0028 Dictee woensdag 22 augustus 2012: Dictee - alledaagse thee √

Heel gewoon, doodgewoon: alledaagse thee

Zoals beloofd een beschouwing over 'thee'. In de Dikke Van Dale 481 treffers op '*thee*', maar daarbij ook lemma's als apotheek. Ik selecteer een aantal zaken, die echt met thee te maken hebben: avondthee, bastjesthee (de eerste t hoor je niet!), bergthee (gaultheria) met als aftreksel surrogaatthee (salvadorthee), bladthee (2007), bloemen- en bloempjesthee, bosbessenthee, bosvruchtenthee, brandnetelthee, buskruitthee (joosjesthee, Chinese thee, parelthee), ceylonthee (uit Sri Lanka: srilankathee), citroenthee, ereprijsthee, een van famille rose gemaakt famille-rosetheeservies, gember- en geneesthee, groene thee, gruisthee, houtthee, ijsthee, jasmijnthee, jezuïetenthee (Mexicaanse thee), kamillethee, kantinethee, karavaanthee, keizerthee, krententhee, kruidenthee, kruizemuntthee, labradorthee, lebberthee (slappe thee), lindebloesemthee, lindethee, morgenthee, muthee, paraguaythee (maté), passievruchtenthee, peccothee, pepermuntthee, prairiethee, prikthee, rooibosthee, rozenbottelthee, Russische thee, sennathee (laxeermiddel), sleeënthee, steenthee, stofthee, tegelthee, Franse thee (salie), Drentse thee (gagel), zwarte thee, theezetten (VD ook: thee zetten), theebaal, theebal, theebiscuitje, theeboy, theedrinken, thee-ei, thee-emmer, theeën (theede, getheed), teaën (teade, getead), thee-etablissement, thee-exporteur, thee-importeur, theehybriden, Utrechtse theekantjes, theeproducerende landen, theeoogst, thee-uur, timothee(gras), valeriaanthee, venkelthee, vlierthee, vlierbloesemthee, walnotenthee en zoethoutthee.

Kijken, of ik binnen artikelen nog iets vind in Van Dale: waxinelichtje, whist (zit ook thee in), vieruurtje met thee, thermosfles met thee, theïne (tegenhanger van cafeïne), theofylline (in theebladeren), het comfort (gemak) van een theekomfoor, theegerei, thé dansant [t.d.], thé complet, theanine (2008, aminozuur in theebladeren), tête-à-tête (zeker theeservies), tearoom, teacosy, souchon (blaadjes tweede oogst), raku (Japanse theeceremonie), porto flip (met een theelepel poedersuiker), pekoe (vormvariant van pecco), luizenwater, tannine (looizuur), high tea (met scones, muffins en sandwiches), geheelonthouderstent, earl grey (met bergamotaroma), earlgreythee, cosy (theemuts), chintz voor theemutsen, chado (2006, Japanse theeceremonie), bouilloire (theeketel), camelia (verwant aan de theestruik en de Chinese of Japanse roos), amfitryon (gulle gastheer; schenkt vast ook thee) en theeaanplant.
 

0027 Dictee woensdag 15 augustus 2012: Dictee Holland-België (3) √

Tweede van 2 oefendictees Holland-België

1. Bij het Ardennenoffensief tijdens de Tweede Wereldoorlog, gestart op 6 december 1944, is enorm gevochten. Deze operatie stond bekend onder de naam 'Wacht am Rhein'. De slag om Bastogne (van de bastognekoeken!) was daarbij cruciaal. Sommige Ardenners hebben een ardenner [klein Belgisch trekpaard] in hun hok. Die laatstgenoemde houdt vast wel van Ardenner ham. Het gres (grondstof klei!) is kiezelzandsteen, overigens niet alleen uit vorengenoemd gebied. De vier Heemskinderen hebben als namen Ritsaart, Writsaart, Adelaart en Reinout; ze waren zonen van de heer van dat gebied, dat ook een heel goede locatie is om bepaalde legendegebeurtenissen te lokaliseren. Je vindt er ook de watergaas- of elzenvlieg. Ook Spa vind je daar met zijn heetwaterbronnen en het heeft ook thermen (warme baden). Je kunt daar een spaatje rood, een spa groen of een spa blauw drinken. Op Wikipedia werden onder andere bij de top tien (top 10) nog de volgende bezienswaardigheden vermeld: La Roche ligt aan de Ourthe, er wordt gekajakt, er is een middeleeuwse kasteelruïne en er zijn de nodige MTB-routes (daarop wordt gemountainbiket) uitgezet. De grotten van Remouchamps en die van Han moet je zeker bezoeken: de Lesse heeft voor prachtige 'zalen' onder de grond gezorgd met stalagmieten en stalactieten. De wielerklassieker
Luik-Bastenaken-Luik komt door het gebied en het racecircuit vlak bij Francorchamps is een andere toeristische topper. En bij calamiteiten: een ziekenhuis is vlakbij.

2. Er gaat niets boven Groningen (en Friesland). De stad Groningen (de Martinistad) maakte als Hanzestad al deel uit van het Noord-Duitse handelsnetwerk. De inwoners van de stad (met als bijnaam: mollebonen) werden Stadjers genoemd, in tegenstelling tot die van de Ommelanden. De Vikingen (met hun vikinghelm op) hebben er huisgehouden. Wat de sport betreft: men ijshockeyt er, er zijn fitnessruimten, FC Groningen speelt er (in Euroborg), Jaap Eden en Coen de Koning (wereldtitel schaatsen) komen ervandaan, en leden van de Groninger roeivereniging hebben deelgenomen aan de Olympische Spelen bij de dames- en herenacht. Je hebt er ook het universitaire UMC Groningen (academisch ziekenhuis met traumahelikopter). Wat weet u van Friesland? Wel, allereerst is daar de Elfstedentocht langs de elf Elfstedensteden [2020]. Die komt langs Dokkum, waar Bonifatius in 754 werd vermoord en waar je de Dokkumer Ee vindt. In Bartlehiem moet je geweest zijn. Hoofdstad Leeuwarden heeft graficus Escher, Mata Hari [verder: een matahari] en Slauerhoff voortgebracht. In Franeker is het stadhuis in renaissancestijl gebouwd en je vindt er het beroemde planetarium. Hindeloopen is bekend om zijn klederdracht. Heerenveen is het Friese Haagje. Enkele bekende Friese uitdrukkingen zijn: skûtsjesilen, fierljeppen (polsstokverspringen) en rjucht en sljucht (oprecht en eenvoudig).
 

0026 Dictee woensdag 8 augustus 2012: Dictee Holland-België (2) √

Eerste van 2 oefendictees Holland-België

1. Enige gezonde rivaliteit is er altijd geweest tussen Vlamingen en Zeeuwen, tussen Holland en België. Natuurgebied Het Zwin is als een soort buffer gelegen tussen Knokke-Heist en Cadzand-Bad.

2. Onze zuiderburen (geldt voor de Nederlanders) zijn heel goed in dictees. Ze hebben geen moeite met woorden als eschscholtzia, maar ook forsythia, een fly-drivevakantie, scepsis (twijfel), een septic tank, zaniken en bere-interessante Hollandermoppen schrijven ze feilloos goed, althans, dat denk ik. Nochtans: we blijven proberen hen te verslaan.

3. Onze medebewoners van de Lage Landen (geldt voor de Belgen) lijden daaronder. En dat leidt tot de nodige stress bij die kaaskoppen. En dan noemen ze onze rooms-katholieke geestelijkheid ook nog papengebroed.

4. Laten we zoeken naar wat ons bindt, niet naar wat ons scheidt: Sluis en Brugge hebben alle twee (allebei) een belfort. Op korfbalgebied zijn onze landen toonaangevend. Houd goed in de gaten dat we elkaar nodig hebben; houdt je buurman dat ook wel in de gaten?

5. Wat de een VVV-kantoor noemt, heet bij de ander toerismebureau. Dat geldt ook voor aprilvis en eenaprilgrap (1 aprilgrap). Is het baxter of infuus? En zeg je zone- of netnummer? En woonstschennis of huisvredebreuk, en bompa of grootvader?

6. In noordelijke gemeenten heb je een gemeenteraad met een college van burgemeester en wethouders, in de zuidelijke een schepencollege, heden ten dage zonder schout. In Nederland heb je de PvdA, in België de PVDA, in België heb je Groen en Ecolo, in Nederland GroenLinks D66 en het CDA, in België CD&V.

7. Wat we ook gemeen hebben, is Europa. Gaat de euro het redden? Verlangt u ook terug naar gulden en frank? Wat doen ze daar in vredesnaam, in Brussel en Straatsburg? Zijn Vlaams Parlement en Tweede Kamer niet mans genoeg om onze eigen nationale boontjes te doppen? Die betweters van Eurocommissarissen (2020 - leden van de Europese Commissie) en Europarlementariërs kunnen we toch missen als kiespijn?

8. Herman van Rompuy, Mark Rutte en Elio Di Rupo spelen elkaar de bal wel toe. Moeten wij betalen voor Hellas, het Iberisch Schiereiland en het land van Venetië en Vaticaanstad? We laten ons niet zonder slag of stoot naar die slachtbank leiden.

9. In de jaren 30 [jaren dertig] van de negentiende eeuw is er wat gebakkelei geweest tussen onze landen, maar als eenentwintigste-eeuwse neoliberaal moet je over je eigen schaduw heen kunnen stappen!

10. Laat Philip Freriks (Groot Dictee der Nederlandse Taal, GDNT) u beider landen maar dichter bij elkaar brengen. De Belgen staan nu nog voor (nauwelijks trouwens), maar vast niet lang meer. Vlaanderen vooruit, maar Fryslân boppe!
 

0025 Dictee woensdag 1 aug 2012: Dictee Holland-België 13-09 √

Dictee Holland-België

Op donderdag 13 september 2012 vindt het 1e Dictee Holland-België (invuldictee, 50 invulwoorden) plaats. Voor een klein gezelschap werd dat in kleine kring al eerder gehouden in café 'De Tol' in Eede (Tol 1, Eede). Traditioneel namen daar Hollanders (Zeeuwen) en Belgen (Vlamingen) aan deel, dus de titel van het dictee is honderd procent passend. Het dictee begint stipt om 14.30 uur, u bent vanaf 14 uur welkom. Ook de plaats is perfect gekozen: De Tol ligt immers vrijwel op de grens van Nederland en België, halfweg Eede en Aardenburg aan de ene kant en Maldegem en Middelburg (B) aan de andere kant. Bovendien ligt de stad Sluis vlakbij: daar was Johan Hendrik van Dale – van de woordenboeken! – ooit jaren onderwijzer! Voor alle duidelijkheid: het dictee is in ABN (Algemeen Beschaafd Nederlands, de taal van het Groene Boekje en de Dikke Van Dale). En dus niet in dialect (helaas kent de auteur van het dictee – Rein Leentfaar –  het Eedese dialect niet, al hebben ze ooit geprobeerd hem dat, toen hij kernwethouder van Aardenburg en Eede was, te leren …). Om de onkosten te bestrijden, betalen de deelnemers 5 euro. Daarbij inbegrepen koffie met cake! Het zou leuk zijn als we met een flinke ploeg zijn: het gaat om de lol en uw foutenaantallen worden niet bekendgemaakt, alleen die van de winnaars (naast de eer zijn er ook een paar bescheiden prijsjes). Opgave is verplicht (uiterlijk 9 september) bij De Tol (0031) (0)117-493948 of mevrouw Bakx (0031) (0)117-462116. We rekenen op deelnemers uit de gemeente Sluis, maar ook op die uit Maldegem, Sint-Laureins, Eeklo en misschien zelfs wel uit Brugge! Wij verheugen ons erop, u ook? U bent hartelijk welkom! Tot ziens op 13 september (14 uur) op de grens bij De Tol in Eede. NB Het dictee is niet in eerste instantie bedoeld voor dicteetijgers!

0024 Dictee woensdag 25 juli 2012: Dictee - Alledaagse koffie en thee √

Alledaagse koffie en thee

Koffie

"U had een koffietje besteld?" is een vraag die ik me tegenwoordig vaak moet laten welgevallen. Een reden om eens in de Dikke Van Dale te kijken wat die zoal over koffie heeft. Al bij de eerste zoektocht 250 treffers, waaronder minder interessante, die vermeld ik niet. Wel: koffie verkeerd (lait russe), Turkse koffie (zoet), javakoffie prompt (voor directe levering), pittokoffie (surrogaat), peekoffie (van cichorei), loewakkoffie, koffie-uur (koffietijd), koffieshop (coffeeshop), koffieservies (en koffieservice!), koffiekop (waarin een kopje koffie - koppie kofje), koffiekaramel, koffie-importeur, koffie-ijs (parfait au café), koffie-extract, koffie-exporteur, koffiedrab, koffiecreamer, koffiearoma, Limburgse koffie (met likeur), koffie toebroek (keteltjeskoffie), javakoffie, haagkoffie (paggerkoffie, tuinkoffie), ijskoffie, gerstekoffie (moutkoffie), fairtradekoffie (2010, via fair trade, eerlijke handel), als in de handel de 'koffie ferm' is, gelden er hoge prijzen (bij 'koffie vast' is er weinig variatie in de prijzen, vergelijk 'koffie zwak'), espressokoffie en eikeltjeskoffie, vijgenkoffie, wienermelange, vacuümverse koffie, slobber, slemp, robusta ([oe], koffieplant), pousse-café (likeur na de koffie), (koffie)percolator, negerzweet, mokka(koffie), moesang (civetkat, koffierat), mazagran (koude koffie, mineraalwater en cognac), kop-en-schotel, koffiemama (schaduwboom voor koffieheesters), koffiedik kijken en koffiedikkijkerij, kinazuur (chinazuur, in koffiebonen), kantoordrug, Irisch coffee, een halfzesje en halfelfje (vergelijk vieruurtje), goud- en roodmerk, een Haags bakje, friandise (voor bij de koffie), déjeuner dînatoire (koffiemaaltijd als lunch), decaf (decafé, decafeïne), cappuccino, caffè [ee!] latte (Italiaans, veel melk), cafetière (zekere koffiepot), café noir (koekje), café complet (met gebak), branderij, bonenmeid (koffieleesster), blackjack (espressokoffie met cointreau, cognac en suiker), barista (2010, medewerker espressobar), averijkoffie, arabica (koffieplant), accuzuur (kantinekoffie bij soldaten) en latte macchiato. Enfin, thee een volgende keer dan maar …
 

0023 Dictee woensdag 18 juli 2012: Dictee Liefhebbers Breskens √

Woensdag 18 juli 2012: Dictee Liefhebbers Breskens

De onderstreepte woorden moesten worden ingevuld.

1. Als je Breskens binnenrijdt, word je meteen gewaar dat dit het rodepinguïnsdorp is. Een plaats die bol staat van de fantasie dus, en er is ook nog dit eblouissante museum.

2. Terwijl Kwik, Kwek en Kwak daldeeden, nam Donald Duck in de middeleeuwse dagobertstoel plaats. Wie van de vier leed er aan daltonisme, rood-groenkleurenblindheid?

3. De vis wordt duur betaald. Dat geldt ook voor de zee-ever en de waterzo. Het museum was blij met het exemplaar van de roofblei. Hebben ze al een piranha?

4. Het chanoekafeest is het joodse Lichtfeest, niet te verwarren met het Divali, het hindoese lichtjesfeest.

5. Voor de mindere goden verschenen deze bijzinnen op mijn dicteeretina: ik heb me verreikt bij het verwisselen van de plafondlamp; hoe schrijf je 'Bevrijdingsdag' en 'nationale dodenherdenking'?

6. Kop-hals-rompboerderijen zie je in West-Zeeuws-Vlaanderen niet; wel toemaathooi (hooi van het tweede gewas, soms aangetast door wildvreterij) en af en toe zie je zelfs een paar spring-in-'t-velds.

7. Hij spotte zijn moeder, ontwaardde zijn kaartje en heeft een aardje naar zijn vaartje: hij gelijkt op zijn vader.

8. Een trukendoos zit meestal vol trucs, maar wordt niet per truck vervoerd. Acts worden opgevoerd ten genoegen van een breed publiek.

9. De leerling-onderwijzeressen, de juffen in spe, zaten op verschillende Nederlandse p.a.'s. Mag je met zo'n hbo-diploma ook lesgeven in het Vlaamse a.s.o.?

10. Het allerallergênantste [2020] was dat ze allerbekrompenst en allerbelabberdst gehuisvest (gedomicilieerd) waren.
 

0022 Dictee woensdag 11 juli 2012: Dictee Specialisten Breskens (2 van 2) √

Woensdag 11 juli 2012: Dictee Specialisten Breskens (2 van 2)

De onderstreepte woorden moesten worden ingevuld.

11. Een bijzonder soort postiljon op zijn calèche (vergelijkbaar: op zijn kales) is de postillon d'amour. Wat is een postille ook al weer?

12. De Grote Beer (Wagen, steelpannetje, Hemelwagen) is een bekend sterrenbeeld dicht bij de noordpool van de hemel.

13. Tussor is de grijsgele stevige zijde van het spinsel van de rups van de tussahvlinder. Hij heeft zich eigen gemaakt hoe je zelfgemaakte kaas maakt. In Limbabwe wonen trouwens limbo's.

14. Als je daarheen gaat, maak je een canossagang. Bij argoteren bedient men zich van cant [kènt]. De cannelures leken wel op cannelloni.

15. De chemieles ging over acetylsalicylzuur, aceetaldehyde en de zeaxanthine, de fysicales over de brug van Wheatstone en de geisslerse buis.

16. Langs het paadje stonden planken met een pâtelaagje. In het gras werd de pâté de foie gras gereedgemaakt. Een dronkenlap kun je gemakkelijk shanghaaien.

17. Een cachelot is een potvis, een cache-pot een sierpot. Met zeil en treil [met alles wat tot de schuit behoort] is niet helemaal hetzelfde als met wijntje en trijntje. De jezuïet was van orthodox-roomsen huize.

18. Cacheren is bedekken, kasjeren koosjer maken. Hij lijdt aan een vie manquée.

19. De havoër, later vwo'er geworden, kreeg een aioplaats en werd aioër en later zelfs doctor honoris causa.

20. De hoogrode astrilde is een Australische prachtvink. In meerdere nouveaux romans komt het ancien régime [mv. ancien(s) régimes] ter sprake in het kader van de nouveaux riches.