0052 Woensdag 06 februari 2013: Dictee – boek Funshoppen √

Woensdag 06 februari 2013: Dictee – boek Funshoppen

Ik heb nog een boek gewonnen: Funshoppen in het Nederlands, uitgeverij Bert Bakker (onderdeel van uitgeverij Prometheus), ISBN 9-789-035-135-062. In de uitgave van 2009 is de ondertitel: Woordenlijst onnodig Engels. Het is een uitgave van de Stichting Nederlands, die 'probeert op een constructieve manier bij te dragen aan de vitaliteit en rijkdom van de Nederlandse taal door het gebruik van onnodig Engels in Nederland ter discussie te stellen'. Dat klinkt heel puriteins, maar de teneur van het geheel is toch losjes en laconiek: als je maar vaak genoeg 'meerkeuzetoets' gebruikt, mag je er best weleens een keer 'multiplechoicetest' doorheen gooien. Ik heb vrij secuur alle voorkomende Engelse woorden met een gesuggereerd Nederlands equivalent in Groene Boekje en Van Dale opgezocht. Wat ik niet vond, valt sowieso af, dat behoort niet tot de Nederlandse (leenwoorden)schat. Het was een nuttige oefening, maar als je alleen uit bent op dictees en spelling moet je het boekje links laten liggen. Bij meerdelige woorden wordt vrij consequent de Engelse spelling gebruikt, en die wijkt heel vaak af van de vernederlandste spelling in VD en GB: wel een spatie waar die niet moet en omgekeerd en hetzelfde geldt voor koppeltekens. De rest van deze blog geef ik u leuke woorden die wél in VD staan of 'grappige' terugvertalingen' van leenwoorden:

servicegame (opslagbeurt), sexappeal hebben (eromagnetisch zijn), scriptgirl (regieassistente), screendump (schermafdruk), reality-tv (echteleven-tv), qualitytime (kwalitijd!), powersteering (stuurbekrachtiging), poet laureate (dichter des vaderlands, hofdichter), pin-up (punaisepoes), out of the blue (vanuit het niets), onenightstand (klaar-overtje), narrow escape (kantje boord), military (paardentriatlon), make-over (opknapbeurt), light verse (darteldicht), latin lover (olijfprins), kick-and-rush (boerenkoolvoetbal, hotsknotsbegoniavoetbal), (mini-)jacuzzi (bubbelbad), inside-information (schoolklap), hole-in-one (enkelslag), no (geen) hard feelings (zand erover), gocart (formulenulwagen, formule 0-wagen), funshoppen (plezierwinkelen, pretwinkelen), fiftyfifty (samsam), emoticon (smoeltje), double-breasted (dubbelknoops), discounter (prijsvechter), crispy (krokant), creep (griezel), conveniencefood (kant-en-klaarmaaltijd), combine (maaidorser), collector's item (verzamelaarsobject), close finish (nek-aan-nekstrijd), close reading (loeplezen), catsuit (panterpakje), booming business (hoogtijhandel), bootie (enkellaarsje), blog (zelfkrant), ballpoint (balpen!), angry young man (rebel) en adventure (avonturentocht).
 

0051 Dictee woensdag 30 januari 2013: Dictee Twente – boek gewonnen! √

Woensdag 30 januari 2013: Dictee Twente – boek gewonnen!

Bij het UT-dictee (Universiteit Twente) in Enschede op 27-11-2012 heb ik een boek gewonnen: Alles wat je altijd al had willen weten over taal (De taalcanon). De uitgeverij is J.M. Meulenhoff, ISBN 978-90-290-8870-1. Voor spelling en dictees heb ik er (bijna) niets aan, maar het is een buitengewoon belangwekkend en interessant boek: warm aanbevolen! Nooit geweten dat de (algemene) taalwetenschap zo ontzettend breed is. Ik ga geen boekbespreking geven maar som alleen een aantal interessante onderwerpen op (50 auteurs hebben elk in maximaal 4 pagina's ieder één onderwerp van de taalcanon beschreven).

1. De ontwikkeling van gesproken naar geschreven en gedrukte taal en van elitaire taal (Grieks, Latijn, Frans) naar volkstaal, vastgelegd na de periode van het Middelnederlands (na de boekdrukkunst) in woordenboeken en grammatica's als de ANS (Algemene Nederlandse Spraakkunst). ABN (Algemeen Beschaafd Nederlands) zeggen we niet meer, het is nu AN (Algemeen Nederlands). Beide nog in VD.

2. Taalstoornissen als afasie.

3. Onderzoek naar dyslexie.

4. Of 'hun hebben' in de toekomst mag, bepaalt de taalgemeenschap en niet de taalonderzoeker.

5. Grenzeloze mogelijkheden tot onderzoek van gesproken taal vs. geschreven taal: de computer kan veel wat de bandrecorder niet kon!

6. Is het Fries (van Fryslân) wel een echte taal?

7. Veel onderzoek naar bijv. vierhandengebarentalen voor doofblinden en aanverwante onderwerpen.

8. Ook door talen te vergelijken, komt men veel aan de weet.

9. Er zijn ook kunstmatige talen ontwikkeld, zoals Esperanto: die hebben het niet echt gemaakt.

10. Voor blinden is er de gelegenheid om hun gesproken tekst om te zetten in geschreven dito. Als de betreffende computerprogramma's via veel testwoorden aan de stem gewend zijn, is een correctheid van 95% haalbaar: nog maar weinig werk voor wie daarna de eindcorrectie doet. Spraakcomputers kunnen ook gedrukte tekst, al dan niet via een scan, voorlezen aan slechtzienden.

11. De programmeertalen hebben een enorme boost aan de taalwetenschap gegeven: een programma moet immers qua 'spelling' (syntax) correct zijn en ook qua betekenis (semantiek). Men heeft daarvan veel geleerd, dat toepasbaar is op de gewone talen. Vertaalcomputers doen het al vrij aardig bij 'technische' teksten, maar bij literatuur en gedichten zal dat nooit veel worden …

12. Wij hebben een zogenaamd letterschrift (met dus een alfabet), de Chinezen hebben een karakterschrift (met een soort plaatjes).

13. Moderne uitingen als tweets (twitters, Twitterberichten), chats en sms-taal hebben zo hun eigen dynamiek: ged88 = gedachten, etc.

14. Voorwaar, allemaal bere-interessant!
 

0050 Dictee woensdag 23 januari 2013: Dictee in Goes en in Breskens √

0050 Dictee Woensdag 23 januari 2013: Dictee in Goes en in Breskens

Woensdag 13 maart: Rotary Goes-Reimerswaal, 5e editie van het Groot Zeeuws Dictee, zaal open 19.00 uur, aanvang 19.30, Het Goese Lyceum, locatie Bergweg 14, Goes. Ook Specialisten kunnen in een aparte categorie meedoen. 

Zaterdag 13 april:6e Groot Breskens Dictee. 

Dankzij de sponsoring van Jumbo Breskens (Pascal & Carola Ingels), Taverne J&B en Boekhandel Bruna kan ook dit dictee weer doorgang vinden. Om 14 uur opent het Visserijmuseum haar poorten voor het dicteegilde. En om half drie starten we. Er is plaats voor 10 Specialisten, 10 Liefhebbers en 10 Beginners (met enige 'rek'). Opgave trouwens: leentfaar@zeelandnet.nl. De Specialisten krijgen 100 invulwoorden en de anderen (met hetzelfde dictee) 50 invulwoorden. Het verschil tussen Liefhebbers en Beginners zit hem alleen in het aantal fouten: het is toch te hopen dat de Liefhebbers er minder maken … Iedere deelnemer betaalt bij aankomst 5 euro: dat bedrag gaat naar het Visserijmuseum incl. een kopje koffie, thee of fris en een drankje na afloop.

We maken er een gezellige middag van. Te hopen is dat u de eer en de lol om mee te doen belangrijker vindt dan de prijzen. Toch zijn er voor elke categorie een aantal leuke prijsjes. Net zoals vorig jaar kijken de Specialisten hun eigen dictees gezamenlijk na; de anderen doen dat klassikaal onder leiding van auteur Rein Leentfaar. Het dictee wordt voorgelezen door Hanneke Leentfaar, bekend van vorige edities. Na een spannende strijd worden de prijzen uitgereikt, zeer waarschijnlijk door een lid van B en W.

Dan is het zo rond vijf uur. Wie van ver komt, kan dan nog eventjes Breskens onveilig gaan maken en met wie dat wil, gaan we om 18 uur aan tafel bij sponsor J&B (tot 20 uur), wel voor eigen rekening, maar dat snapte u al. Om na te praten over het dictee, oude contacten aan te halen of nieuwe te leggen, of helemaal niet over dictees maar over koetjes en kalfjes te praten. De afgelopen jaren hebben uitgewezen dat dit après-dictee minstens net zo aangenaam is als het dictee zelf. Als je mee wilt doen, meld je dan spoedig aan, want meer dan de helft van het aantal plaatsen is al bezet. Het is ook prettig als we tevoren weten, wie er mee gaan eten, maar ook daarvoor maken we voorafgaand aan het dictee nog even de totaalbalans op.

0049 Dictee woensdag 16 januari 2013: Dictee Bijbelse termen (2) √

Woensdag 16 januari 2013: Dictee Bijbelse termen (2)

1. Hierbij dan een aantal Bijbelse termen. Die ik hier opneem, zijn alle overgenomen van de betreffende bijlage in de papieren VD naar de online-VD. Van Dale noemt de aronskelk ook aäronskelk. De aäronitische zegen stamt van Aäron, zoon van Amram en Jochebed. Je moet geen Abrammetje willen spelen. Wat belijden de abrahamieten? Die vormden een Syrische sekte in de negende eeuw die de godheid van Christus loochende. Abraham teelde Izaäk en Izaäk teelde Jakob. Achab huwde met Izebel. Jesaja is de profeet die optreedt tijdens de koningen Jotham, Achaz en Hizkia. De Bijbelse figuur Achitofel is naamgever van alle achitofels (niet te vertrouwen raadgevers). Zijn adamieten naaktlopers? Ja. Hard studeren is adammen. Iedereen is familie van mij van Adamswege, maar wie is jullie echte adam (stamvader), voor zover bekend? Ahasverus was de Wandelende Jood. De Amorieten vormen in de Bijbel een stam van de Kanaänieten.

2. Twee van de twaalf apostelen zijn Jakobus, de zoon van Zebedeus en Jakobus, de zoon van Alfeus. De Ammonieten wonen ten oosten van de Jordaan en de Dode Zee, ammonieten zijn fossiele weekdieren. Amos is een van de profeten, maar het Bijbelboek met die naam ook een van de kleine Profeten. Zonder de apostel Andreas hadden we nu nooit dolle of kouwelijke driesen gehad. Anna (Sint-Anna) zou de moeder van Maria geweest zijn. Een voorstelling van het laatste oordeel is (volgens Van Dale) een apocalyps(e), het laatste Bijbelboek is de Apocalyps(e) (Openbaring van Johannes). In het woord (de logos) wordt het Woord geopenbaard. Wat zijn de zeven gaven van de Heilige Geest (die zelf de gave Gods is)? Volgens Jesaja: wijsheid, inzicht, raad, sterkte, kennis, vroomheid en ontzag voor God.

3. Bethesda was een vroege zorginstelling. Beth-El (Betel) ook [alle drie niet meer in VD]? Berseba is een plaats aan de zuidgrens van Kanaän. De benjamin van de familie dankt zijn naam aan de jongste zoon van aartsvader Jakob. (Koning) Belsazar is verbonden met de uitdrukking 'mene, mene, tekel ufarsin' (letterlijk: geteld, geteld, gewogen, te licht; gij zijt gewogen en te licht bevonden). Met Belial wordt de duivel bedoeld (met zijn kinderen Belials of belialskinderen). Voor Bel: zie Baäl [ook: Beël]. Een behemoth wordt vereenzelvigd met een nijlpaard [2020: groot en viervoetig dier]. Een beëlzebub is – letterlijk of figuurlijk – een brulaap. Met Beëlzebub [god van de Foeniciërs - ook: e - en Sy­riërs] kun je de duivel of de boze geesten uitdrijven. Het beëlzebubsfeest is de schoonmaaktijd. Nou zeg je alweer 'och': 'Och' [eigenlijk: Og] was de koning van Bazan. Wat heeft de (Sint-)Bartholomeusnacht (Bloedbruiloft) met een discipel van Jezus te maken? B was discipel van Jezus: een van de twaalven. In de NBV (Nieuwe Bijbelvertaling) spellen ze trouwens Bartolomeüs (zo ook: Matteüs, maar in onze dictees gewoon nog: Mattheus). Asafoetida is duivelsdrek (gebruikt als specerij). U ziet: we zijn bij de b. De rest zoekt u zelf maar op!
 

0048 Woensdag 09 januari 2013: Dictee Bijbelse termen (1) √

Woensdag 09 januari 2013: Dictee Bijbelse termen (1)

U weet toch dat het Groene Boekje (gratis) inclusief Leidraad, etc. (meer dan 100 pagina's) raadpleegbaar is via internet? Het adres is www.woordenlijst.org. En voor de echte diehards onder u: in 2005 bij de laatste spellingherziening gaf de NTU, de Nederlandse Taalunie, een zogenaamde Technische Handleiding uit, die door alle woordenboekenmakers als referentie gebruikt werd. De NTU heeft ook die handleiding op internet gezet. U kunt deze als pdf-bestand van 168 pagina's downloaden via het adres:

http://taalunieversum.org/archief/spelling/download/technische_handleiding.pdf
2020: http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/Technische Handleiding 2016.pdf

Of googel anders even op '(taalunieversum) technische handleiding'.

Sinds dit jaar staat de Dikke van Dale online: de online-VD, de oVD. Daar moet u wel voor betalen (een aantal euro per maand), maar dan hebt u ook wat. Zie www.vandale.nl. De laatste papieren Van Dale telde zo'n 4500 pagina's die ik inmiddels voor de tweede keer aan het lezen ben … Achterin deel 3 staan de bijlagen I, II en III. Bijlage I bevat allemaal vreemdtalige gevleugelde woorden, titels en citaten. Ik heb die niet doorgenomen: dat is echt vreemdetalenonderwijs. In de oVD worden geen aparte gedeelten meer (als bijvoorbeeld bijlage) behandeld: alle woorden zijn geïntegreerd in de lange (alfabetische) lijst van woorden. Wat van belang is, kom ik in de oVD t.z.t. wel tegen!
Ook de papieren versie van oVD 2020 heeft geen bijlagen meer!

Bijlage II is een lijst van namen uit de Griekse en Romeinse oudheid. Die heb ik wel helemaal doorgenomen en gekeken welke termen wel en welke niet in de oVD terecht zijn gekomen. Ik schat 25%. En VD heeft verstandige keuzes gemaakt. Ik ben natuurlijk geen gemiddelde woordenkenner, maar als niet-gymnasiast heb ik daar weinig mee te maken gehad. In de loop der tijden ben ik (met name uit de gewone VD) wel veel van die termen tegengekomen. En juist termen die me 'iets' zeiden, zijn in de oVD terechtgekomen en andere, die me niets zeiden, dus juist niet! Misschien geef ik binnenkort in een van de blogs wel eens een kleine bloemlezing.

Bijlage III was een lijst met Bijbelse namen, die ik ook doorgenomen heb. Daar is flink in geknipt, maar 'bekende' termen als farizeeën, Sodom en Gomorra, een (!) sodom en gomorra en allerlei Bijbelse uitdrukkingen, waarvan onze taal doorspekt is – zonder dat we het vaak weten – als een gideonsbende, de Babylonische spraakverwarring, een (!) babylonische spraakverwarring, zo wijs als Salomo, een gevecht als van David en Goliath, de benjamin zijn, naar de filistijnen gaan, de Filistijnen, het Bijbelboek Exodus, de exodus (uit Egypte), lazarus zijn (stomdronken), zo arm als Job of Lazarus zijn, de Rode Zee, de Sinaï, het Bijbelboek Spreuken en Ur der Chaldeeën, we vinden ze allemaal geïntegreerd terug in de (huidige, 2020) oVD. De titel van deze blog suggereert nu al een bloemlezing daarvan, maar die komt nog wel …
 

0047 Dictee Woensdag 02 januari 2013: Dictee - Jaarverslag als dictee √

Woensdag 02 januari 2013: Jaarverslag als dictee

Let op de hoofdletters.

1. Het begon vanzelfsprekend met oud en nieuw: de overgang van oudjaar (oudejaar) naar Nieuwjaar (de eerste dag van januari 2012). De oud-en-nieuwperiode verliep knallend. Op de eerste dag van het nieuwe jaar hebben we elkaar een gelukkig (of zalig) nieuwjaar gewenst. Niet onvermeld mag blijven het Joods Nieuwjaar, Rosj Hasjana, feest op 1-2 tisjri (september/oktober) dat de tien boetedagen inleidt die met Grote Verzoendag eindigen. In de oudejaarsnacht en op nieuwjaarsmorgen vroeg vonden er betreurenswaardige – zeg maar – nieuwjaarsrellen plaats, die door politie en OM via snelrecht werden afgedaan.

2. Dit jaar viel het carnaval in februari. Wat is carnaval eigenlijk? Een feest dat gedurende de drie dagen die aan het begin van de veertigdagentijd, dus aan Aswoensdag voorafgaat. De nodige carnavalsschlagers werden door Prins Carnaval (die het ook als prince charming goed zou doen …) meegedanst met een duidelijk 'alaaf'. Buutreedners, confetti, dweilorkesten, fasching, fiësta, het hoort er allemaal bij.

3. Ook de 1 aprilviering (eenaprilviering) mag niet onvermeld blijven. Er werden weer heel wat poetsen gebakken. Bij het aprillen op gekkendag wordt iemand nog wel eens om de hooischaar gestuurd. Daarom wordt de dag gewestelijk ook wel verzenderkensdag genoemd.

4. Het 1 meifeest (eenmeifeest) is de Dag van de Arbeid. Trouwens: de PKN, de Protestantse Kerk in Nederland viert op 1 mei 2014 alweer haar 10-jarig (tienjarig) bestaan. In mei kun je trouwens ook om de meiboom dansen (zoek maar op!). Ook de Brugse metten vonden ooit in mei plaats.

5. Ik moet me beperken verder: Olympische Spelen, zomer- en winterspelen - wel: Olympische Zomerspelen en dito Winterspelen, Paralympics (Paralympische Spelen) met al die paralympiërs, Hemelvaart of Hemelvaartsdag, waarop we de hemelvaart van Jezus gedenken, Pasen en Pinksteren (wanneer vallen die op één dag?), het paas- en pinksterfeest dus, Allerheiligen en Allerzielen, allerheiligen- en allerzielendag dus, Koninginnedag (nog steeds op 30 april - 2020 Koningsdag op 27 april NL) en koninginnenacht [nu: koningsnacht vóór Koningsdag], de TT (Tourist Trophy) van Assen, de late kerstmis op het kerstfeest, advent, Driekoningen, Vastenavond, het desastreus verlopen EK voetbal met alle Oranjefans met hun Oranjegevoel als EK-gangers, en ga zo maar door …
 

0046 Dictee woensdag 26 december 2012: Dictee en jurymisère √

Rotary Dictee Delft

Op 19-12 was het Rotary Dictee Delft. Allereerst moet het bij een dictee gezellig zijn. Daar was ruimschoots aan voldaan (tot en met de glühwein aan toe). Verder moet het een aardig dictee zijn (ook dat haalde meer dan voldoende) en het moet goed worden voorgelezen (meer dan gemiddeld goed, ik herinner me wel bulterriër [oe] en sudoku'tje [tweemaal 'uu']). Blijven over: niet te veel fouten: zogoed als (eerst los), rechttoe rechtaan (eerst met streepje) en eenieder (eerst los) werden tijdens de correctie nog rechtgezet, maar 'prinsenstad' bleven de eigenwijze Delftenaren (waar zagen we dat eerder) met een hoofdletter schrijven (ondanks VD).

Verder moet er een goed reglement zijn dat tot een eenduidige uitslag leidt. En daar ging het mis. De jury verkrachtte haar eigen reglement:

1. (reglement stond op internet:) norm zijn GB en VD 2005, maar … op de jurytafel lag niet de lichtblauwe VD 2005, maar de donkerbruine versie van 1999. Daardoor hadden we 'OV-knooppunt' moeten schrijven en niet 'ov-knooppunt': ongelooflijk!

 2. Op internet (en de beamer vooraf!) stond duidelijk dat per woord meerdere fouten gemaakt konden worden. Daar heeft de jury zich absoluut niet aan gehouden. Ware dat wel gebeurd dan had de huidige winnaar (ruw geschat) 10 fouten gehad en ik 5.

3. Als klap op de vuurpijl bij zoveel soepelheid: in titel en slotzin had ik 'Delft en Rotary: (volgt een aantal Engelse woorden)' – moest kennelijk zijn 'and', ik heb het niet gehoord en 'Delft' en 'Rotary' zijn toch beide goed Nederlandse woorden? – en dat werd nota bene 2 keer fout gerekend (bij mij al verdisconteerd in die '5'). 

4. Op internet stond: bij een ex aequo een barrage, in werkelijkheid en de eerlijkheid gebiedt te zeggen ook bij uitleg van de reglementen vooraf: wie de eerste fout maakt, verliest. Hoe het afliep? O ja, ik had ook nog twee échte fouten (dom): langgewenst (los) en grands seigneurs (eerste s niet - NB 2020: grand(s) seigneurs - VD!). De jury bepaalde in haar wijsheid, dat de beste twee deelnemers elk 6 fouten hadden. En omdat mijn tweede woord in de titel ('en' i.p.v. 'and': Nederlands dictee?) al fout was, ging ik terecht voor de bijl. En een kniesoor die dan nog op de rest let. De almachtige jury heeft gesproken en er is een winnaar. Basta. Waarvan akte. Ik heb overigens Rotary Delft meermaals om een reactie gevraagd, maar die is er nooit gekomen. Daarom het verhaal maar op de blog. Toevoeging 27-12: heden alsnog een sportieve reactie ontvangen (de inhoud doet er verder niet toe). Daarmee is de zaak voor mij afgedaan.