0674 Dictee donderdag 25 juni 2015 (2): dictee 843 (deel 2) √

Dictee - dictees [0674]

Oefendictee 843 (deel 2)

Dictee 843, alinea 4 t/m 6.

4. (Tekst: By the rivers of Babylon / there we sat down / Ye-eah we wept / when we remembered Zion). Is deze snelheid sub- of supersonisch? Hij werd bedreigd met een soaker [waterpistool]. Het suppedaneum: (rooms-katholiek) verhoging waar het altaar op staat (of ook: blokje hout waarop de voeten van de gekruisigde Christus rusten). Een suppo (suppositoire, VD ook: suppositorium) is een zetpil. In die haven gold een surchargé [overladen?] surcharge [toeslag] . Vrijgeleide: sûreté de corps, safe conduct, sauf-conduit, sauvegarde en een laissez-passer of geleibrief (voor geestelijken: een obediëntie). In dat stadsdeel wonen veel suri's [Surinamer]. Zijn optreden was verfrissend en surprenant [verrassend, vgl. surprise]. Surra is een trypanosomenziekte. Een sati is een suttee (denk maar aan het suttiisme - weduwe verbanden met lijk echtgenoot). 

5. Op staande voet: e vestigio, hic et nunc, illico, in continenti (incontinent is iets anders), ogenblikkelijk, staandebeens, staandevoets, onmiddellijk, stante pede, sur-le-champ en voetstoots. Suzanne met de mooie ogen kweekt heel graag de
suzanne-met-de-mooie-ogen [geen mv.]. Rein, wat is suzereiniteit [waardigheid of heerschappij]? En wat een suzonnetje [kleine suçon, insnijding kledingstuk]? Die heersers voerden een sévère [streng] bewind. Een swagger is een zekere damesmantel. Hoe spreek je 'swap' [oh] uit (en hoe 'sweater' [èh])? Anno nu zijn er nog veel swiebertjes [zwerver]. Kort: swipen is navigeren en swypen is letters op een bepaalde manier typen op een touchscreen [vingers blijven op scherm]. Een symmachie is een oorlogsbondgenootschap. SZL: lilangeni (munteenheid van Swaziland).

6. Er was geen ziel te bekennen: typisch voorbeeld van een synecdoche. 'Schreeuwende kleuren' is een synesthesie. De szechuanpeper heeft niets te maken met indiapaper [dundrukpapier], al zou je anders vermoeden. Syzygie is samenstand. In de politiek noemen we het afwisselend steunen op verschillende partijen (actueel in Nederland!) de (het) système de la bascule. Niet in GB of VD, maar 'alles paletti' betekent 'alles oké'. Het coxsackievirus kan de hvm-ziekte veroorzaken [bedenksel Rein], de hand-, voet- en mondziekte (vooral bij jonge kinderen). Het virus is vernoemd naar de plaats Coxsackie in de staat New York, waar het voor het eerst bij een patiënt werd vastgesteld. De zwart-New Yorkse inwoners krijgen het allemaal
zwart-op-wit.
 

0673 Dictee donderdag 25 juni 2015 (1): dictee 843 (deel 1) √

Dictee - dictees [0673]

Oefendictee 843 (deel 1)  Dictee 843, alinea 1 t/m 3. 

1. Ik heb zo-even gelezen dat er bij 'zoiets' sprake is van klinkerbotsing. We hebben zowat de hele middag maar zo wat aangerommeld. Vertel eens wat over lewiszuur en -base, en over
zuur-basereacties en -titraties. Zou die noorderling ook ' zoögloea' [oi] hebben opgenomen in zijn top tien (top 10) aller tijden van moeilijk uit te spreken woorden? Terwijl er zouk [dansmuziek] gespeeld werd, hield hij op (noch) met zotteklap en zottenpraat, noch met zoute bollen eten. Leuk, zo'n kleine Antarctische kleine adeliepinguïn. De
noord-zuidverbinding verbindt de zuidoosthoek van Amsterdam met de noordwesthoek. Het zwart-Amerikaanse vuur wordt in zwart Amerika flink opgestookt. Daar moet hoognodig eens een zwabbertje over gehaald worden. 

2. Die zwansen (znw. GB - VD ook: z) hebben heel wat afgezwansd [+ af, geen apert lemma] bij het zwanzen [GB, VD]. De katjoesjaraketten zijn afgevuurd. Seitan is een vleesvervangend product, gemaakt van tarwe. Onder de blote hemel: sub divo, sub Jove, sub Jove frigido, à la belle étoile of sub tecto coeli. Successen: succès de ridicule (zelfde mv. - succes wegens belachelijkheid), succès de scandale (zelfde mv. - succes door een veroorzaakt schandaal), succès d'estime (zelfde mv. - succes dat alleen berust op de achting voor de naam van de maker of de voordrager, niet op de innerlijke waarde van het werk of de voordracht) en succès fous (mv. s - daverend succes, meervoud: succès fous). Such is life: c'est la vie. Sucrose of invertsuiker kun je met sucres [munt Ecuador - ECS] betalen. Ik heb dochter in slaap gesuid [suien = neurend of zoemend wiegen] .

3. Hij wist subiet dat subito een muziekterm is. Eigen haard is goud waard, sub parvo sed meo: onder een klein dak, maar wel onder het mijne. Sub rosa is off the record. Maar wel Deo volente = sub reservatione Jacobaea. Pas in de suite kwam zijn vuile suit [kostuum, pak] uit de suitcase. Een suisse [kerkwachter] had vaak een hellebaard en een bandelier (draagriem sabel). Summa summarum, tenslotte, geef ik hem de benefit of the doubt. Aan de rivieren van Babylon (super flumina Babylonis) zijn de beginwoorden van Ps. 137, het klaaglied der Israëlieten in hun ballingschap. Zoiets als Psalmen 24 (afgekort: Ps. 24) moet je lezen, iets als psalm 33 (afgekort ps. 33) moet je zingen. Ik beluisterde met veel plezier via internet Rivers of Babylon van Boney M. (1978, publ. 2012).

 

0672 Dictee woensdag 24 juni 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (42) √

Dictee - dictees [0672]

Ditjes en datjes (42)

A. Je hebt toch wel meegekregen dat in het lemma typico-orkest nu 'cuatro's' (cuatrogitaren) staat? In vorige versies was dat 'quatro'!

B. Bij de plantennamen heeft VD flink opruiming gehouden: zo zijn kruid-aan-den-zolder, kruid-aan-den-balk, kruip-door-de-tuin en
kruip-door-de-haag verdwenen. En ook nog naar even melden: de universiteit van Leuven heeft (nu ook in VD) als officiële naam KU Leuven [Katholieke Universiteit Leuven]. Historisch hebben we nog: Kulak = Ka­tho­lie­ke Uni­ver­si­teit Leu­ven, Af­de­ling Kort­rijk

C. Vergeet niet in 'Sao Tomé en Principe' voortaan in principe een accent aigu te zetten.

D. Ook het drievuldigheidsbloempje (het driekleurige of wilde viooltje) heeft het loodje gelegd.

E. Rara kwestie: ooit kvv'er, toen (ook) KVV'er, en nu weer, zij het nog steeds historisch, kvv'er voor kortverbandvrijwilliger.

F. De aspidistra heette in de volksmond het kwartjesblad. Kennelijk heeft die volksmond zich bedacht, want in VD heet de plant nu in goed Nederlands blarenplant (kamersierplant uit de leliefamilie).

G. Als je bij lemma 'eenmaal' in VD kijkt, zie je 'een- en andermaal'; zo staat het ook bij lemma 'andermaal'. Echter bij lemma 'ander' staat – in dezelfde betekenis – 'een en ander maal'. VD laat me weten – mijn melding was al van lang geleden – dat dit in VD 2015 en de komende update van de oVD goed komt … We wachten af. 2020: een- en andermaal.

H. Voor ecologische hoofdstructuur (in Nederland) had VD zowel ehs als EHS. VD heeft dat probleem inmiddels opgelost. Hoe, dat zullen we zien. Hetzelfde geldt trouwens voor tgg en TGG die allebei voorkwamen als afkorting van transformeel-generatieve grammatica (die van Noam Chomsky).

I. In VD komt zowel voor 'een uit duizenden' als 'één uit duizend'. Bij nader inzien vindt VD dat die accenten wel weg kunnen. Ik uiteraard ook. Niet dus: 2020 één uit duizenden.

J Dat geldt ook voor 'duizend tegen één', waar de accenten gemist kunnen worden als kiespijn. Nader (later) bericht: VD gaat ze toch maar handhaven.

K. De Lacedaemoniërs zijn niet meer. Zij (mogen) rusten in vrede.

L. Ook het kruisken-a (boekje om te leren spellen, ook: het abc) vindt men niet meer terug in VD.

M. De bijlagen uit de papieren VD zijn in de oVD nu opgenomen als 'gewone' lemma's. Let daarbij op de hoofdletters aan het begin: die verdwijnen goeddeels. Een voorbeeld van zo'n niet verdwenen uitdrukking is 'sic transit mundi gloria'. Betekenis: zo gaat de heerlijkheid (glans) der wereld voorbij. Deze uitdrukking wordt gebruikt bij de kroningsceremoniën van de paus; terwijl hij uit de
Sint-Gregoriuskapel naar het altaar van Sint-Pieter wordt geleid. Men verbrandt dan driemaal een vlok stof (hennep) onder de uitroep: ‘Sancte Pater, sic transit gloria mundi’. 2020: dus overgebracht van bijlage naar 'gewone' lemma's.

 

0671 Dictee maandag 22 juni 2015 (3): dictee 842 (deel 3) √

Dictee - dictees [0671]

Oefendictee 842 (deel 3)

Dictee 842, alinea 7 t/m 10.

7. Hij zou veel spie [geld] hebben. Een spijkboom (boom, of beter plant?) brengt nardus(olie) voort. Een openruglijder heeft spina bifida. Een beetje atleet loopt op spikes. Een spiritijn is een pater van de congregatie van de Heilige Geest (Spiritus Sanctus - een orde). Het leidde ertoe dat zij aan spleen [ie] lijdt. Een split-up lijkt het beste voor deze aandelen. Hij is spo-docent [vero: so­ci­aal­pe­da­go­gisch on­der­wijs]. Een spoof is een zekere parodie, een spoom een zekere sorbet. Geef een voorbeeld van een spoonerisme (niet die eend graag!). De SS-20 is een Russische middellangeafstandsraket. Wil je dat echt in een dictee op laten schrijven, de naamgever van het psychologische begrip 'flow': de Amerikaanse hoogleraar psychologie Mihály Csikszentmihályi (of: Piet de Ruiter: toch niet te controleren!)?

8. Mag ik die sijpe [sappig] peer? Wat moet ik nu schrijven: stadhouder-koning en koning-stadhouder (GB - algemeen) of Koning-Stadhouder (VD - specifiek: Prins Wil­lem III van Oran­je, die van 1689-1702 be­hal­ve stad­hou­der van Hol­land, ook ko­ning van En­ge­land was)? Volgens GB loop je stafylokokken op, volgens VD ook wel stafylococci. Dat was een sta-in-de-weg voor een staakt-het-vuren. Weet je het nu: stalactiet en stalagmiet (g = grond)? Een stampede [stèhm-pie:t] is een stormloop of juist een vlucht (van dieren). Zo'n reptiel heeft een squameus [schubachtig] uiterlijk. Bezat Stanley al zo'n stanleymes? De State of the Union is een soort presidentiële troonrede. Is er verschil tussen de status quo en de status quaestionis [niet echt: stand van zaken, stavaza]? Van stearine maakt men kaarsen. De paus is de stedehouder [stadhouder] Gods op aarde. Duurloopatleten lassen soms een versnellende steigerung [tijdelijke versnelling] in.

9. Welke ziekte is naar Stendhal [ah, ah] genoemd [toeristenziekte, stendhalsyndroom]? Na de STER-spot [Stich­ting Ether­re­cla­me] gaan we sterrenkijken. Een stichomythie is een zekere passage in een drama. Steun zoeken en dan steun vinden bij iemand die geen kik geeft: dat geeft een kick! Die veteraan is still going strong. Zo'n stoepier [pjee] wordt rijkelijk beloond. Een spijkerbroek is stonewashed. Een stowaway is een verstekeling. De straddle [rolsprong] werd met een strad begeleid. De krullenkop moest gestraight worden. De inbraken vinden volgens een vast stramien plaats. Als stratagème had hij een blondine met strapless jurk gestuurd. Hij zat met een stretch broek [GB ook: stretchbroek, znw.] in de stretched limo. Strijk-en-zet was het zo: moeder aan het strijken en vader en zoon aan het dammen. Ik wil graag stroganoffsaus.

10. Dat meisje heeft een grote studie-ijver. Hij is overleden aan het nuttigen van strychnine. Geef mij maar zo'n lekkere apfelstrudel. Ze spreidde veel suaviteit [lief(e)lijkheid - GB] tentoon. Voor een puber komt ooit de sturm-und-drangperiode. 'Sub specie' is onder de gedaante van, een subspecies is een ondersoort. Een bloeduitstorting (sugillatie, hematoom, ecchymose) is een subcutane bloeding. Het slachtoffer werd gesuffoqueerd. De super-pg won de super-G. De surah [weefsel] omvatte de suramin [zeer gif­tig ge­nees­mid­del te­gen slaap­ziek­te]. Syzygie is samenstand en een sweeper is een libero. Het 'süsser Pöbel' is het lief gepeupel.
 

0670 Dictee maandag 22 juni 2015 (2): dictee 842 (deel 2) √

Dictee - dictees [0670]

Oefendictee 842 (deel 2)

Dictee 842, alinea 4 t/m 6.

4. De meest verraderlijke dicteewoorden, het is al eerder gezegd, zijn die, welke je anders uitspreekt, dan je ze schrijft. Daarbij behoren golauyoek (Chinees gerecht van gefrituurde beignets met varkensvlees en een zoetzure saus) [goe-loo-joek], giaur (Turkse scheldnaam voor alle niet-moslims) [gah-voer], chaebol (Zuid-Koreaans industrieel conglomeraat) [dzjèh-buhl], abscisinezuur (plantenhormoon met groeiremmende werking) [ahp-sie-zie-nuh-zuur]. en shinto ryu (Japanse vechtkunst met stokken en wapens) [sjihn-too-rie-joe]. De jandoedel speelde 'Yankee Doodle' op zijn doedelzak. Je moet tekst wel met de juiste interpunctie interpungeren. "Denique coelum", riepen de kruisvaarders: eindelijk de hemel, wij zullen die verwerven.

5. De zazou [modern, excentriek jong mens] bewonderde de zeboe [bultrund]. De man met de baard als een Zwitser (Helvetiër) was zo zat als een zwitser. De meeste 60-plussers [cijfers, verder letters] hebben een 60 pluskaart [idem]. Ik geef je een 7-plusje [cijfer, verder letters] voor deze scriptie. Doorsneegraven wisten niets af van grafen. Mijn ouders' huis staat in Rhoon. Rozijnen- en cocakauwers kunnen we missen als kiespijn. Een zeiklijster lijdt aan bangschijterij en dat leidt tot bangerikengedrag. Kunnen kauwen ook zoetekauw zijn? De afkorting Zm staat voor zettameter, zm voor zeptometer. Hij ziedt van woede, als hij het ziet gebeuren. Zo-even dacht hij: in een zoutwaterbekken zit geen zoet water.

6. Zo'n sparringpartner is klasse! Hij heeft een spartaanse opvoeding genoten. Wanneer gaan we weer spearfishen [ie, ih]? Spijen is spuwen (spijers zijn gedijers) en speieren is schitteren. Dat speiten (spuiten) zal je nog spijten. Ik wil dat weleens terug horen. Het vermogen van Jan is een 80-voud [cijfers] van wat Piet bezit. Deze doorsnee-Belg is belgziek. Ze stak een speld in het speltbrood. Een spencer is een
slip-over met V-hals. Zit in dit parfumerieartikel spermacetiolie? Spem mentitae segetes: gewassen die niet aan de verwachting hebben voldaan en spemque metumque inter dubii: zwevend tussen hoop en vrees. Hij zou zijn mond wijd open sperren (ook: opensperren). Spiccato is op de viool met springende stok.
 

0669 Dictee maandag 22 juni 2015 (1): dictee 842 (deel 1) √

Dictee - dictees [0669]

Oefendictee 842 (deel 1)

Dictee 842, alinea 1 t/m 3. 

1. Het was niet nogal wiedes dat ze die weed (wiet) wegwiedden als ware het wied. Van een whisky-, cognac- en punchgrog wordt je gezelschap zo groggy als een dronkenman of dronkenlap. Een wildwestfilm speelt zich in het Wilde Westen af. De wolkenkrabber stak scherp af tegen het wolkeloze zwerk. De deur stond wijd open, zeer wijd open, zeg maar: wagenwijd open. Je moet die wagenwijd openstaande ramen maar sluiten. Wordt vervolgd, naar verluidt. Die twee hebben een woprelatie: wippen, ontbijten, pleite. Met middle of the road wordt middle-of-the-roadmuziek bedoeld. De benadering van die politicus is middle-of-the-road. Zo'n mysteryguest is best sneaky [geheimzinnig]. Met (de) afro wordt het afrokapsel bedoeld. Hij is
Afro-Surinamer.

2. Hij heeft een beeldschone afrodite aan de haak geslagen. Hij heeft gescratcht [grammofoonplaat onder de naald hen en weer], ge(beat)juggeld [scratchen op de beat van muziek]. Het Divali is het lichtjesfeest, het chanoekafeest is het Lichtfeest. De piesemopsantee komt van 'puis-je m'absenter?' Als je de beste kamer in een hotel krijgt, is dat niet de bestekamer [wc]. Ik las een waarlijk houellebecqiaans (Houellebecq, pseudoniem van Marcel Thomas) [geen h uitspreken] meesterwerk. Hij is een Martinikaanse martinidrinker uit Martinique. Bij studenten zijn adjes heel gewoon, doodgewoon. Dat briefje, weet je wat erop staat? De aardappelen zullen al wel opstaan. Sommige kledingstukken moeten echt bloezen. Zie je die middeleeuwse wüstung [verlaten middeleeuwse nederzetting] daar in het landschap? Het spookt bij hem op de vliering (toegang krijg je via de vlizotrap - vliering - zolder).

3. Het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering wordt afgekort tot WvBR of Rv. Het writer's blocksyndroom ken je toch wel? Zijn wreedaardig optreden was wrevel wekkend. Laat het bijzaathout tekenen van verval zien? Het WWF is het World Wide Fund for Nature (ook: WNF = Wereldnatuurfonds). Een rastaquouère, een vreemde snoeshaan, zou die aan xenomanie [blin­de in­ge­no­men­heid voor al wat vreemd (bui­ten­lands) is] moeten lijden? Wat is er nou zo bijzonder aan een whitworthschroefdraad, een WW-draad? Niet te verwarren overigens met een Y-draad! Jij yelt ook nooit, hè? Een speciale golfterm is yips [gemakkelijk punt missen door stress]. Kun je van yam [= yamswortel]  jam maken? Nee. Wat hoor ik daar? Yankee Doodle [een Amerikaans volkslied, het officiële is: The Star-Spangled Banner]! Ik ken die zagenzetter alleen als zageman. Op kinderfeestjes zie je heel vaak zakdoekje leggen en boompje verwisselen spelen.
 

0668 Dictee zondag 21 juni 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (41) √

Dictee - dictees [0668] 

Ditjes en datjes (41)

A. In het papieren GB staat Zuid-Nederlands, Zuid-Nederlandse. Mij werd gevraagd: slaat dat ook op de taal? Het antwoord is nee, en ik kan meteen een goede tip geven: kijk liever op www.woordenlijst.org (ook recenter en bijgewerkt!) dan in het papieren GB, want daar staat de woordsoort bij. In dit geval dus bnw. en geen znw. Achteraf was dat ook wel op grond van het papieren GB te concluderen geweest: als znw. had er natuurlijk nooit de verbogen(!) vorm Zuid-Nederlandse(!) bij gestaan.

B. Een andere vraag: schrijf je honderdtwintigduizend (in letters) aaneen? Antwoord: ja. De regel is: alles t/m duizend en wat ervoor staat, aaneen, na duizend een spatie en verder alles (miljoen, miljard, etc.) helemaal los. Het handigst werkt een voorbeeld: het getal (in cijfers) 123.678.333.239 schrijven we in letters als honderddrieëntwintig miljard zeshonderdachtenzeventig miljoen driehonderddrieëndertigduizend tweehonderdnegenendertig.

C. Met dank aan Johan de Boer: 'kapotgaan' en 'kapotmaken' schrijven we aaneen. Echter bij de lemma's barbiesjes, filistijnen, gallemieze, ongerede en verfloddering schrijft VD nog 'kapot gaan' [dat is in 2020 nog zo]. De term 'kapotmaken' staat overal aaneen, behalve sub lemma 'ravelen': vuil en kapot maken (dubieus). 2020: blijft hier los!

D. In het (nieuwste) Liedboek (voorheen: voor de kerken, thans: Zingen en bidden in huis en kerk) staat in lied 213:3 'tenondergaan'. Dat moet zijn 'ten onder gaan'. Het is wel 'tenondergang'.

E. Mij werd gevraagd: 'naar binnen' (en buiten) of 'naarbinnen'? Ik heb nergens in GB, VD, Onze Taal of Taaladvies 'naarbinnen' aaneen kunnen vinden, daarom moet het los. In zekere omstandigheden schrijven we wel 'vanbinnen' en 'vanbuiten', 'vanachter' en 'naartoe'.

F. Van 'Den Haag' hebben we kunnen leren dat je 'Groot Dictee der Nederlandse Taal' (GDNT) verkort tot 'Groot Dictee' en vervolgens tot 'Dictee'. Daarom is de verkorting van 'Tour de France' ook Tour. Dit is trouwens als lemma nu ook in de online-VD opgenomen!

G. Als je bij de Tour de France 'rondemiss' moet schrijven, krijgt dat (Ronde van Frankrijk --- > Ronde) dan geen hoofdletter in 'rondemiss'? Allereerst zijn er iedere dag meerdere van die rondemissen (soortnaam dus) en ik vraag me ook af, of het iedere dag dezelfde(n) zijn: bij de start (2015) in Utrecht zijn het vast niet dezelfde(n) als bij de finish in Parijs. Maar wat ik vind, telt niet: in VD komt alleen rondemiss (meestal een eendaagse ronde dus, denk ik) voor en dat is volgens de meeste dicteespelregels dus doorslaggevend … Het gaat me dus te ver om de miss Ronde van Frankrijk Rondemiss te noemen of de miss Tour de France Tourmiss. 

H. Hoe zou VD 'bildung' schrijven en welke betekenis zouden ze eraan geven? Kleine letter: algemene ontwikkeling.