd, waaronder caipirinha, energiedrank, flessenwater, paardenmelk en rooibosthee. En dat is nog slechts een greep uit het totale drankassortiment in het Groene Boekje. 

Mode en kleding

3. Ook op het gebied van mode en kleding is er het nodige bij gekomen in het boekje. Van fleecetrui, huisjurk en keukenschort tot blingbling, galajurk en stilettohak. En tussendoor dan ook nog ruimte voor zaken als oogmake-up en nagellakremover en activiteiten als beautyverwendag en dikketruiendag. Dat laatste is het in Vlaanderen gebruikelijke equivalent voor wat in Nederland warmetruiendag wordt genoemd, een dag in de winter waarop de mensen worden aangespoord warme kleding aan te trekken en thuis, op school of op werk de verwarming een graadje lager te zetten om zo energie te besparen.

Computer en sociale media

4. Veel van de nieuwe woorden behoren tot het domein van de computer en de sociale media. Sociale media bestonden ten tijde van het vorige Groene Boekje eigenlijk nog nauwelijks, maar nu maken ze een belangrijk deel van ons leven uit. Dat maakt dat woorden die gevormd zijn bij namen als Facebook, Twitter en WhatsApp nu ruimschoots vertegenwoordigd zijn en dat we nu ook kunnen opzoeken hoe hashtag, QR-code en smartphone gespeld worden. Andere woorden uit deze categorie die nu voor de eerste keer in het Groene Boekje staan, zijn data-invoer, e-mailbericht, groepsapp, inloggegevens, software-update en wifiverbinding.

 
 

0754 Dictee vrijdag 16 okt 2015 (5): dictee Presentatie GB (deel 4) √

Dictee - dictees [0754]

Presentatie GB (deel 4)

Specifiek voor het Caribisch gebied

1. Ook voor de toevoeging van woorden uit het Nederlands dat in het Caribisch gebied wordt gesproken, werd gebruikgemaakt van de plaatselijke expertise. Het Instituut voor Nederlandse Lexicologie stelde ook voor dit gebied een corpus samen, waarmee de commissie voor Caribisch Nederlands aan de slag ging. Hieruit werden enkele honderden woorden geselecteerd die in de woordenlijst terecht zijn gekomen.

2. Het Nederlands dat in het Caribisch gebied wordt gesproken bevat veel leenwoorden uit het Papiaments, bijvoorbeeld ayó ‘tot ziens’ en hòmber ‘man, jongen’. Maar ook daar vinden we veel woorden die een volledig Nederlandse vorming hebben maar wel specifiek zijn voor het gebied, bijvoorbeeld dokterskamer ‘artsenpraktijk’, oppashuis ‘huis waarin iemand tijdelijk woont, als de echte bewoners er niet zijn’ en schoolkinderentoeslag ‘toeslag voor bijstandsgezinnen met schoolgaande kinderen’. Ook hier zien we soms woorden voor zaken die we in Nederland en Vlaanderen anders noemen, zoals nummerplaatbelasting voor motorrijtuigenbelasting en vreescultuur voor angstcultuur. 

Specifieke domeinen

3. Behalve woorden die specifiek zijn voor een bepaald deel van het Nederlandse taalgebied, zijn er ook woorden die specifiek zijn voor een bepaald domein daarbinnen. We gaan hier in op de nieuwe woorden die zijn toegevoegd op het gebied van gezondheid, eten en drinken, computer en de sociale media en mode en kleding. 

Gezondheid

4. Uit alle delen van het taalgebied zijn er woorden toegevoegd voor zaken die met onze gezondheid te maken hebben. Ook hier weer zijn het soms woorden die in het hele taalgebied gebruikt worden, en soms woorden met een meer lokale verspreiding, maar ze behoren allemaal tot de Nederlandse woordenschat. Dit leverde het Groene Boekje nieuwe woorden op als aneurysma, antibioticakuur, BMI,
lactose-intolerantie en wekedelenreuma, maar ook een woord als apenpokken dat zowel in Suriname als op de Caribische eilanden gebruikelijk is voor wat in Nederland en Vlaanderen krentenbaard of impetigo wordt genoemd.

5. Nieuw zijn ook de benamingen keel-neus-oorarts (in Nederland) en neus-keel-oorarts (in Vlaanderen). In de vorige editie van het Groene Boekje was alleen de vorm keel-, neus- en oorarts [nog wel in VD] opgenomen, maar omdat het woord geen samentrekking is van keelarts, neusarts en oorarts, maar een samenstelling van de woorden keel, neus en oor met het woord arts, is dat gecorrigeerd. In overleg met de beroepsgroep zijn nu zowel
keel-neus-oorarts als neus-keel-oorarts opgenomen, samen met de verkorte vormen kno-arts en nko-arts.