Dictee – dictees [3363]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee december 2018 (2), geheel herzien naar situatie 2023
Dictee van de dag (1003)
Oefendictee december 2018 (2)
1.
De Gijs-oom (vroegere
naam van Hollanders voor Portugezen – zeg maar: Oom Kool = sukkel)
ging naar de janoom (Ome
Jan, lommerd). Een kaïd is een
commandant of bolleboos. Een goudenmedaillewinnaar is een primus
omnium, de eerste van allen, over meer wedstrijden gezien: een van de
eersten de besten. ROM's
zijn read-only
memory's (Engels!
– NL memories
= verhandeling). Op rozenzondag
wijdt de paus de gouden roos. Een chanson de geste is een Oudfrans(!)
heldendicht. Met defenestratie wordt
uit-het-raam-gooierij bedoeld.
Zij was een heuse en religieuze
religieuze. Een delirium tremens
[delier, delirante toestand] krijg je
van (stoppen met)
alcohol drinken. Een truqueuse is een kunstvervalsster [m:
truqueur]. Een stripteuse is gewoon een stripteaseuse. De
audicien [audioloog] was op audiëntie
[verleende ontvangst door hooggeplaatst
persoon]. Bij dikke mannen mag je een garibaldi [hoed]
wel een rondeherenhoed noemen.
2. Weer wat geleerd: 'vuilmaken' is altijd één woord en 'ndrangheta en 'ndranghetist spreek je echt met 'ee' uit en niet met 'ə'. Bij lan(d)sknecht moet ik altijd denken aan het kaartspel lansquenet. Ook de peronisten (Perón) hadden wel pyrronistische buien (Pyrrho – twijfel aan alles om de waarheid te vinden). Een peace with honour [vrede met behoud van eer] overeenkomen, is dat een piece of cake [peulenschil]? In Amerika heten blanke aartsconservatieven (met rode nekken) rednecks. Snap je het nog: chemisch element 111 [vroeger: unununium] heet röntgenium, de ontdekker van de röntgenstraling heet Röntgen en de eenheid van straling is de röntgen (R). Spreek dat maar eens goed uit: sabayon, zabaione en zabaglione [crème van eierdooiers, etc.]! Je vindt net zo iets bij scagliola (imitatiemarmer – skah-lie-joo-laa). Is deze safesexcampagne wel effectief? Bij het schnabbelen snabbelde [ook: snabberde – snateren] hij – het moet gezegd worden: na wat schnaps – het uit. Kun je een schnitzel – pure theorie – verstoppen in snitsel? Mogelijk. Een Savooiaard komt uit Savoie en eet graag een of meer saucisses de Boulogne [dikke gerookte worst in dunne schijfjes op het brood]. Een Siënees [NL – ie-jee] komt uit Siena [It. – sjèh].
3. In mijn sturm-und-drangperiode heb ik ooit een lit(t)eratuurles gehad over de Sturm und Drangperiode. Toedeledokie, dat is echt niet okidoki! Maanden de ouderen met 'tuttut', de kinderen [sommige in hun tutuutje] reageerden met 'tuuttuut'. Ze reisden per trans-Atlantische transatlantieker [oceaanstomer]. Als je wiit met een Wii, kun je wiiitis krijgen. Met *aën in GB: iaën, ohaën, teaën, yogaën, salsaën, saunaën, zumbaën en highteaën, in VD verder niets. Gezocht op *tjo*: abat-jour (bovenlicht), betjoecht (ook: betjoekt = slim, geslepen, leep), katjoesja(raket), ketjoe (Indië: roversbende – als ze plunderen, is dat een ketjoepartij), ketjoeboeng(olie) (plant), kontjongetje [wordt anaal misbruikt], krontjong (gitaar of Indonesische muziek), lichtjoon (joon = drijvend tonnetje, met lantaarn), matjok (SR: op mahjong lijkend Chinees spel), ariërverklaring (niet-Joodverklaring), petjol (zekere spade) en petjoe (Indië: kleurling, lage komaf).
4.
Verder: petjoh (=
petjok, indotaal), rentjong
(steekmes of zeker
schrift), rotjong(en),
saletjonker (modegek),
Sint-Joostenaar (uit
Sint-Joost-ten-Node),
Sint-Joris(dag),
Sint-George, snotjoch (telt
niet mee), taotjo [tau-tsjoh
– pasta van sojabonen],
uitjouwen,
aspirant-journalist, landmachtjob, straatjongensstreek,
uitjoelen, tjaptjoi (Chinees
gerecht), tjoeken (geluid
varende motorboot nabootsen),
tjoel (visnet),
tjoeketjoeke (klanknabootsing),
tjoekvisje (tinnen
visje met haken, als aas),
tjoempen (met een
plomp – klanknabootsing –
vallen of verzuipen), tjoepen
(flitsen),
tjok (nabootsing
van een kort, stotend vogelgeluid, vooral dat van de wijfjesvink –
ww. tjokken), tjokvol, tjolen
(dolen,
rondzwerven), tjomme
(tevergeefs,
voor tjomme = voor niets, gratis),
tjompen = springen (overboord),
tjonge = tjonges = tjongen, tjopvol (=
tjokvol), tjot (Indië,
soldatentaal: heuvel), tjost
(riddergevecht te
paard), tjotter (vaartuig),
tjotteren (vogelgeluid
nadoen), voor tjoema [niets,
(te)vergeefs]
en zwartjoekel [beledigend].
5.
Hij liet zich door zijn maîtresse maitriseren [bemeesteren].
Een manihotje is een kleine heester. Hij dronk mastiek, een witte
sterkedrank [GB ook wel los] uit
Albanië, bij de toelichting zien we ook vier synoniemen van een
harssoort: mastik, mastiek, mastix en lantisk. Voorlopig zit hij in
een vwo-klas [havoklas]. De vwo'er kon
logeren bij die Osloër. Zij spelen
[muziek] alleen maar middle of the road
[gemakkelijk in het gehoor liggende popmuziek].
Mijn mega-eega was weer behoorlijk minauderend [behaagziek,
preuts koketterend] bezig: ik leek wel een warme douche te
krijgen. Wist je dat BC staat voor
'before Christ'?
'Studentikoziteit' is toch wel een
bijzonder woord [vgl. burschikositeit].
Een vierdeursauto is een 4 deursauto (net
zoals 24 uursbereikbaarheid).
Olla podrida is een 1 pansgerecht
(eenpansgerecht).
Sommige oudkatholieken (en
ook veel
vrij-katholieken) zweren
bij oud bruin tijdens oud en nieuw, met name op het nieuwjaarsfeest,
Nieuwjaar dus. Gebruik je tegen gifgas nu oxim of orvietaan? Vooral
het eerste! Met panache [zwier,
bravoure] pakte hij zijn panaché [mixdrankje],
maar dat was geen panacee oftewel middel tegen alle kwalen, op. Als
pfeifferlijder sta je een aantal weken buiten spel.
6. Hij gaf zijn paramour [geliefde, minnares] – ver oir van Madame de Pompadour – een pompadoeren sjaal/shawl cadeau. Waarom schrijven we 'financieel' en 'bedoeïenen' zo? Let goed op: als er vanaf de i en inclusief die i drie of meer klinkertekens staan, schrijven we geen trema, anders wel! Er worden nu geen alt-A-hypotheken [niet onderbouwd met inkomen en vermogen] meer aangeboden. In de plantkunde is het aar, aren, bij de mens aâr, aâren [aderen]. Vroeger gebeurde het echt: de heer ontmaagdt de bruid. Het amoed [lessenaar voorganger – mv. amoedim] staat voor in de synagoge. In BE dragen 'ze' een burgemeesterssjerp. Er was weinig egard (ontzag) voor leeftijd of geslacht. De keizer werd met veel egards [bewijs van achting] ontvangen. Dat staat nog niet in de woordenboeken: gelehesjesprotest [2019 wel: gele hesjes]. Mijn neef is een nicht [homo]. Is iedereen het met deze schrijfwijze eens: 50 plusgezelschap (50+-gezelschap, vijftigplusgezelschap) en 50-plusser (50+'er, vijftigplusser)? Hij is zich een apenhoedje geschrokken [het apelazarus dus].
7.
Overigens: het kan zijn dat een chirurg ontmaagt. Hij was de
promiscueste van de drie. Spellingtechnisch wel leuk: crohn is een
chronische darmziekte. Het valt
me op dat de apostolische (kerk)vaders
gedegradeerd zijn (hoezo,
Rein? – kleine letters ...):
het lijkt de geplutode [in rang of functie
verlagen] Pluto [vroeger: planeet, nu
dwergplaneet] wel. De meeste dicteeërs vinden 'pogrom'
en 'procrustesbed'
gewoon moeilijk te schrijven woorden. Noem hiervoor eens wat pre's,
één preetje is ook al goed. Wie in het Latijn denkt, schrijft: de
post-coitumdepressie was zo hevig dat er uiteindelijk een
post-mortemonderzoek moest plaatsvinden. Een Nederlandstalige zou
zeggen: de postcoïtumdepressie was zo hevig, dat er uiteindelijk een
postmortaal onderzoek moest plaatsvinden. GB, VD:
prijs-kwaliteit(s)verhouding.
Bij prognostiek hoort prognosticeren of
pronostikeren [voorspellen].
Wil je beide porte-brisées
sluiten, anders waait de crème brûlée [nagerecht]
van tafel ...
8. Een
psifactor gaat buiten de ons bekende zintuigen om. Wanneer vond de
derde Punische oorlog plaats? Ik put [golf]
en heb dus bij de putt geput. We zagen dat hij naaktliep. Wijzelf
liepen niet naakt. Een soortig przewalskipaard is een pur sang dito
of een dito pur sang. 'Er zat pyurie [etter]
in de urine', dat kun je toch niet fout schrijven? Misschien raar,
maar die dreumesen waren zijn trouwste pyladessen [metgezel].
Hij heeft heel wat q.q.-functies
[qualitate qua].
Zij is een
qu'en-dira-t-onverkoopster, een praatjesmaakster. Een
qui nil molitur inepte (die niets ondoordachts
op touw zet) zul je bij de vrijbuiters niet vinden. Ik citeer
jouw quoteje [citaat], dat de quotetjes
[quota] niet worden verhoogd. Het quart
d'heure de Rabelais [onaangenaam ogenblik]
is beslist iets anders dan de 15 minutes of fame ... [moment
van roem]. Raakschieten bij voetbal levert een raakschot op.
Kassian Pieter, heb rachmones [medelijden]
met hem. Wat er van de bovenste rachel [smalle
plank] kwam, was een lelijke raggel [tegenvaller].
Een tram kan uit de rails lopen, maar een plannetje ook. Trouwens:
rail, rails en railtje of railsje. Dat is niet recht doend(e)
aan de uitgangspunten.
