Dictee - dictees [0324]
Na de i-grec (y)
1. Het gaat hier over de i-grec, de letter y, de ypsilon, de
Griekse y (spreek uit: ij). Het meervoud is i-grecs, of y's en y'je (in VD, met
uitspraak i-grec) en y's en y'tje (zoals in GB met uitspraak – Griekse – 'ij').
Bij een woord als taxi is het meervoud taxi's en het verkleinwoord (volgens de
Leidraad in GB) taxietje.
2. Hoe gaat dat nu met de y (na een medeklinker!)? Wel
daar is het: baby, baby's en baby'tje. We mogen in die laatste twee gevallen de
boel niet aan elkaar vast schrijven, want dan zou er onduidelijkheid over de
uitspraak ontstaan. De y kan immers ook worden uitgesproken als 'ie', zoals in
'mythe' of als 'ih' in 'mysterie'. En dan zou je 'babys' (fout gespeld!) verkeerd kunnen lezen,
vandaar dat er een apostrof komt als de uitspraak 'ie' is. Andere voorbeelden
zijn puppy's, zloty's (munteenheid Polen), royalty's, wherry's (lichte
(sport)roeiboot waarin iedere roeier (niet meer dan twee) met elke hand een
riem hanteert), hobby's (en hobby'tje), Tommy's pootjes, johnny's (ook:
sjonnies) en marina's (ook: anita's), dat zijn ordi's, ordinaire types.
3. Let
echter op als de y niet na een medeklinker, maar na een klinker komt. Dan geldt
de regel niet: array (soort computerrij), arrays, arraytje, bankholidays,
bankholidaytje, volley, volleys, volleytje, whiskey (Ierse of Amerikaanse
sterkedrank, gestookt uit gerst resp. mais en rogge), whiskeys en whiskeytje
(Ierland, VS: alleen in VD, niet in GB, let op: wel whisky – Schotse of Canadese! – en whisky's en
whisky'tje!), jockey, jockeys, jockeytje, blu-ray, blu-rays en blu-raytje, bogey
(bij golf), bogeys, bogeytje en nog veel meer van dat soort woorden zoals
bosskeys (gauw de pc uitzetten als de baas langskomt wanneer je een spelletje
speelt), bowlingalleys, boys, galloways, wiseguys, Uruguays en Paraguays.
4. Tot
besluit moeten we nog even kijken naar woorden met 'y' die als 'aai' worden
uitgesproken. De Leidraad van het GB was daar eerst niet duidelijk in, maar het
GB is nu aangepast: deze woorden met 'aai' worden net zo behandeld als die met
'ie' (let op: na een medeklinker!): butterfly (vlinderdasje), butterfly's en
butterfly'tje. Bij rugby een try, try's en een try'tje. Eén onderwerp past hier
nog goed bij: het is menu, menu's en menuutje, maar bij een 'u' (meest in
woorden van vreemde herkomst) die als 'oe' wordt uitgesproken, geldt net zoiets (na een medeklinker) als bij de 'y' na een medeklinker: het is tiramisu,
tiramisu's, tiramisu'tje en ook haiku, haiku's en haiku'tje, net als twaiku
(haiku via Twitter), twaiku's en twaiku'tje.
Dictee - dictees [0323]
Psalmenpomp
1. Wat is een psalmenpomp, enig idee? Antwoord verderop. Pomp,
dat valt wel mee: aan de pompen staan, loop naar de pomp!, fietspomp,
brandstofpomp en nog wat andere pompen. Diverse gewestelijke betekenissen laat
ik weg, maar een pomp is ook nog verstelwerk aan kleren, vandaar: door de pomp
gaan is van mening veranderen. Ten slotte is pomp ook nog, maar weinig gebruikt,
praal.
2. De oogst van '*psalm*' is royaler. We beginnen met het Bijbelboek
Psalmen: een boek van het Oude Testament, dat 150 liederen omvat, die voor een
deel op naam staan van David. Een Bijbelgedeelte wordt bijv. aangegeven met
Psalmen 25, vers 8-13 (Ps. 25:8-13). Die afzonderlijke 'psalmen' schijven we dus
bij citeren met hoofdletter, waardoor we naar het Bijbelboek verwijzen. Die psalmen
zijn allemaal berijmd (met eindrijm, o.a. door Dathenus = Petrus Datheen) en op
muziek gezet, wat resulteerde in de psalmbundel (meestal gecombineerd met de
gezangbundel met daarin een aantal andere kerkelijke of Bijbelse liederen). Er
worden allerlei psalmen (die uit de psalmbundel krijgen meestal een kleine
letter) onderscheiden.
3. In de zeven treur- of boetpsalmen (6, 32, 38 en 51, ‘Miserere’
= 'Ontferm U'), 102 en 130 (‘De profundis’ = 'Uit diepten van ellenden') en 143 wordt
gesmeekt om vergeving van zonden en verzoening met God. Verder: dankpsalm,
herderspsalm (23: De Heer is mijn herder), klaag- of smeekpsalm, koningspsalm,
lofpsalm, paaspsalm (protestants: 113-118), responsoriepsalm, waarbij de
antifoon door de gelovigen herhaald wordt en die gebruikt kan worden ter
vervanging van het graduale (liedboek voor de mis), trappsalm, elk van de vijftien
psalmen 120-134, die de israëlieten (joden) bij het opgaan naar de tempel
zongen, vesperspsalmen, een vloekpsalm: waarin in scherpe bewoordingen Gods
wraakgericht over tegenstanders wordt afgeroepen, met name psalm 69 en 109 en
de voetpsalm: (rooms-katholiek, Ps. 42:1-5), die vroeger bij het begin van de
mis aan de voet van het altaar gebeden werd.
4. Wat overigens de Wachtendonckse
psalmen (komen soms in een dictee voor) zijn, moet u maar even googelen. O ja,
de vraag was: wat is een psalmenpomp? Antwoord: dat is (schertsend) een
harmonium, kamerorgel met tongen in plaats van pijpen. In kerkelijke kringen
werd vroeger (en wordt ook nu nog wel) 'rond het harmonium' gezongen op de
zondagavond met het hele gezin (psalmen zingen of psalmzingen, maar ook wel uit
de bekende bundel van Johannes de Heer, etc.).
Dictee - dictees [0322]
Oefendictee 791 (deel 3)
Hierbij dictee 791, alinea's 7 t/m 10.
7. Patrofagie [ouders eten als begrafenisritueel] , dat lijkt me niet zo fris. Pats-boem, daar lag het potje rats-boem op de grond. Hij kon dat paucis [k] verbis, in weinig woorden, duidelijk maken. Dat is paucorum [k] hominum, voor weinig mensen, weggelegd. Ik vind dat de langstzittende afgevaardigden terug moeten treden. Die pauillac is als medocwijn voortreffelijk. Het paulianeus [Romeins jurist Paulus] handelen heeft niets met de Bijbelse Paulus te maken (dát is paulinisch of paulijns), wel met voorkennis. Ze waren maar wat trots: pauper in aere suo, arm, maar zonder schulden. Die Pauw [sterrenbeeld] kan niet vliegen. Ze was zo trots als een pauwin. Pauwentrots dus. Heerlijk, die pauwenbout. Een kleine spaniël of épagneul is een cockerspaniël. De dolus praemeditatus is de voorbedachte raad. Rooms-katholiek wordt afgekort r.-k., protestants-christelijk p.-c. De afkorting van prikkelbaredarmsyndroom is PDS.
8. Nog enkele afkortingen: PDP (plasma display panel, plasmascherm), PDM (product data management), PDD-NOS (pervasive developmental disorder not otherwise specified), PDC (program delivery control), pda (personal digital assistant), P.D. (pro Deo, om godswil, d.w.z.: gratis), PCP (fencyclidine), PCM (phase-change material, faseovergangsmateriaal), PCD (primaire ciliaire dyskinesie, aangeboren ziekte waarbij de trilharen slecht functioneren) en de P.C. zijn de patres conscripti, beschreven vaderen (senatoren in het oude Rome). Pecannoten lijken op okkernoten en pecco(thee) wordt ook pekoe genoemd. Trouwens: de pekan is de vismarter en een pekari een navelzwijn. Een schlemiel (sjlemazzel) is een pechvogel, een morning-afterpil een pechpil. Toetje: een heerlijk pêche-melbafantasietje.
9. Pectinezuur is de triviale naam voor poly-D-galacturonzuur. De pedaaltred is de coup de pédale. Pede poena [eu] claudo: de straf die laat op de misdaad volgt. Dat weten Jaan, Peer en Pauw maar al te goed. Peer de Schuimer was weer bezig geweest. Een peerreview is een collegiale toetsing. Heeft die turnclub al pegasessen [toestel, afgeleid van paard, in hoogte verstelbaar]? Op dat Grote Paard [sterrenbeeld] kun je niet rijden. Een pegsonde of -katheter gebruikt men voor percutane endoscopische gastrotomie. In het Pehlevi (Pahlavi) is de Middelperzische zoroastrische literatuur geschreven. Peigere [bedorven] vis moet je niet eten. Elk van de drie joodse feesten (Loofhuttenfeest, paasfeest en Wekenfeest) wordt pelgrimsfeest genoemd. Ik zag gepelde [vederdos met soort tekening] en geelpelde [geelgevlekt] kippen. Het bollenpellen is gewoon bollen pellen. Dat ijzererts wordt in snel tempo gepelletiseerd. Een bontzaak is een pelleterie.
10. Onze secretaris heeft een welversneden pen. Pendente lite [lopende het geding] deed de minister geen uitspraken over de zaak. Een pennennaam is een nom de plume [pseudoniem]. Hij is penny wise, pound foolish: zuinig in kleine en verkwistend in grote zaken, op een verkeerde manier. We aten pencees [rondo] en keken naar de pensees [tuinviooltje]. Pentriet is penta-erythritoltetranitraat, een zeer krachtig explosief. Wanneer is het weer pensenfeest [BE: pensenkermis, bij slachten van een varken]? Pepermuntlikeur heet ook crème de menthe. Hij is p.eo., professor extraordinarius, buitengewoon hoogleraar. Die Pepervreter (Toekan, sterrenbeeld) vreet niks. Pépinière: boomkwekerij, pepita: dessin van kleine ruitjes en pépite: goudklomp.
Dictee - dictees [0321]
Oefendictee 791 (deel 2)
Hier zijn de alinea's 4 t/m 6 van dictee 791.
4. Ik stuur je een parvum non parvae amicitiae pignus: een klein bewijs van een allerminst kleine vriendschap. Zoeken op '*sjm*': kasjmier (stof uit Kasjmir), een kasjmiergeit, een kasjmieren sjaal en zich sjmadden (zich laten dopen). De naam 'Pakistan' is gevormd uit de namen Punjab, Afghan, Kasjmir, Sindh en Baluchistan, de combinatie betekent tevens land der reinen. Zoeken op '*shm*': ambushmarketing (zoek op - opvallende reclame rond een evenement van een concurrent), bushmeat (idem - wildedierenvlees), flashmob (flitsmenigte), cashmanagement, establishment, leishmaniasis (aleppobuil,
kala-azar), marshmallow, pashmina (sjaal van zijdeachtige wol van de kasjmiergeit), peshmerga (lid van een Iraaks-Koerdische strijdmacht die op verzoek van Turkije de Koerdische guerrillero's bevecht rond de Turks-Iraakse grens) en trashmetal (heavy metal met elementen van punk).
5. Zou zij Jan van pas [geschikte echtgenoot] kunnen strikken? Een passacaglia [uitspraak! - geen g] is een passacaille. Dat is een passagère kwaal (onverbogen: passager - voorbijgaand). Wat is een passagierperser [spitsuren, metro]? Dat boek heeft een dos passé [vlakke, vierkante rug]. Een passe-droit [bevordering tegen de anciënniteit in] geeft scheve gezichten. De back passte naar de midvoor. Een passter is opkoopster van ramsjpartijen. Een passerelle [geen 'luh' uitspreken] is een smalle loopbrug. Met die Passer [sterrenbeeld] kun je geen cirkels trekken. Hij patiencet als
passe-temps [tijdverdrijf]. De arma Christi zijn de passiewerktuigen. Passivisme is geen pacifisme. Wat is het verschil tussen een passloper [bal doorspelen + aan buitenkant aanvallen] en een passer-loper [aanvaller die ook wordt geacht te passen]? Een psyché is een passpiegel. Het pastafarianisme (pastafarisme) vereert het Vliegend Spaghettimonster [quasigodsdienst]. Pastastrikjes worden meestal farfalle [wel 'luh' uitspreken] genoemd.
6. Hij schrijft pasteuze [kliederig dik] letters. Niet verwarren: pastiche [slechte nabootsing] en pastis [anijsdrank, pernod(je)]. Tot de pastophoria behoren het diaconicum en de prothesis [in oude kerken]. De zesde symfonie van Beethoven wordt ook de Pastorale (van Beethoven) genoemd. Hij is een pastor fidus animarum fidelium: trouwe herder van de gelovige zielen. Zijn er nog van die pateekes [gebakje, taartje]? Patentgeel wordt ook Turners geel genoemd. Hij is patenthouder van zeker patenthout. Een pater goedleven leidt een goed leven. Hij zou een Frans paternoster bidden [vloeken]. Hij heeft altijd wat, is erg pathisch [ziekelijk]. Jij, rare patien [paa-tien] (snuiter)! Een patmos is een onaangenaam oord. Het eilandje ten zuidwesten van Samos, ballingsoord waar de evangelist Johannes verbleef, was Patmos. In de stamboom werden de patrilineale [vader] verbanden met een liniaal in rood aangegeven. Het gebied van Vaticaanstad is het Patrimonium Petri.
Dictee - dictees [0320]
Oefendictee 791 (deel 1)
Dictee 791, alinea's 1 t/m 3.
1. Wat is het verschil tussen papier collé [collage] en papier-maché [deeg van papierafval]? Hij rekende die papers tot zijn paperassen. Dames hebben soms papillotjes [papiertjes] in het haar. Waartoe dient een papiniaanse pot? Koken, steriliseren, voorloper autoclaaf. Hij kent zijn pappenheimers. De eigenschappen van Papoea's zijn Papoes of Papoeaas. Wat is het papsyndroom [niet verdragen van melkgerechten - aan maag geopereerden]? Hoe kijkt men aan tegen dat
parabiose-experiment [kunstmatige vereniging 2 individuen]? Dat doe je nu wel, maar dat is puur om je geweten gerust te stellen: par acquit de conscience. Die Paradijsvogel [sterrenbeeld] zingt niet. Een paradis artificiel ontstaat algauw bij gebruik van stuff. Hoe heten die lelietjes, Van Dale? Antwoord: lelietjes-van-dalen. Een paraenese is een opwekking tot deugd. Wil je mijn dicteeparafernalia eens zien? Een parafimose [parafimosis] is een Spaanse kraag. Een parg of parag is een kletskop (favus = hoofdzeer, niet: kletskous!). Een beetje paragnost kan gedachtelezen.
2. Wel goed uitspreken: invaliden en paragliden. Parallellijnen zijn evenwijdig. Paramnesie kun je ook verwoorden met déjà vu of fausse reconnaissance. Het para- of hevearubber komt van de boom Hevea brasiliensis. Ook goed uit te spreken: paraski (en parasolden). Dat wist je: parathion is di-ethylnitrofenylthiofosfaat. Het parathormoon (PTH) is een parathyreoïd hormoon. Paraxyleen is 1,4-dimethylbenzeen. Bij het dammen vormen Jos en Pieter een par bene comparatum [tweetal dat aan elkaar gewaagd is]. Een paravent is een kamer-, tocht- of windscherm. Een poelepetaat is een parelhoen. De nonparel is een klein lettertype tussen parel en galjard (gaillard) in. De cerebrale parese (CP) is de hersenverlamming. Parfait à la vanille is vanille-ijs, parfait-amour is rode likeur, met citroen- of bergamotolie en parfait au café is, zoals bekend, koffie-ijs.
3. Ik ben mijn pardessustje [overjas] kwijt. Par pari respondere, paria paribus referre, paria paribus respondere: met gelijke munt betalen. Parijs' burgemeester ging lelijk in de fout. Enigszins geelachtig marmer, van het eiland Paros, is Parisch marmer. Hij werd ontboden ten parkette van de officier van justitie. Hier wordt gewerkt par le droit du plus fort, volgens het recht van de sterkste. Dat doen vrouwen: parler chiffons [vrouwenpraatjes]. De dichter ging op de Parnassus stijgen. Zij vormden een edel broederpaar, par nobile fratrum. Welke parochievicarie [jaarlijkse inkomsten] was dat? Het orkest zat in het (de) orchestra. Ze vinden me allemaal parra [paranoïde]. De Parthen werden later door de Perzen overwonnen. Is het Grootboek der nationale schuld eigenlijk een groot boek of niet? Een rechter mag geen parti-pris [vooringenomenheid] hebben. Wat zou dicteecrashen toch wel niet inhouden?
Dictee - dictees [0319]
Oefendictee 790 (deel 3)
Dictee 790, alinea's 7 t/m 10.
7. Hoe vindt een mier een nest? Wel, een mierennest … Hoe vindt een bij een korf? Nou, een bijenkorf … We kunnen samen goed overweg, zelfs op een onbewaakte overweg. Zij is over tijd. Wordt het de overtijdbehandeling of de overtijdpil? Hij werkt 's nachts en slaapt overdag. Hij kreeg een overcompleetverklaring. Hij is een driedubbel overgehaalde smiecht. We zouden nog genoeg overhebben. Ze droeg overknees [kousen of laarzen tot boven de knie]. De zaak ging overnight [zomaar ineens] failliet. Mijn chef overrulede me. Probleem: ik heb overseld [meer verkopen dan je hebt]. Het land lag na de vloed geheel overslibd. Een hop-over is een oversteekplaats. Deze heupdysplasie is erfelijk. Na het vele waken was hij overvaakt [grote behoefte aan slaap]. Trouwens: ook overwaakt. Er was een uberteit aan geldmiddelen aanwezig. Hij komt van overzee. Is er geen verbinding over land (voor de overlandpost)? Floreert die overzeese handel wel?
8. Met het oxo [ohk-soo] wordt boter-kaas-en-eieren bedoeld. Met een kanon op een mug schieten is zoiets als met een scudraket op Temmincks strandloper schieten. De kou en de kauw zijn uit de lucht. Hij is raadsheer met een p ervoor, een praatjesmaker. Het Grote Paard is Pegasus, het Kleine Paard is Veulen. Ze werden met paard-en-kar vervoerd. Is paardje-hop hetzelfde als paardjerijden? Zeg barman, dit lijkt wel paardenzeik. Een als-vraag is een hypothetische vraag. Wanneer was de Paasopstand - Ierland tegen Engeland 1916 (en wanneer het Pachtersoproer - volksopstand 1748 tegen de pachters van de belastingen)? Wanneer komt een pacecar in actie? Bij gevaar op de racebaan - rijders moeten erachter. Dat pachtland is een prachtland. Hij zal de pad hier niet weten. De gewone pad is de Bufo bufo. Ze droeg een padded [met vulling] beha (bh). Daar stond hij dan, helemaal paddenmoedernaakt. Een paddo is een magic mushroom. In welk land wonen de paddy's? Spotnaam, Ierland.
9. Hield de padisjah [titel sultan Ottomaanse Rijk] van padie [rijst]? Een paean is een overwinningslied. Ik ben daar pages van [ben bang]. Bij het ophalen van de gijns [ook gijnen, ook: jijn - jijns, jijnen] maakte hij een pageintje [grapje]. Gebruiken alle paki's [Pakistaan] paak [P. hasj]? Ze gingen naar de receptie in pakkie-deftig. Een palatoschisis is een gehemeltespleet. Een paleocon [paleoconservatief] is het antoniem van een neocon. Beschrijf het sator-arepokwadraat eens. Echolalie is vrijwel hetzelfde als palilalie. Een montee is een palinglarve. Is paling steken palingtrekken? Een palmmei [buxustakje] is gewijd. Met palmpaas wordt Palmpasen bedoeld. Waarvoor gebruikt men carnaubawas? Hoe schrijf je 'Voor-Aziatische volkeren' [Voor-Azië]? Werken er nog tv's (teevees) op het PAL-plussysteem [Phased
Alternating Line - 625 lijnen - plus slaat op breedbeeldtelevisie]? Het United Kingdom (UK) is het Verenigd Koninkrijk (VK). Met al dat gebid wordt je gebit echt niet weer als nieuw. De Autoriteit-FM heet in de wandeling AFM [Financiële Markten].
10. Een pandeiro [ee] is een Zuid-Amerikaanse tamboerijn. Die pandjesjas (dat, die jacquet) is in de lommerd beleend. De panegyrist debiteerde een panegyriek [lofdicht]. Geef het volk panem et circenses, brood en spelen. Als je obees wilt worden, moet je pantagrueleske maaltijden nuttigen. Bosnegers dragen pantjes [lendendoek, paan]. Het pantotheenzuur is een verbinding van pantoëzuur en 3-aminopropaanzuur, waarvan het rechtsdraaiende enantiomeer (vitamine B3) in de natuur voorkomt. Toe maar! Een bekende film van S. Eisenstein is Pantserkruiser Potemkin. Zij is uit haar panty gegaan [= uit je dak gaan]. In papaja zit papaïne. Papegaaien: Psittacidae. Spreek uit: papaverklaring.
Dictee - dictees [0318]
Oefendictee 318 (deel 2)
Hierbij dictee 790, alinea 4 t/m 6.
4. Mijn computer werkt op meerdere OS'en [operating system, besturingssysteem]. Het OSL is het Oud-strijderslegioen. Wat doet een orderpicker? Ik voel me het meest thuis tussen osm'ers ons soort mensen]. Hoe werkt een osloconfrontatie [line-up; doorkijkspiegel]? Een ossenoog kan ook een oeil-de-boeuf zijn. Hoe kun je nu een ossendoder een prachtkever noemen? In de voormalige DDR lijden ze aan ostalgie. Voor een ostracisme heb je ostraka [scherven] nodig. Die effecten kun je otc [over the counter] kopen. Loutre (otter) is otterbont. Ze droeg ottomankleding [ottoman = een zekere stof] en zat op een ottomane [lage sofa zonder leuning]. Hij heeft veel oudedagszorgen. We deinden het mee: ouwe taaie, jippie jippie jee. Mijn vader en moeder deden dat liefdewerk oud papier ouder gewoonte. In een oud nonnenklooster wonen geen oud-nonnen [het klooster is oud]. Dat ouden-van-dagentripje viel in de smaak. Die oudeboekhandel [oude boeken] is een oude boekhandel [oude handel]. Na oud en nieuw zie je soms oud-en-nieuwschade.
5. Ik heb helaas presbyacusis (ouderdomsslechthorendheid - en ook nog presbyopie = ouderdomsverziendheid). Wat, speel jij kazoo [soort mirliton]? Morgen vindt de ouderlijkeboedelscheiding plaats. De oudgereformeerde gemeenten in Nederland zijn een kerkgenootschap gevormd door de bij een fusie tussen de ledeboerianen en de kruisgemeenten onafhankelijk gebleven ledeboerianen. Deze oud-historicus is oudhistoricus [m.b.t. klassieke oudheid] geworden. Wat moeten we met de oudewetters [zekere uitgeprocedeerde asielzoekers]? Met dit oudhollands wordt oud-Hollands papier bedoeld, maar hoe schrijf je dat in het Oudhollands? Hij is oud-lid van de oudkatholieke kerk. Toch wel zielig, zo'n oudmelkte koe. Actief zijn en oudrooms kan [bepaald kerkgenootschap], actief als oud-rooms [voorm. r.-k.] niet zo goed. Hoeveel ouguiya kost een ouijabord? Een ouroboros is een zekere staartbijtende slang.
6. De outlines, de contouren worden langzaamaan duidelijk. Die
out-of-competitioncontroles vinden out of the blue plaats. Wat is zijn oudte? Hij werd outre-tombe, postuum onderscheiden. Zijn die boten out- of inrigged? Ik vond de intro's en outro's nog het mooist. Het was moeilijk kiezen tussen out- en insourcen. Ze ouwebepten over de laatste gouwe ouwe. Voor de hoge heren is het
ouwe-jongens-krentenbrood. Zijn ouwelui hebben een ouwelijk voorkomen. Wat doen ouwetjes, ouwe lullen, op hun ouwelullendag? Wel, een beetje ouwenelen en ouwelullenmuziek beluisteren! Spreek je ouzo [drank] net zo uit als de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, economisch overlegorgaan van een aantal westerse landen)? Wel als letterwoord, niet als initiaalwoord. De oesophagus is, zoals wijd en zijd bekend, de slokdarm. Vgl. esofagitis.
